با توجه به اینکه در قرآن کريم آمده است که مقام امامت براي حضرت ابراهيم ـ عليه السلام ـ بعد از مقام پيامبري حاصل شد، پس مقام امامت از مقام پيامبري بالاتر است . از طرف دیگر در روايات زيادي آمده است که ائمه اطهار ـ عليهم السلام ـ پيامبر نیستند، بلکه محدث اند. امام باقر ـ عليه السلام ـ صراحتاً حضرت علي ـ عليه السلام ـ را با وزير سليمان و ذوالقرنين مقايسه مي کند و تاکيد مي کند اين دو پيامبر نبوده اند. حال پرسش این است کهآيه قرآن با اين احاديث چگونه جمع مي شوند؟

در پاسخ به سئوال مورد نظر لازم است به نکاتي به طور اختصار اشاره نمائيم: الف) مقام امامت همان گونه که در سئوال به آن اشاره شده است، برتر از نبوت است. از امام صادق ـ عليه السلام ـ نقل شده که فرمود: خداي تبارک و تعالي ابراهيم را بنده خود برگزيد پيش از آن که پيامبر شود، و او را پيامبر نمود پيش از آنکه رسول شود. و او را رسول خود ساخت پيش از آنکه خليل شود، و او را دوست گرفت پيش از آنکه او را امام قرار دهد، چون همه اين مقامات و مراتب را فراهم آورد فرمود: «اني جاعلک للناس اماما» من تو را امام و رهبر مردم قرار دادم، اين مقام براي ابراهيم بزرگ جلوه کرد، عرض نمود: از فرزندام هم به امامت مي رسند؟ خدا فرمود: پيمان من به ستمکاران نمي رسد. شخص غير خردمند نمي تواند پيشواي افراد پرهيزکار و عاقل قرار گيرد و ظالم از نظر خدا، کم خرد است و او نمي تواند در رأس امتي باشد که در بين آنان افراد متّقي و وارسته وجود دارند. ب) بين سه مقام نبوت، رسالت و امامت فرق است: نبي کسي است که پيام خدا را از خدا دريافت مي کند، ولي مسئول ابلاغ آن نيست. رسول پيام خدا را دريافت مي کند و مسئول رساندن آن به مردم است. امام پيام را از خدا به صورت وحي دريافت نمي کند، اما آن چه توسط جبرئيل بر رسول نازل گشته آن را پاسداري و به مردم ابلاغ مي کند، بلکه مأمور و مسئول اجراء و انجام پيام حق نيز مي باشد و بدين دليل چون مسئوليت امام از نبي بالاتر است مقام امامت ازرسالت و نبوّت والاتر است. و لذا وجود امام در اجتماع بشري ضروري است. در فرهنگ اسلام لزوم امام تا بدان جاست که در روايت آمده است که: اگر دو نفر وجود داشته باشند يکي از آن دو، رهبر و پيشواي ديگري است. لازم به ذکر است که با اين توضيح گمان نشود که مقام امير المومنين و ائمه اطهار ـ عليهم السلام ـ از پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ بالاتر است چون آن حضرت علاوه بر مقام نبوت و رسالت، مقام امامت را نيز دارا بود. ج) در ارتباط با پرسش مورد نظر توجه به این نکته لازم است که رابطه نبوت و امامت، رابطه طولی نیست، که انسان باید اول نبی باشد و بعد امام باشد. بلکه نبوت و امامت و رسالت هر کدام مقام و جایگاه مختلف است که ممکن است در یک نفر هرسه جمع بشود، مانند حضرت ابراهیم علیه السلام و پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و ممکن در عدهای برخی از این مقامات وجود داشته باشد، مانند بسیاری از پیامبران که فقط مقام نبوت را داشته باشند و یا امامان اهل بیت علیهم السلام که فقط مقام امامت را داشته اند. ولی در عین حال بر اساس روایات و همین طور ظاهر آیه که بعد از نبوت به حضرت ابراهیم این مقام اعطا شده است، فهمیده میشود که مقام امامت بالاتر از نبوت است و گرنه معنا نداشت که حضرت ابراهیم که مقام بالاتر را دارد، نسبت به دریافت مقام پایین تر شعف و شادی پیدا کند. ولی لازمه بالا بودن این نیست، هرکه میخواهد به این مقام برسد باید اول نبی باشد، بلکه ممکن است خداوند برای انسانهای شایسته این مقام را مستقیما و بدون طی مراحل نبوت و رسالت بدهد. چنانکه در ائمه معصومین علیهم السلام این گونه است. آنها امام هستند ولی نبی نیستند. پس معناي اينکه مقام امامت از نبوت برتر مي باشند اين نيست که امامان ازمقام نبوت نيز برخوردارند و هيچ کس چنين ادعايي نکرده است و اصولا مقام امامت مترتب و فرع بر نبوت نيست و ملازمه بين اين دو مقام وجود ندارد تا بگوئيم: رواياتي که دلالت دارند حضرت علي ـ عليه السلام ـ همانند و زير سليمان و يا ذو القرنين مي باشد، با آياتي که دلالت بر برتري مقام امامت بر نبوت دارند، منافات دارند. بلکه در قرآن و روايات تصريح به خاتميت نبوت رسول اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ شده است. در حالي که امامت جريان دارد و يک حقيقت هميشه جاري تا قيامت خواهد بود. بر اين اساس مي شود کسي امام باشد و مقام اش برتر از نبي باشد در حالي که داراي مقام نبوت نيست و تنها از مقام امامت که برتر از نبوت است برخوردار باشد. نکته اي که نبايد از نظر دور داشت اين است که در بحث مفاضله بين ائمه اطهار و انبياء عظام الهي نيز اقوال مختلفي وجود دارد و افضليت و برتري آن بزرگواران يک مسأله اجماعي نمي باشد که عالم جليل القدر شيخ مفيد قدّس سرّه درکتاب شريف « اوائل المقالات» به آن اشاره نموده است: «عده اي از علماء اماميه قطع و يقين به برتري ائمه اهل بيت پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ بر همه انبياء غير از نبي مکرّم اسلام حضرت محمد ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ دارند. و گروهي اعتقاد دارند که ائمه اطهار بر همه انبياء عظام به جز او لوالعزم از آنان، برتري و فضيلت دارند. و جماعتي قائل به برتري همه انبياء بر امامان هستند. و اين بابي است که در ايجاب و منع آن براي عقول ( عادي) مجالي نيست. و بر هيچکدام از اقوال سه گانه هم اتفاق نظر و اجماعي وجود ندارد. و تنها رواياتي از پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ درباره امير المومنين و ائمه از فرزندان او (به ما رسيده) است و (نيز) رواياتي از ائمه راستين بعد از آن حضرت. و (لکن) در قرآن مواردي (مثل آيه مباهله که علي ـ عليه السلام ـ نفس پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ شمرده شده است) وجود دارد که نظريه اول را تقويت مي کند. زيرا در برتري رسول اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ بر همه انبياء عظام جاي ترديد نيست و علماء اسلام اتفاق نظر دارند وقتي امير المومنين ـ عليه السلام ـ به نص قرآن و ائمه اطهار به تبع آن بزرگوار، نفس پيامبر باشد، داراي همه فضائل آن حضرت به جز نبوت هستند، پس آنها نيز بر همه انبياء برتري دارند. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه