مفهوم آيه 169 سوره بقره: «وان تقولوا علي الله مالاتعلمون » چيست ؟

خداوندمتعال درايه 168 سوره بقره مي فرمايد: يا أَيُّهَا النَّاسُ كُلُوا مِمَّا فِي الْأَرْضِ حَلالاً طَيِّباً وَ لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّيْطانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبينٌ ؛ اى مردم! از آنچه در زمين است، حلال و پاكيزه بخوريد! و از گامهاى شيطان، پيروى نكنيد! چه اينكه او، دشمن آشكار شماست‏ سپس مى فرمايد كه شيطان چند كار مى كند وكسى كه دنباله رو شيطان باشد به اين گمراهى ها دچار مى شود: امر به کارهاي بد إِنَّمَا يَأْمُرُكُم بِالسُّوءِ ... امر به فحشا ... وَ الْفَحْشَاءِ ... امر به گفتن مطالبي از روي ناآگاهي ... وَ أَن تَقُولُواْ عَلىَ اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُون‏ بنا بر اين برنامه‏هاى شيطانى در اين سه امر خلاصه مى‏شود:" بدي ها" و" زشتي ها" و" گفتن سخنان ناروا و بى مدرك در برابر ذات پاك پروردگار". مراد از ان تَقُولُوا عَلَى اللَّهِ ما لا تَعْلَمُونَ 1. حرام دانستن برخي از غذاهاي حلال : ممکن است اشاره به تحريم پاره‏اى از غذاهاى حلال باشد، كه اعراب در جاهليت به خدا نسبت مى‏دادند، حتى به گفته بعضى از مفسران بزرگ، رسوبات اين طرز تفكر در ميان جمعى از تازه مسلمانان باقى مانده بود. مرحوم طبرسي مي نويسد:((منظور اين است كه شيطان شما را وادار مى‏كند كه بدون اطلاع داشتن از حرمت و حلّيت چيزى آن را حلال و يا حرام بشماريد.)) 2. شريک قائل شدن به خداوند: ((وَ أَنْ تَقُولُوا عَلَى اللَّهِ ما لا تَعْلَمُونَ)) نسبت دادن چيزى بخدا كه از طريق عقل و شرع ثابت نشده باشد افتراء و كذب بر خداست و بدعت :كه بمعنى زياد كردن چيزى در دين است كه از دين نباشد. از اين قبيل است و مبدع از نظر شرايع الهى كافر و مستوجب آتش است و آيات و اخبار در مذمت و نكوهش و عقوبت اهل بدعت بسيار وارد شده و در كافى از حضرت صادق عليه السّلام از حضرت رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم روايت كرده كه فرمود «كل بدعة ضلالة و كل ضلالة فى النار» حتى مجرد عدم علم در قضاوت و لو مطابق با واقع باشد سبب دخول در آتش است . در حال روزه اگر کسی بطور جزم چيزى را بخدا و رسول نسبت دهد و حال آنكه نميداند جزو كذب بر خدا و رسول و امام است، سبب بطلان روزه‏ ميشود. 3. نسبت دادن مطالبي باطل به خداوند: خودشان مطالب و قوانيني ازبايد ها و نبايدها وضع مي کنند و آن را جزو اعتقادات مي پندارند در حالي اين قانون تصويب کردن ها از روي ناآگاهي است و اگر خداراقبول داشتندچنين نمي کردند. به هر حال، اين جمله اشاره به آن است كه اينگونه كارها حد اقل قول بدون علم است آنهم در برابر خداوند بزرگ، و اين كارى است كه با هيچ منطق و عقل و خردى سازگار نمى‏باشد.اصولا اگر مردم مقيد باشند كه هر سخنى را مى‏گويند متكى به يك مدرك قطعى بوده باشد، بسيارى از نابساماني ها و بدبختي ها از جامعه بشرى بر چيده مى‏شود. در واقع تمام خرافات در اديان و مذاهب الهى از همين رهگذر به وسيله افراد بى منطق نفوذ كرده است، و قسمت مهمى از انحرافات عقيدتى و عملى به خاطر عدم رعايت همين اصل اساسى است و لذا اين كار- در برابر بديها و زشتيها- يك عنوان مستقل از خطوات شيطانى را در آيه فوق به خود اختصاص مى‏دهد. نكته‏ها: 1- اصل حليت‏ : اين آيه دليل بر اين است كه اصل اولى در همه غذاهايى كه روى زمين وجود دارد حليت است، و غذاهاى حرام جنبه استثنايى دارد، بنا بر اين حرام بودن چيزى دليل مى‏خواهد، نه حلال بودن آن. 2- انحرافات تدريجى‏ : جمله" خطوات الشيطان" (گام هاى شيطان) گويا اشاره به يك مساله دقيق تربيتى دارد، و آن اينكه انحراف ها و تبهكاري ها غالبا بطور تدريج در انسان نفوذ مى‏كند، نه به صورت دفعى و فورى، مثلا براى آلوده شدن يك جوان به مواد مخدر و قمار و شراب معمولا مراحلى وجود دارد: نخست به صورت تماشاچى در يكى از اين جلسات شركت مى‏كند و انجام اينكار را ساده مى‏شمرد.گام دوم شركت تفريحى در قمار (بدون برد و يا باخت) و يا استفاده از مواد مخدر به عنوان رفع خستگى و يا درمان بيمارى و مانند آن است.گام سوم استفاده از اين مواد به صورت كم و به قصد اينكه در مدت كوتاهى از آن صرفنظر كند.و سرانجام گام ها يكى پس از ديگرى برداشته مى‏شود و شخص به صورت يك قمار باز حرفه‏اى خطرناك و يا يك معتاد سخت و بينوا در مى‏آيد. وسوسه‏هاى شيطان معمولا به همين صورت است، انسان را قدم بقدم و تدريجا در پشت سر خود به سوى پرتگاه مى‏كشاند، اين موضوع منحصر به شيطان اصلى نيست، تمام دستگاههاى شيطانى و آلوده براى پياده كردن نقشه‏هاى شوم خود از همين روش" خطوات" (گام به گام) استفاده مى‏كنند، لذا قرآن مى‏گويد:از همان گام اول بايد به هوش بود و با شيطان همراه نشد. اين نكته نيز قابل توجه است كه در احاديث اسلامى كارهاى خرافى و بى منطق به عنوان" خطوات شيطان" معرفى شده است: مثلا در حديثى مى‏خوانيم مردى قسم ياد كرده بود كه فرزند خود را (براى خدا) ذبح كند امام صادق عليه السلام فرمود: " اين از گامهاى شيطان است". در حديث ديگرى از امام باقر ليه السلام مى‏خوانيم:" هر سوگندى به غير نام خدا باشد از گامهاى شيطان است". 3- شيطان يك دشمن قديمى: ‏اينكه در آخر آيه فوق شيطان دشمن آشكار معرفى شده است، يا بخاطر دشمنى او از روز اول با" آدم" است كه به واسطه نافرمانى در برابر سجده آدم همه چيز خود را از دست داد، و يا به خاطر اين است كه دستورات او همچون قتل و جنايت و تبهكارى براى همه آشكار است، همه مى‏دانند اين قبيل برنامه‏ها از يك دوست نيست، بلكه دعوتهايى است از يك دشمن خطرناك كه جز بدبختى انسان چيزى نمى‏خواهد. و يا به واسطه اين است كه شيطان صريحا دشمنى خود را با انسان خبر داده و كمر عداوت او را بسته است، و اعلام نموده: لَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ" مى‏كوشم تا همه را گمراه كنم ه "! .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه