آیا شناخت خدا براى بشر ممکن است؟ تا چه حدى و ارزش این شناخت چقدر است؟

انسان می‌تواند از راه‌هاى مختلف به شناخت خدا دست یابد، این شناخت ممکن است از راه عقل باشد و یا از راه دل. گاهى مانند حکیم و فیلسوف از طریق علم حصولى و با استعانت از حسّ و عقل براى مطلوب خود استدلال نموده و آن‌را می‌فهمد، و گاه، مانند عارف، از راه علم حضورى به نظاره معشوق می‌نشیند و آن‌را شهود می‌نماید؛ مثلاً براى پى بردن به وجود آتش، گاه ممکن است از راه دودى که از آن متصاعد می‌گردد به چنین فهمى دست یابد، و زمانى هم با مشاهده خود آتش به وجود آن عالم می‌شود و وقتى هم با سوختن بخشى از بدنش در آتش، وجود آن‌را می‌یابد و احساس می‌کند. به هر حال؛ در این دو روش؛ یعنى علم حصولى و حضورى، گاهى راه و رونده و هدف یکى است؛ مانند این‌که شخص از مطالعه در آیات الهى و نظم موجود در آنها به خدا برسد، و گاهى این‌گونه نیست، و رونده و راه یکى است و یا راه و هدف یکى است. آن‌جا که فرد با شناخت نفس خود به خدا می‌رسد، از قبیل قسم دوم، و در جایى که با تأمل در اسماء و صفات الهى به شناخت خداوند نایل می‌گردد، از نوع سوم است. از این اقسام، آن‌جا که راه و هدف یکى باشد و انسان، یافته‌هاى خود را شهود کند، از ارزش بالایى برخوردار است؛ چون دیدن و چشیدنِ هدف است. در آیات و روایات، این طرق سه‌گانه، تبیین شده‌اند، به ویژه که تأکید گردیده است که روشن‌تر از وجود و ظهور خداوند، چیزى نیست و باید از او به او رسید. او نورى است که براى فهم و رؤیت او نیازى به غیر او نیست و اگر از مشاهده آن محروم هستیم، به خاطر آن است که پرده غفلت در وادى علم حصولى و حضورى دامنگیر ما شده است. ما علم به علم نداریم و براى دست‌یابى به این علم مرکّب، باید حجاب‌هاى ظلمانى و نورانى را از خود دور نماییم. و بدین سبب گفته شده است که خداشناسى، امرى فطرى است و ادله‌ای که بر وجود و شناخت خداوند اقامه می‌گردد، راه‌هاى تنبیه هستند نه تعلیل. البته باید توجه داشت که کُنه ذات و صفات خدا، نه مورد فهم حکیم قرار می‌گیرند و نه شهود عارف؛ و غیر آنها، هم قابل فهم‌اند و هم قابل شهود. .

اسلام کوئست

مرجع:

ایجاد شده در 1400/12/23

لینک کوتاه