در طول هشت سال جنگ، چه هیئت‏ هایى براى صلح بین دو کشور میانجى‏ گرى کردند؟ تأثیر آن چه بود؟

پس از آغاز جنگ، میانجى‏گران بسیارى از طرف کشورها و سازمان‏هاى مختلف بین‏المللى براى خاتمه جنگ عراق و ایران فعال شدند. هر یک از این میانجى‏گران سعى کردند از طریق تشویق دو کشور به مذاکره و ارائه‏ى پیشنهادهایى براى صلح و پایان جنگ، به این منازعه خاتمه بخشند، اما هیچ یک از این میانجى‏گران در کار خود موفقیتى کسب نکردند. براى درک بهتر موضوع، هیئت‏هاى میانجى‏گرى و نتایج کار هر یک را مرور مى‏کنیم: به دنبال شروع جنگ ایران و عراق، هیئت‏هاى از طرف سازمان ملل متحد، سازمان کنفرانس اسلامى، جنبش عدم تعهد، شوراى همکارى خلیج فارس و سازمان آزادى بخش فلسطین تلاش خود را براى اختتام جنگ آغاز نمودند. پس از صدور قطعنامه 479، شوراى امنیت در 5 نوامبر 1980 (14آبان 1359) در بیانیه‏اى از تلاش‏هاى دبیر کل و پیشنهاد او مبنى بر اعزام نماینده‏اى جهت مذاکره با ایران و عراق پشتیبانى کرد؛ در پى آن هیئتى به سرپرستى اولاف پالمه به عنوان فرستاده‏ى ویژه‏ى سازمان ملل به تهران و بغداد سفر کرد. او سعى نمود با جمع‏آورى اطلاعات از طرفین گفت و گو، نقش میانجى را ایفا کرده و طرفین را به خاتمه‏ى جنگ تشویق نماید. اما به علت مخالفت ایران با مذاکره تا زمانى که نیروهاى عراقى در خاک ایران حضور داشتند و اصرار عراق بر حاکمیت کامل بر اروندرود، مأموریت اولاف پالمه با شکست رو به رو گردید. علاوه بر میانجى‏گرى سازمان ملل، از طرف سازمان کنفرانس اسلامى نیز هیئتى به ریاست ضیاءالحق رئیس جمهور پاکستان و همچنین حبیب شطى دبیر کل این سازمان، پیشنهاد آتش بس و مذاکره را به ایران و عراق ارائه داد. این مأموریت نیز به دلیل اصرار عراق بر حاکمیت کامل بر اروندرود و شرط ایران بر مبنى خروج نیروهاى عراقى از خاک ایران، به شکست انجامید. علاوه بر آن، هیئتى از سازمان آزادى‏بخش فلسطین و سازمان جنبش عدم تعهد به سرپرستى وزیر امور خارجه‏ى کوبا (آوریل 1981) فعالیت خود را آغاز نمود که ایران و عراق پیشنهاد چهار ماده‏اى آنها را درباره‏ى نظارت بر عقب‏نشینى نیروهاى عراقى رد کردند. به این ترتیب تلاش‏هاى جنبش عدم تعهد و سازمان آزادى‏بخش فلسطین نیز ثمرى نداشت. همچنین در ماه مه 1983 وزیران خارجه‏ى کویت و امارات براى ارائه‏ى طرح میانجى‏گرى شوراى همکارى خلیج فارس به تهران و بغداد سفر کردند که تلاش آنها نیز براى پایان جنگ نتیجه‏بخش نبود. هیئت‏هایى نیز از طرف کشورهاى ژاپن، ترکیه و سنگال سعى نمودند که ایران و عراق را به پایان جنگ ترغیب نمایند، ولى هیچ کدام موفقیت‏آمیز نبود. در مجموع هیئت‏هاى میانجى اعزام به ایران و عراق نتوانستند موفقیتى در زمینه‏ى نزدیکى نظرهاى طرفین به هم و یافتن راهى براى پایان جنگ به دست آورند و به طور کلى همه‏ى آنها ناکام ماندند. هیئت‏هاى مذکور تنها توانستند نظرهاى طرفین مخاصمه را به دست آورند و آن را براى طرف دیگر مخاصمه بازگو کنند. البته ناگفته نماند که با گذشت زمان این امر خود فایده‏بخش بوده است، زیرا دو کشور ایران و عراق، هر چه از جنگ مى‏گذشت پاره‏اى از خواسته‏ها و شروط خود را تعدیل مى‏کردند. در واقع حضور هیئت‏هاى صلح در دو کشور تنها به شفاف شدن خواسته‏ها و مواضع دو کشور منجر مى‏شد و این شفافیت، در پایان جنگ به نوبه‏ى خود توانست محتواى قطعنامه 598 را معین کند. منبع: جنگ ایران و عراق، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، فرهاد درویشی، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ .

راسخون

مرجع:

ایجاد شده در سه روز پیش

لینک کوتاه