با عرض سلام و تشکر فراوان – سوال اول : آیا تقسیم قدیم و حادث بهذاتی و زمانی ابتکار جناب صدرالمتالهین بود؟ سوال دوم : آیا جنابصدرالمتالهین با تبیین این انواع ۴ گانه ذاتی و قدیم بودن حدوث و قدمتوانست مشکل حدوث و قدم عالم را حل کند؟ سوال سوم: چرا استاد شهید مطهریدر کتاب منطق – فلسفه (کلیات علوم اسلامی) در مبحث حدوث و قدم به نظ صدرااشاره نکرده؟ - پیشاپیش از پاسخ شما سپاسگذارم

جواب اول : اکثر قریب به اتّفاق حکما ی قبل ازملاصدرا و از جمله جناب ملاصدرا، قائل به قدیم زمانی بودن اصل جهان (عالم) در عین حدوث ذاتی آن می باشند. جواب دوم : اکثریّت قاطع عرفا و فلاسفه ی اسلامی بر این اعتقادند که عالم خلقت قدیم زمانی است. یعنی زمانی نبوده که عالم نبوده باشد. چون از وجود علّت تامّه ، وجود معلول آن نیز لازم می آید. یعنی محال است علّت تامّه موجود باشد ولی معلول آن موجود نباشد ؛ و الّا لازم می آید که علّت تامّه در همان حال که علّت تامّه است ، علّت تامّه نباشد ؛ و این اجتماع نقیضین است ؛ و اجتماع نقیضین ذاتاً محال است. بنا بر این ، اگر خدا علّت تامّه ی عالم است ؛ و خدا (وجود خالص و محض) همواره بوده و خواهد بود ؛ پس عالم نیز همواره بوده و خواهد بود. لکن عالم همواره معلول خدا و قائم به او بوده و خواهد بود ؛ یعنی کلّیّت عالم خلقت ، قدیم زمانی ولی حادث ذاتی است. و حادث ذاتی یعنی موجودی که وجودش نیازمند علّت است ، چه آن موجود ، زمانی باشد یا نباشد.پس فلاسفه ی اسلامی بخصوص طرفداران فلسفه ی صدرایی معتقدند که مادّه ی عالم ــ مادّه به اصطلاح فلسفی نه فیزیکی ــ حادث ذاتی ولی قدیم زمانی است ؛ یعنی مادّه در عین اینکه معلول خداست ولی اصل آن همواره بوده و خواهد بود ؛ چرا که علّت آن ، یعنی خداوند متعال همواره بوده و خواهد بود ؛ و با وجود علّت تامّه ، وجود معلول نیز الزامی است. بنا بر این آنچه دائما در تغییر است صورت عالم است نه مادّه ی آن . بر این اساس ، اگر عالم فعلی ما آغاز و پایان و عمر زمانی معیّن دارد ، پس قبل از عالم ما عوالمی بوده ، بعد از آن نیز عوالمی خواهد بود . به عبارتی بی نهایت عالم مادّی قبل از عالم فعلی ما بوده و بی نهایت عالم مادّی نیز از این پس خواهد بود.جواب سوم:چون نظرملا صدرا همان نظر حکماء است که صدرالمتالهین از جمله آنها می باشد در ضمن در کتب دیگر شهید مطهری مثل شرح مبسوط منظومه بطور تفضیلی به نظریه ایشان در حدوث وقدم پرداخته است بنابر این در اینجا لازم ندید به نظریه صدرا در حدوث و قدم اشاره ای بکند. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه