لطفا بفرمایید چرا در عین حالی که در احادیث گهر بار شیعه از عقوبت بسیار شدید گناهان سخن به میان می آید، افراد بی شماری با وجود ارتکاب گناهان کبیره فراوان حتی با گذشت سالهای متمادی شاهد هیچ گونه عقوبتی در این دنیا نیستند؟

پاسخ به این سوال را بااستفاده از آیات قرآن؛ همراه با تفسیر مختصری می دهیم . به سوره آل عمران (3): آیه 178 توجه کنید:وَ لا یَحْسَبَنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا أَنَّما نُمْلِی لَهُمْ خَیْرٌ لِأَنْفُسِهِمْ إِنَّما نُمْلِی لَهُمْ لِیَزْدادُوا إِثْماً وَ لَهُمْ عَذابٌ مُهِینٌ (178)ترجمه:« آنها که کافر شدند (و راه طغیان پیش گرفتند) تصور نکنند اگر به آنان مهلت مى دهیم به سود آنها است، ما به آنان مهلت مى دهیم که بر گناهان خود بیفزایند و عذاب خوار کننده اى براى آنها مى باشد.» آیه فوق به دشمنان دین اخطار میکند که هرگز نباید آنها امکاناتى را که خدا در اختیارشان گذاشته و پیروزى هایى که گاهگاه نصیبشان میشود و آزادى عملى که دارند دلیل بر این بگیرند که افرادى صالح و درستکار هستند و یا نشانه اى ازخشنودى خدا نسبت بخودشان فکر کنند.توضیح اینکه: از آیات قرآن مجید استفاده میشود که:1- خداوند افراد گنهکار را در صورتى که زیاد آلوده گناه نشده باشند بوسیله زنگهاى بیدار باش و عکس- العمل هاى اعمالشان، و یا گاهى بوسیله مجازاتهاى متناسب با اعمالى که از آنها سرزده است، بیدار مى سازد و براه حق بازمى گرداند. اینها کسانى هستند که هنوز شایستگى هدایت را دارند و مشمول لطف خداوند مى باشند و در حقیقت مجازات و ناراحتیهاى آنها، نعمتى براى آنها محسوب مى شود. چنان که در قرآن مى خوانیم:ظَهَرَ الْفَسادُ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما کَسَبَتْ أَیْدِی النَّاسِ لِیُذِیقَهُمْ بَعْضَ الَّذِی عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ: در خشکى ها و دریاها، فساد و تباهى بر اثر اعمال مردم، ظاهر شد تا خداوند نتیجه قسمتى از اعمال آنها را به آنها بچشاند، شاید که ایشان برگردند (سوره روم آیه 41).2- آنها که در گناه و عصیان، غرق شوند و طغیان و نافرمانى را بمرحله نهایى برسانند، خداوند آنها را بحال خود وامى گذارد و به اصطلاح به آنها میدان میدهد تا پشتشان از بار گناه سنگین شود و استحقاق حد اکثر مجازات را پیدا کنند.اینها کسانى هستند که تمام پل ها را در پشت سر خود ویران کرده اند، و راهى براى بازگشت نگذاشته اند و پرده حیا و شرم را دریده و لیاقت و شایستگى هدایت الهى را کاملا از دست داده اند.آیه فوق، این معنى را تاکید کرده مى فرماید: گمان نکنند آنهایى که کافر شدند، مهلتى که به ایشان میدهیم براى آنها خوبست بلکه مهلت میدهیم تا به- گناه و طغیان خود بیفزایند و براى آنان عذاب خوار کننده است.3- در خطبه اى که بانوى شجاع اسلام زینب کبرى ع در شام در برابر حکومت خودکامه جبار، ایراد کرد، استدلال به این آیه را در برابر یزید طغیانگر که از مصادیق روشن گنهکار غیر قابل بازگشت بود، مى خوانیم، آنجا که مى فرماید:تو امروز شادى مى کنى و چنین مى پندارى که چون فراخناى جهان را بر ما تنگ کرده اى و کرانه هاى آسمان را بر ما بسته اى و ما را همچون اسیران از این دیار به آن دیار میبرى، نشانه قدرت تو است، و یا در پیشگاه خدا قدر و منزلتى دارى و ما را در درگاه او راهى نیست؟! اشتباه میکنى، این فرصت و آزادى را خداوند بخاطر این به تو داده تا پشتت از بار گناه، سنگین گردد و عذاب دردناک در انتظار تو است ...بخدا سوگند، اگر مسیر حوادث زندگى، مرا همچون زن اسیر، در پاى تخت تو آورد، تصور نکنى که در نظر من کمترین شخصیت و ارزش دارى، من ترا کوچک و پست و درخور هر گونه تحقیر و ملامت و توبیخ مى شمرم ... هر کار از دستت ساخته است انجام ده، بخدا سوگند هرگز نور ما را خاموش نتوانى ساخت و وحى جاودانه و آئین حق ما را محو نخواهى کرد، تو نابود میشوى و این اختر تابناک هم چنان خواهد درخشید.4- اکنون پاسخ به سؤال: آیه فوق، ضمنا به این سؤال که در ذهن بسیارى وجود دارد، پاسخ میگوید که چرا جمعى از ستمگران و افراد گنهکار و آلوده اینهمه غرق نعمتند و مجازات نمى بینند.قرآن میگوید: اینها افراد غیر قابل اصلاحى هستند که طبق سنت آفرینش و اصل آزادى اراده و اختیار بحال خود واگذار شده اند، تا به آخرین مرحله سقوط برسند و مستحق حد اکثر مجازات شوند.بعلاوه از بعضى از آیات قرآن، استفاده مى شود که خداوند گاهى به اینگونه افراد، نعمت فراوانى میدهد و هنگامى که غرق لذت پیروزى و سرور شدند ناگهان همه چیز را از آنان میگیرد، تا حد اکثر شکنجه را در زندگى همین دنیا ببینند زیرا جدا شدن از چنین زندگى مرفهى، بسیار ناراحت کننده است چنان که مى خوانیم:فَلَمَّا نَسُوا ما ذُکِّرُوا بِهِ فَتَحْنا عَلَیْهِمْ أَبْوابَ کُلِّ شَیْ ءٍ حَتَّى إِذا فَرِحُوا بِما أُوتُوا أَخَذْناهُمْ بَغْتَةً فَإِذا هُمْ مُبْلِسُونَ: هنگامى که پندهایى را که به آنها داده شده بود، فراموش کردند درهاى هر خیرى بروى آنان گشودیم تا شاد شوند، ناگهان هر آنچه داده بودیم از آنها بازگرفتیم، لذا فوق العاده ناراحت و غمگین شدند. (انعام آیه 44).در حقیقت اینگونه اشخاص، همانند کسى هستند که از درختى، ظالمانه بالا میروند، هر قدر بالاتر میرود خوشحالتر میشود تا آن هنگام که بقله درخت میرسد، ناگهان طوفانى میوزد و از آن بالا چنان سقوط مى کند که تمام استخوانهاى او در هم مى شکند.5- یک نکته ادبى ودفع یک شبهه:از آنچه در تفسیر آیه گفتیم روشن میشود که لام در لِیَزْدادُوا إِثْماً لام عاقبت است نه لام غایت، توضیح اینکه: گاهى لام در لغت عرب در موردى بکار میرود که محبوب و مطلوب انسان است مانند ... لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ: قرآن را براى این بسوى تو فرستادیم که مردم را از تاریکى به- روشنایى دعوت کنى (ابراهیم آیه 1).بدیهى است هدایت مردم مطلوب و محبوب خدا است.ولى گاهى کلمه لام در جایى بکار مى رود که هدف شخص و محبوب او نیست، اما نتیجه عمل او است مانند لِیَکُونَ لَهُمْ عَدُوًّا وَ حَزَناً: فرعونیان موسى را از آب گرفتند، تاسرانجام، دشمن آنها گردد (قصص- 8).مسلما آنها براى این هدف او را از آب نگرفتند، اما این موضوع نتیجه کارشان بود.این دو تعبیر مختلف نه تنها در ادبیات عرب، بلکه در ادبیات سایر زبانها نیز دیده میشود.و از اینجا پاسخ سؤال دیگرى روشن میگردد که چرا خداوند فرموده: لیزدادوا اثما: (ما مى خواهیم گناهان آنها زیاد گردد) زیرا این اشکال در صورتى است که لام لام علت و هدف باشد، نه لام عاقبت و نتیجه.بنا بر این معنى آیه چنین میشود: ما به آنها مهلت میدهیم که سرانجام و عاقبت آنها این است که پشتشان از بار گناه، سنگین میگردد، پس آیه فوق، نه تنها دلیل بر جبر نیست بلکه دلیل بر آزادى اراده است.نکته دیگر آن است که عقوبت ومجازات،منحصر در عقوبتهای آشکار نیست،همین که از معنویات دور هستندوغرق در زندگی حیوانی واز مناجات با خدا لذتی نمی برند،بزرگترین عقوبت است.تفسیر نمونه، ج 3، ص: 186 .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه