همگام با مهدویت (۴)،نقش مهدویت در فرهنگ و اقتصاد ایسکا (پایگاه اطلاع رسانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی): به مناسبت سومین روز از دهه مهدویت که با نام گفتگویی را با حجت الاسلام و المسلمین ملکی راد عضو هیات علمی پژوهشکده مهدویت و آینده پژوهی انجام داده ایم. به عنوان اولین سوال لطفا بفرمایئد فرهنگ و در زیر مجموعه آن فرهنگ مهدوی به چه معناست؟

همگام با مهدویت (4)،نقش مهدویت در فرهنگ و اقتصاد ایسکا (پایگاه اطلاع رسانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی): به مناسبت سومین روز از دهه مهدویت که با نام گفتگویی را با حجت الاسلام و المسلمین ملکی راد عضو هیات علمی پژوهشکده مهدویت و آینده پژوهی انجام داده ایم. به عنوان اولین سوال لطفا بفرمایئد فرهنگ و در زیر مجموعه آن فرهنگ مهدوی به چه معناست؟ فرهنگ مجموعه­ای از دانش­ها، باورها، هنرها، قوانین، عادات، اخلاق و هرچه فرد به عنوان عضوی از جامعه، از جامعه خویش فرا می­گیرد، می­باشد. به ­طور کلی فرهنگ، مجموعه‌ای‌ از نگرش‌ها، ارزش‌ها، هنجارها، رسوم‌ و سنت‌ها و شعائر و اعمال‌ خاص‌ پذیرفته‌ شده‌ در یک‌ جامعه‌ است. فرهنگ‌ مهدویت‌ به‌ مجموعه‌ای‌ از نگرش‌ها و ارزش‌ها و هنجارهای‌ مربوط‌ به‌ اندیشه مهدویت اطلاق‌ می‌شود. در حقیقت فرهنگ و ارزش­هاى اصیل مهدوی تجلی تام و تمام فرهنگ غنى و پربار اسلام است. به چه طریق می توان عناصر تحول­زای فرهنگ مهدوی را شناسایی و آنها را ارتقا داد؟ مهدویت یکی از آموزه­های مهم دین اسلام است که از ظرفیت­های مطلوبی در زمینه­های گوناگون اعتقادی، اخلاقی، تربیتی، سیاسی و اجتماعی و فرهنگی برخوردار است. کارکردهای این اندیشه هم ناظر به زندگی حال و هم­اکنون بوده و هم ناظر به آینده می­باشد. این اندیشه در فرهنگ اسلامی دارای اهمیت ویژه­ای بوده و یکی از فصول مشترک فرق اسلامی به­حساب می­آید. و در فرهنگ شیعی به علت گره خوردن آن با اعتقاد به امام حی و حاضر - امام غایب- از اهمیت و جایگاه ممتازی برخوردار بوده و دارای ظرفیت­ها و کارکردهای مطلوب و آثار ملموسی است؛ و در حوزه­های فردی و اجتماعی آثار و کارکردهای بسیاری داشته و برای جامعه آثار ارزش­مندی را در پی دارد. ­بیشترین آثار و کارکردهای فرهنگی اندیشه مهدویت با بحث «انتظار» گره خورده است؛ و به­ همین جهت انتظار، در روایات بسیاری مورد تأکید واقع شده و حتی برترین اعمال امت و با فضیلت­ترین و بهترین عبادات برشمرده شده است. در این روایات، انتظار با لفظ «فرج» همراه و قرین شده و این همراهی در حقیقت بیان­گر آن است که در انتظار و چشم به راه بودن به فرج و گشایش، نگاه جامعه و سمت و سوی آن به تحول و دگرگونی مثبت و سعادت­آفرینی که مایه فرج و گشایش است می­باشد. ایده انتظار فرج، سبب ایجاد آمادگی جامعه در زوایا و حوزه­های مختلف اعتقادی و فکری، اخلاقی و تربیتی، و فرهنگی و اجتماعی، و سیاسی بوده و باعث می­شود تا آرمان­گرایی و نشاط و پویایی و وظیفه­شناسی و روح امید در افراد زنده شود و جامعه را در این زمینه به کوشش و تلاش مضاعف وا ­دارد. این امر موجب می­گردد تا برای ایجاد و تحقق جامعه موعود و آرمانی اسلامی که در اندیشه اسلامی از آن به «حکومت جهانی امام مهدی(ع)» یاد می­شود، جامعه منتظر از همه ظرفیت و پتانسیل خود استفاده نماید. زیرا در جامعه موعود اسلامی، امامت و حاکمیت از آن امام معصوم(ع) بوده و حکومت و وراثت در زمین از آن صالحان خواهد بود. بنابراین جامعه­ای که به مهدویت معتقد است و در انتظار ظهور او به­سر می­برد لازم است با آرمان­ها و اهداف بلند جامعه موعود اسلامی نزدیک بوده و با آن سنخیت داشته باشد و در آن مسیر گاه نهد. دست­یابی به این هدف بزرگ تنها از راه معرفت و شناخت کارکردهای اعتقاد به مهدویت و انتظار، ممکن و میسور است. سوال دیگری که در این زمینه مطرح می شود این است که این فرهنگ چه کارکردها وتاثیراتی بر جامعه اسلامی خواهد داشت؟ مهم­ترین کارکردهای تأثیرگذار فرهنگی این اندیشه عبارتند از: 1. امیدآفرینی: در جامعه­ای که دین در آن نقشی نداشته باشد و مردم آن در انتظار آینده­ای بهتر نباشند و به آینده امیدی نداشته باشند، سرخوردگی، یاس و ناامیدی و رخوت و سستی بر آن حاکم خواهد شد. و این موجب افت فرهنگی است. و در مقابل جامعه­ای که حالت انتظار را در خود به وجود آورده و در انتظار ظهور موعود به­سر می­برد، هرگز دچار رخوت و سستی نخواهد شد و روح امید در آن دمیده می­شود. دمیده شدن روح امید در جامعه موجب می­شود تا نشاط و بالندگی در جامعه حاکم شود و در حوزه­های مختلف مادی و اقتصادی و معنوی آمادگی بوجود آید. زیرا امید به آینده­ای درخشان علاوه بر اینکه در آمادگی معنوی مؤثر است؛ در آمادگی اقتصادی نیز می­تواند تأثیر داشته باشد زیرا موجب می­شود تا مردم به کار و تلاش مضاعف برای رسیدن به آینده بهتر بپردازند. 2. اصلاحات: انتظار و دمیده شدن روح امید در مردم موجب می­گردد تا جامعه منتظر همواره درصدد اصلاح خویش در حوزه­های مختلف اعتقادی و سیاسی و اجتماعی باشد. زیرا شخصی که جامعه در انتظار اوست خود مصلح بزرگ است و اگر جامعه به سمت اصلاحات حرکت نکند هرگز زمینه‌های ظهور تحقق نمی‌یابد. این اصلاحات حوزه­های گوناگون سیاسی و اجتماعی و اعتقادی و... را در برمی­گیرد که برآیند همه آنها اصلاحات فرهنگی و تغییر فرهنگ است. 3. فرهنگ­سازی آینده­گرا: با اعتقاد به امام غایبی که در آینده ظهور خواهد نمود، نگاه به آینده در جامعه نهادینه شده و به صورت فرهنگ عمومی در خواهد آمد. 4. هویت بخشی: مردمی که به امام غایب اعتقاد داشته باشند با حرکت در حول محور امام به آینده خویش امیدوار شده و به هویت واقعی خواهند رسید. قطعا گسترس فرهنگ مهدوی و انتظار فرج آثار فراوانی بر مردم جامعه دارد، لطفا بفرمائید حاکمیت فرهنگ مهدوی در جامعه چه آثاری می تواند داشته باشد؟ در سایه این فرهنگ: · تکامل روحی و خود­سازی اجتماعی: منتظر علاوه بر خودسازی خویش، باید مراقب حال دیگران نیز باشد و علاوه بر اصلاح خویش، در اصلاح دیگران و جامعه نیز بکوشد. · احیای فرهنگ مقاومت و فساد ستیزی: با اعتقاد به ظهور، جامعه منتظر هرگز در در برابر فساد سر تسلیم فرود نمی­آورد و از اصلاح مأیوس نخواهد شد. · احیای فرهنگ ظلم ستیزی: یکی دیگر از آثار اعتقاد به مهدویت ظلم ستیزی و پایداری در مقابل آن است. زیرا وعده پیروزی نهایی حق و پیروزی دین اسلام بر سایر ادیان در آخر الزمان مردم را در برابر حاکمان جبّار، پایدار نگه می­دارد و به جهاد و پیکار برمی­انگیزد. بنابراین مسلمان معتقد به مهدویت هرگز تسلیم ظلم و فساد نمی­شود و با ستم­گران نخواهد ساخت. و با مفسدان هم آوا نخواهد شد. · پویایی اجتماعی و تحرک‌بخشی به مردم برای ایجاد آمادگی­های لازم برای ظهور: جامعه منتظر در زمینه­های مختلف فکری اخلاقی و اعتقادی آمادگی­ها و شایستگی های لازم برای شرکت در تشکیل حکومت عدل جهانی پیدا می­نماید، زیرا کسانی توفیق یاری کردن آن­ حضرت را پیدا می­کنند که از معرفت و کمالات اخلاقی و آمادگی و شایستگی­های خاص یاران حضرت برخوردار باشند. · انسجام‌بخشی و ایجاد همبستگی اجتماعی: جامعه­ای که به مهدویت اعتقاد داشته باشد سعی خواهد نمود یکدل و یکصدا در مسیر اهداف بلند امام حرکت کند و این امر موجب انسجام و اتحاد و همبستگی اجتماعی خواهد شد. · ایجاد و گسترش امنیت در جامعه: اعتقاد به مهدویت می­تواند همبستگی اجتماعی را به­دنبال داشته باشد و در سایه آن اتحاد و یک­دلی در مردم تقویت شده و این امر موجب ایجاد امنیت پایدار در جامعه می­شود. · تقویت قدرت اجتماعی جامعه: بنابراین می­توان گفت: فرهنگ‌ مهدویت؛ امیدآفرین، حرکت‌ بخش، تلاش‌ آور و نشاط‌ زا است؛ و یأ‌س و نومیدی و پوچ‌ گرایی‌ را می‌زداید؛ و راه‌ نجات‌ از بن‌ بست‌ها و مولّد نیروی‌ حرکت‌ به‌ سوی‌ آینده‌ای‌ روشن‌ است. جامعه‌ای‌ که‌ فرهنگ‌ مهدوی‌ را برگزیده‌ است، هرگز دچار یأ‌س‌ و ناامیدی‌ نمی‌شود. بنابراین فرهنگ‌ مهدویت‌ پیام‌ آور هوشیاری و بیداری‌ و آگاهی‌ امت‌ اسلامی است و می­تواند عاملی مؤثر برای تقویت قدرت اجتماعی باشد و در پیش‌گیری‌ از تهاجم‌ و شبیخون‌ فرهنگی‌ نقش ایفا ‌کند و فعالانه‌ در آماده‌ سازی‌ جامعه‌ انسانی‌ برای‌ تحقق‌ جامعه‌ مهدوی تأ‌ثیرگذار باشد. بنابراین در پرتو این‌ فرهنگ‌ جامعه‌ای‌ صالح، پر نشاط، برخوردار از سلامت‌ معنوی، هوشیار و آماده‌ برای‌ ظهور منجی‌ موعود جهانی‌ به­وجود می­آید. «... اللَّهُمَّ إِنَّا نَرْغَبُ إِلَیْکَ فِی دَوْلَةٍ کَرِیمَةٍ تُعِزُّ بِهَا الْإِسْلَامَ وَ أَهْلَهُ وَ تُذِلُّ بِهَا النِّفَاقَ وَ أَهْلَهُ وَ تَجْعَلُنَا فِیهَا مِنَ الدُّعَاةِ إِلَى طَاعَتِکَ وَ الْقَادَةِ فِی سَبِیلِکَ وَ تَرْزُقُنَا بِهَا کَرَامَةَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَة...» .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه