تعدّد همسر مشروط به عدالت مردان است. مردان تا به عدالت کامل و واقعى برسند، باید مسیر طولانى را طى کنند. ولى آنان بى آنکه واجد این شرط باشند همسران متعددى مى گزینند. آیا اسلام براى جلوگیرى از این عمل راه حلّى دارد؟

در اسلام تعدّد زوجات مشروط به تحقّق عدالت است. «فَانْکِحُوا ما طابَ لَکُمْ مِنَ النِّساءِ مَثْنى وَ ثُلاثَ وَ رُباعَ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلاَّ تَعْدِلُوا فَواحِدَةً»؛نسا (4)، آیه 3.؛ «بر آنچه پاک باشد براى شما از زنان دو تا و سه تا و چهار تا و اگر ترسیدید که دادگرى نکنید پس یکى را به نکاح خویش درآورید».منظور از عدالتى که شرط تعدّد زوجات است عدالت در رفتار مى باشد. البتّه عدالت در تمایلات قلبى و گرایشات احساسى نوع متعالى از عدالت است که دسترسى به آن مشکل است.خداوند متعال، ضمن اشاره به دست نایافتنى بودن این نوع عدالت، به عدالت در رفتار توصیه فرموده است: «وَ لَنْ تَسْتَطیعُوا أَنْ تَعْدِلُوا بَیْنَ النِّساءِ وَ لَوْ حَرَصْتُمْ فَلا تَمیلُوا کُلَّ الْمَیْلِ فَتَذَرُوها کَالْمُعَلَّقَة»؛نسا (4)، آیه 129. «شما هرگز نمى توانید (از نظر محبّت قلبى) در میان زنان، عدالت برقرار کنید، هر چند کوشش نمایید! ولى حال که نمى توانید تمایل قلبى خود را عادلانه سازید، پس حداقل تمایل خود را به کلّى متوجّه یک طرف نسازید که دیگرى را به صورت زنى که شوهرش را از دست داده درآورید (عدالت رفتارى را رعایت کنید)».پس منظور از عدالت یک مقام دست نایافتنى نیست که به خاطر آن بتوان همه مردان را از ازدواج مجدّد برحذر داشت. حفظ عدالت در نفقه، اظهار تمایل، رفت و آمد، حضور در منزل، مسکن، بخشش و هدیه، معاشرت و... از مصادیق اصل عدالت در رفتار است که بایستى توسّط مرد مراعات شود.ر.ک: تفسیر نمونه: ج 4، ص 155.اما اینکه چه مکانیسم و یا ضمانت اجرایى در مورد مردانى که عدالت در رفتار را مراعات نمى کنند پیش بینى شده است مى توان به چند نمونه اشاره نمود.1. تحقیق و دقّت زن و خانواده زن در ازدواج دختر (ساز و کار پیشگیرانه)در بسیارى از روایات به شدّت توصیه مى شود که نسبت به مردانى که قصد همسرى با آنان را دارید تحقیق کنید تا بهترین و متدیّن ترین آنان را براى ازدواج برگزینید. بى شک انتخاب شایسته خانم ها زمینه کشمکش هاى بعدى را از بین خواهد برد.2. شرط ضمن عقدقرار دادن شروط ضمن عقد توسّط همسر روش دیگرى است که خانم ها مى توانند با آن از عواقب سوء احتمالى ناشى از چند همسرى جلوگیرى کنند.3. ضمانت اجراى حکومتى در بعضى از مصادیق بى عدالتى مانند عدم تأمین معاش و نفقه و... نسبت به همسر، حاکم حق الزام مرد و یا حتّى طلاق زن بدون رضایت شوهر را دارد.4. ضمانت اجراى معنوى و اخلاقى پیامبر اسلام صلى الله علیه وآله در مورد رعایت عدالت بین همسران مى فرماید: «هرکس دو زن داشته باشد و میان آنها به عدالت رفتار نکند و به یکى از آنها بیش از دیگرى ابراز تمایل نماید در روز قیامت محشور خواهد شد در حالى که یک طرف بدن خود را به زمین مى کشد تا سرانجام داخل جهنم شود»بحارالأنوار، ج 7، ص 214..اهمیت حفظ عدالت بین همسران تاحدى است که پیامبر اکرم صلى الله علیه وآله در بیمارى در آستانه رحلت نیز دستور مى دادند که بستر بیمارى شان را هر شب در منزل همسرى که نوبت او بود بگسترانند و امیرالمؤمنین علیه السلام حتّى در خانه همسرى که نوبت او نبود وضو هم نمى گرفتند.محسن قرائتى، تفسیر نور، ج 2، ص 401..5. استفاده از ضمانت اجراهاى عرفى ریش سفیدى، حکمیت و استفاده از نفوذ بزرگان و آشنایان نقش مؤثّرى در این زمینه مى تواند باشد.6. اخلاق همسردارى مراعات تکالیف شرعى و اخلاقى گرمابخش کانون خانواده و بهترین ضمانت اجرایى براى هدایت شوهر به سوى رفتار عادلانه قلمداد مى گردد.به عبارت دیگر یکى از عوامل روى آوردن به تعدّد زوجات، ناسازگارى و بداخلاقى زن در خانواده و عدم رعایت حقوق شوهر در منزل است، لذا توصیه زنان به رعایت اخلاق و احترام شوهر چنانکه در روایات به مثابه جهاد در راه خدا دانسته شده است «جهاد المرأة حسن التبعّل»؛مستدرک، ج 13، باب 54، ج 2. به این جهت است که هم کانون خانواده گرم باشد و هم زمینه چندهمسرى و خانه گریزى ایجاد نشود. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه