دفتر ۲۱ پرسش ها و پاسخ ها «احکام ازدواج» - قسمت یکم

  پرسش  ها و پاسخ ها ـ دفتر بیست و یکم :   احکام ازدواج   (اهمیت ازدواج، مقدمات ازدواج، شرایط عقد، ازدواج موقت، محرمیت، مهریه و...) مطابق با نظر ده تن از مراجع عظام         سرشناسه: حسینى، سید مجتبى، 1345 ـ عنوان و نام پدیدآور: احکام ازدواج (اهمیت ازدواج، مقدمات ازدواج، شرایط عقد، ازدواج موقت، محرمیت، مهریه و...) مطابق با نظر ده تن از مراجع عظام. / مولف سید مجتبى حسینى؛ تنظیم و نظارت نهاد نمایندگى مقام معظم رهبرى در دانشگاه ها، معاونت مطالعات راهبردى ـ اداره مشاوره و پاسخ. مشخصات نشر: قم ـ دفتر نشر معارف، 1385. مشخصات ظاهرى: 168 ص فروست: مجموعه پرسش ها و پاسخ هاى دانشجویى ؛ دفتر بیست و یکم (احکام؛ 4) شابک: 000/20 ریال ؛ 0-046-531-964-978 یادداشت: کتابنامه: ص [165] ـ 167. موضوع: زناشویى (فقه) ـ پرسش ها و پاسخ ها. موضوع: زناشویى (اسلام) ـ پرسش ها و پاسخ ها. شناسه افزوده: نهاد نمایندگى مقام معظم رهبرى در دانشگاه ها، معاونت مطالعات راهبردى ـ اداره مشاوره و پاسخ. رده بندى کنگره: 3 الف 5 ح / 189 bp رده بندى دیویى: 36 / 297 شماره کتاشناسى ملى: 1126237 تنظیم و نظارت: ···  نهاد نمایندگى مقام معظم رهبرى در دانشگاه ها معاونت مطالعات راهبردى ـ اداره مشاوره و پاسخ مؤلف: ···  سیدمجتبى حسینى تایپ و صفحه آرایى: ···  طالب بخشایش ناشر: ···  دفتر نشر معارف نوبت چاپ: ···  هفتم، بهار 89 تیراژ: ···  000/10 جلد قیمت: ···  2000 تومان شابک: ··· 0 ـ 046 ـ 531 ـ 964ـ978 «کلیه حقوق براى ناشر محفوظ است» مراکز پخش: قم: معاونت مطالعات راهبردى نهاد، تلفن 2904440 قم: مؤسسه فرهنگى و اطلاع رسانى طلوع طاها، تلفن 7748345 قم: خیابان شهدا، کوچه 32، پلاک 3، تلفن و نمابر: 7744616 فروشگاه قم: خ شهدا، روبه روى دفتر رهبرى، تلفن7735451 نمابر 7742757 فروشگاه تهران: خ انقلاب، چهارراه کالج، جنب بانک ملت، پ 715، تلفن 88911212 نمابر 88809386 نشانى اینترنت: www.nashremaaref.ir - پست الکترونیک: info@porseman.org         فهرست تفصیلى مقدمه··· 33 بخش اول ـ احکام ازدواج ازدواج اهمیت ازدواج پرسش 1 . اهمیت ازدواج در دین اسلام را بیان کنید؟··· 39 فلسفه ازدواج پرسش 2 . فلسفه ازدواج چیست؟··· 40 تعدد همسر پرسش 3 . چرا در اسلام تعدد زوجات وجود دارد و چرا این حق تنها براى مردان است؟··· 41 وجوب ازدواج پرسش 4 . آیا ازدواج در اسلام واجب است؛ یا اینکه شخص مى تواند تا پایان عمر خود مجرد بماند؟··· 42 پرسش 5 . منظور از به گناه افتادن در اثر ازدواج نکردن چیست؟ آیا گناهان مقاربتى مقصود است یا گناهان دیگرى نظیر نگاه شهوت آلود را نیز شامل مى شود؟··· 43 تأخیر ازدواج پرسش 6 . اگر جوانى از نظر شغلى و مالى، قادر به ازدواج نباشد؛ آیا باز ازدواج بر او واجب است؟··· 43 راه هاى محرمیت پرسش 7 . به طور کلى دختر و پسر، از چند راه مى توانند با یکدیگر محرم شوند؟··· 43 محارم پرسش 8 . محارم انسان که ازدواج با آنان جایز نیست، کدام اند؟··· 44 صیغه خواهر و برادرى پرسش 9 . آیا هیچ راه شرعى و قانونى ـ به جز ازدواج ـ وجود دارد که دو جوان روابط مشروع با هم داشته باشند؟ آیا در اسلام چیزى به نام صیغه خواهر و برادرى وجود دارد؟··· 45 خواستگارى نگاه خواستگارى پرسش 10 . مرد تا چه اندازه مى تواند به بدن زن، هنگام خواستگارى نگاه کند (البته با رعایت شرایط خاص خود)؟··· 46 پرسش 11 . در چه صورت مى توان چهره، گردن و موهاى دخترى که قصد ازدواج با او را داریم، نگاه کنیم؟··· 47 پرسش 12 . مى خواهم با دخترى ازدواج کنم، آیا مى توانم به طور پنهانى به موها و گردن او نگاه کنم یا اینکه در این نگاه رضایت و اجازه او شرط است؟··· 47 نگاه خیابانى پرسش 13 . شخصى قصد ازدواج دارد. آیا مى تواند بدون قصد لذت به چهره و موى خانم ها (مثلاً در خیابان) نگاه کند تا یکى را بپسندد و بعد از او خواستگارى کند؟··· 48 نگاه به فیلم پرسش 14 . آیا مرد مى تواند براى آگاهى از خصوصیات جسمى و زیبایى دخترى که مى خواهد با او ازدواج کند، به عکس یا فیلم او نگاه کند؟ در صورتى که دختر، فامیل و آشنا باشد چه حکمى دارد؟··· 48 گفتگوى خواستگارى پرسش 15 . آیا صحبت کردن با کسى که قصد داریم در آینده با او ازدواج کنیم، گناه است؟··· 48 پرسش 16 . آیا اظهار عشق و محبت بین دختر و پسر به منظور ازدواج، گناه است؟··· 49 اجازه خواستگارى پرسش 17 . آیا دختر و پسر عاقل و بالغ، مى توانند بدون اطلاع خانواده براى ازدواج با هم صحبت کنند و سپس خانواده را مطلع سازند؟··· 49 خواستگارى از پسر پرسش 18 . آیا خواستگارى دختر از پسر از نظر شرعى و عرفى اشکال دارد؟··· 49 استخاره ازدواج پرسش 19 . استخاره در چه موردى است؟··· 49 پرسش 20 . آیا عمل به استخاره واجب است؟··· 50 دوران نامزدى پرسش 21 . آیا نگاه به بدن نامزد خود که هنوز نامحرم است (ولى محرم شدن قطعى است)، جایز است؟··· 50 پرسش 22 . تفریح و رفتن به گردش با نامزد خود ـ که هنوز عقد نکرده است ـ چه حکمى دارد؟··· 50 دوران عقد پرسش 23 . آیا مى توان با همسر در دوران نامزدى (عقد کرده) رابطه جنسى داشت؟··· 50 پرسش 24 . آیا در زمان عقد (پیش از عروسى)، اجازه پدر عروس در مورد هم خوابى شرط است؟··· 51 اجازه دوران عقد پرسش 25 . آیا در دوران عقد ـ که دختر در خانه پدر و مادر زندگى مى کند ـ براى بیرون رفتن از خانه اجازه شوهر لازم است؟··· 51 نفقه دوران عقد پرسش 26 . در دوران عقد تا عروسى ـ که دختر در خانه پدر به سر مى برد ـ آیا تأمین نفقه او بر عهده شوهر است؟··· 52 خرید عروسى طلاى مردان پرسش 27 . زینت مردان با طلاى زرد چه حکمى دارد؟··· 53 حلقه داماد پرسش 28 . آیا خانواده عروس، مى تواند براى داماد حلقه و انگشتر طلا تهیه کند؟··· 53 پرسش 29 . استفاده از طلا براى مردان به مدت کوتاه مانند لحظه عقد چه حکمى دارد؟··· 53 طلاى سفید پرسش 30 . طلاى سفید براى مردان چه حکمى دارد؟··· 54 طلاى مشکوک پرسش 31 . اگر شک داشته باشیم طلاى سفیدى که در بازار فروخته مى شود، از جنس طلاى متعارف (حرام) است یا خیر، تکلیف چیست؟··· 54 حکم پلاتین پرسش 32 . آیا در دست کردن و استفاده از پلاتین براى مرد اشکال دارد؟··· 54 ظرف طلا و نقره پرسش 33 . آیا استفاده از ظرف هاى طلا و نقره جایز است؟··· 55 پرسش 34 . آیا خریدن ظرف هاى طلا و نقره براى جهیزیه دختر جایز است؟··· 56 لباس ابریشم پرسش 35 . حکم پوشیدن لباس ابریشم براى زن و مرد چیست؟··· 56 پرسش 36 . آیا خریدن پارچه و لباس ابریشم خالص براى داماد، از سوى خانواده دختر جایز است؟··· 57 پرسش 37 . آیا پوشیدن لباسى که آستر آن ابریشم است، براى مرد جایز است؟··· 57 کروات پرسش 38 . حکم خریدن و پوشیدن کروات براى داماد چیست؟··· 57 شرایط عقد ازدواج شرایط عقد پرسش 39 . شرایط عقد ازدواج را بیان کنید؟··· 58 وکیل عقد ازدواج پرسش 40 . آیا خود مرد مى تواند از طرف زن، وکیل شود و عقد را بخواند؟··· 58 پرسش 41 . در اجراى صیغه عقد، آیا زن هم مى تواند از طرف دختر و پسر وکیل شود؟··· 59 پرسش 42 . اگر به کسى براى خواندن عقد ازدواج وکالت دادیم و بعد پشیمان شدیم؛ ولى وکیل صیغه عقد را جارى کرد، آیا عقد صحیح است؟··· 59 مجلس عقد پرسش 43 . آیا زن و شوهر باید در مجلسى که صیغه عقد خوانده مى شود، حضور داشته باشند؟··· 59 شاهد ازدواج پرسش 44 . آیا در عقد ازدواج، شاهد گرفتن لازم است؟··· 59 عقد در ایام عادت پرسش 45 . آیا خواندن عقد در حال حیض، صحیح است؟··· 60 صیغه عقد دائم و موقت پرسش 46 . اگر مردى بخواهد دخترى را به عقد دائم خود درآورد، چگونه صیغه بخواند؟··· 60 صیغه عربى پرسش 47 . آیا در عقد ازدواج ـ دائم یا موقّت ـ عربى خواندن شرط است؟··· 60 پرسش 48 . کسى که معناى لفظ عربى صیغه ازدواج را نمى داند، مى تواند آن را بخواند؟  61 صیغه فارسى پرسش 49 . آیا زن و مرد مى توانند خودشان صیغه ازدواج را به فارسى بخوانند، یا اینکه باید وکیل بگیرند تا عربى خوانده شود؟··· 61 غلط خواندن عقد پرسش 50 . اگر در خواندن عقد نکاح یک حرف یا بیشتر اشتباه شود، آیا عقد باطل است؟··· 62 پرسش 51 . اگر هنگام عقد نام پسر یا دختر به طور اشتباه خوانده شود، آیا عقد صحیح است؟··· 62 عقد اینترنتى پرسش 52 . چت کردن با اشخاص مختلف، به انگیزه پیدا کردن فرد مورد نظر براى ازدواج با او، چه حکمى دارد؟··· 62 پرسش 53 . آیا مى توان با یک دختر ناشناس در اینترنت، از طریق چت و به صورت زنده ازدواج موقت کرد؟··· 63 پرسش 54 . آیا جایز است، عقد ازدواج را از طریق چت و به صورت آنلاین و زنده، اجرا کرد؟··· 63 پرسش 55 . آیا در اینترنت و چت با دیگرى، مى شود عقد موقت را با انجام تایپ اجرا کرد؟··· 63 عقد تلفنى پرسش 56 . آیا مى توان از طریق تلفن، صیغه عقد را جارى ساخت؟··· 63 ازدواج اجبارى پرسش 57 . پدر و مادرم مرا به ازدواج با پسرى در آورده اند؛ در حالى که هیچ گونه رضایتى به آن ندارم، تکلیف ازدواج ما چگونه است؟··· 64 پرسش 58 . اگر دختر عقد را با کراهت اجازه دهد؛ ولى در باطن به آن رضایت داشته باشد آیا عقد صحیح است؟··· 64 اذن پدر در ازدواج اجازه پدر پرسش 59 . آیا بدون تحصیل رضایت پدر دختر، مى توان دختر را عقد کرد؟··· 65 پرسش 60 . ما دو نفر همکار مجرد هستیم، براى آنکه روابطمان از نظر شرعى دچار مشکل نشود و به گناه کشیده نشویم؛ مى توانیم بدون اجازه پدر دختر، صیغه محرمیت بخوانیم؟··· 65 پرسش 61 . در صورتى که ولىّ دختر باکره به اصل ازدواج دخترش با جوانى راضى است؛ ولى نسبت به خصوصیات ازدواج (مانند مقدار مهر و تعیین زمان عقد و عروسى و...) مخالف است و خود پسر و دختر توافق دارند؛ آیا در این صورت هم اجازه پدر لازم است؟··· 66 پرسش 62 . اگر پدر دختر به ازدواج دائم با جوانى اجازه دهد؛ آیا آنان مى توانند براى آشنایى از خصوصیات یکدیگر، بدون اطلاع خانواده دختر عقد موقّت بخوانند؟··· 66 اجازه پسر پرسش 63 . آیا در ازدواج پسر، نیاز به اجازه پدر است؟··· 66 رضایت قلبى پدر پرسش 64 . اگر پدر دختر، نسبت به ازدواج دخترش اظهار رضایت کند؛ ولى از قرائت صیغه عقد بى اطلاع باشد و در جلسه عقد حاضر نباشد، آیا عقد جارى شده بدون اطلاع او صحیح است؟··· 66 پرسش 65 . اگر دختر گفت: پدر و مادرم رضایت قلبى به ازدواج دارند؛ آیا مى توان به گفته او ـ بدون اذن پدر ـ با وى ازدواج کرد؟··· 67 پرسش 66 . چنانچه در ازدواج با دختر باکره، بدانیم پدرش به آن رضایت مى دهد؛ آیا همین مقدار از رضایت باطنى کفایت مى کند یا اینکه نیاز به اجازه دارد؟··· 67 اجازه بعد از عقد پرسش 67 . اگر دختر، بدون اذن پدر ازدواج کرد و بعد پدر آن عقد را تنفیذ نکرد، تکلیف چیست؟ آیا عقد باطل است؟··· 67 پرسش 68 . آیا صیغه عقد، در صورتى که بعدا رضایت پدر جلب شود، درست است و آن دختر محرم و همسر شرعى آن پسر محسوب مى شود؟··· 68 مخالفت پدر پرسش 69 . در صورتى که دختر و پسرى هم کفو باشند؛ ولى پدر دختر مخالف ازدواج آنها باشد، آیا باز هم رضایت او لازم است (باید توجه داشت دختر بالغ و رشیده است و نیاز به ازدواج دارد)؟··· 68 دختر مستقل پرسش 70 . آیا دخترى که درآمدى دارد و مستقل است، مى تواند بدون اجازه پدرش ازدواج کند؟··· 69 پرسش 71 . دخترى که بیش از سى سال دارد و هنوز باکره (دوشیزه) باقى مانده است؛ آیا براى ازدواج نیاز به اجازه پدر است؟··· 69 دختر غیر باکره پرسش 72 . اگر دختر بکارتش را در دوران کودکى از دست داده باشد (البته نه از راه نامشروع؛ بلکه مثلاً با بازى و ورزش)، آیا در ازدواج با او، اجازه پدر شرط است؟··· 69 رابطه نامشروع پرسش 73 . با یک دخترى (رشیده) رابطه نامشروع داشتم که موجب بى عفتى ایشان گردیده!! آیا بدون اذن پدر ایشان مى توانم با او ازدواج کنم؟··· 70 پرسش 74 . کسى که با دخترى زنا کرده و بکارتش را از بین برده مى تواند با او ازدواج کند؟··· 70 ازدواج بعد طلاق پرسش 75 . اگر دختر باکره اى شوهر کند و بدون اینکه با او نزدیکى شود، طلاق بگیرد؛ آیا ازدواج با او نیاز به اجازه پدر دارد؟··· 71 عقد غیرباکره پرسش 76 . اگر به اعتقاد اینکه، دختر باکره است با او ازدواج کند، آن گاه بعد از عقد متوجه شود که بکارتش از بین رفته؛ آیا عقد صحیح است؟ آیا از مهر چیزى کسر مى شود؟··· 71 فوت پدر پرسش 77 . دختر باکره رشیده اى که پدرش فوت کرده، اجازه چه کسى براى عقد او لازم است؟··· 72 اجازه پدر مفقودالاثر پرسش 78 . دخترى که پدرش مفقودالاثر است، آیا مى توان بدون اجازه از کس دیگرى با او ازدواج کرد؛ یا اینکه باید صبر کرد تا وضعیت پدرش معلوم شود (البته دختر جد پدرى ندارد)؟··· 72 مهریه مقدار مهریه پرسش 79 . مقدار مهریه چقدر باید باشد؟ آیا قرار دادن مهریه زیاد بر خلاف شرع است؟··· 73 حق تعیین مهریه پرسش 80 . تعیین مهریه حق چه کسى است؟ آیا حق دختر است یا پدر و مادر؟··· 73 عقد بدون مهر پرسش 81 . اگر در عقد ازدواج مهریه ذکر نشود، آیا عقد باطل است؟··· 74 پرسش 82 . اگر مردى قصد پرداختن مهریه همسرش را نداشته باشد، آیا این عقد آنها باطل است؟··· 74 پرسش 83 . اگر مرد هنگام اجراى عقد ازدواج، مهریه اى را قرار دهد که مى داند قدرت پرداخت آن را ندارد؛ آیا این عقد باطل است؟··· 74 پرسش 84 . مردى فاقد منزل و هرگونه ملکى است؛ ولى در هنگام تعیین مهریه، به دروغ یک دانگ و نیم از منزل مسکونى را مهر زن مى کند و بر اساس آن عقد دائم مى خوانند. تکلیف عقد و مهریه چگونه است؟··· 74 مطالبه مهریه پرسش 85 . آیا زن بعد از اجراى عقد ازدواج، مى تواند مهریه خود را مطالبه کند؟··· 75 پرسش 86 . اگر زن مهریه خود را از شوهر مطالبه کند، وظیفه او چیست؟··· 75 پرسش 87 . مردى که قادر به پرداخت مهریه همسرش نیست، آیا زن مى تواند از او مطالبه کند؟··· 75 پرسش 88 . دخترى که در دوران عقد تا عروسى در خانه پدر زندگى مى کند؛ آیا مى تواند مهریه خود را طلب کند (با اینکه هنوز هیچ تمکینى نکرده است)؟··· 76 پرداخت مهریه پرسش 89 . اگر زن مهریه اش را از شوهر طلب کند؛ ولى او قادر به پرداخت آن نباشد، تکلیف چیست؟··· 76 پرسش 90 . اگر مردى در هنگام اجراى عقد ازدواج شرط کند که در صورت توانایى مهریه را بپردازد؛ آیا زن مى تواند در حال نادارى تقاضاى مهریه کند؟··· 76 پرسش 91 . اگر مرد بعد از ازدواج، قدرت پرداختن مهریه را نداشته باشد؛ آیا زن مى تواند از نزدیکى او جلوگیرى کند؟··· 77 پرسش 92 . اگر مادر یا پدر شوهر، مهریه عروس را قبول کند؛ آیا پرداختن مهریه بر عهده آنها است یا شوهر؟··· 77 مهریه و تمکین پرسش 93 . اگر زن از حقوق شرعى و واجب شوهر سرپیچى کند (براى مثال تمکین نکند یا بدون اجازه از منزل بیرون رود)، آیا مرد مى تواند مهریه او را ندهد؟··· 77 کاهش ارزش مهریه پرسش 94 . آیا پرداخت مهریه، به همان مبلغى است که قبلاً معین شده و یا باید به نرخ روز محاسبه شود؟··· 78 پرسش 95 . در عقد نامه، مهریه خانمى به این صورت ذکر شده است: «مقدار بیست مثقال طلا به قیمت ده هزار تومان» آیا مهریه بیست مثقال طلا است، یا ده هزار تومان؟··· 79 بخشش مهریه پرسش 96 . اگر مهریه زن عین خارجى (مانند خانه، ماشین و...) باشد و سپس آن را به شوهر ببخشد، آیا مى تواند دوباره آن را پس بگیرد؟··· 79 پرسش 97 . اگر زن مهریه خود را ـ که در ذمه شوهر است ـ به او ببخشد بعد پشیمان شود، آیا مى تواند آن را از شوهر طلب کند؟··· 79 تغییر مهریه پرسش 98 . دخترى را یک بار با 500 هزار تومان و پس از چند ماه با مهریه سى سکه بهار آزادى عقد دومى مى خوانند بدون انحلال عقد اول اینک کدام یک بر عهده پسر است؟··· 80 مهریه تشریفاتى پرسش 99 . عده اى براساس برخى سنت ها، در محضر مراجع و علما، عقد ازدواج را با مهریه معین (14 سکه) جارى مى سازند و سپس در هنگام اجراى تشریفات و ثبت رسمى، مقدار مهریه را تغییر مى دهند؛ حکم شرعى آن چیست؟··· 80 ارث مهریه پرسش 100 . مهریه میت به چه کسانى مى رسد؟··· 80 پرسش 101 . در صورتى که شوهر از دنیا برود و مالى نداشته باشد، آیا زن مى تواند مهریه خود را از پدر یا مادر شوهرش مطالبه کند؟··· 81 مهریه زنا پرسش 102 . اگر کسى با دخترى زنا کند، آیا مهرى بر عهده او مى آید؟··· 81 تصرف در مهریه پرسش 103 . آیا زن مى تواند هرگونه تصرفى در مهریه اش انجام دهد؟··· 81 مراسم عروسى عروسى در محرم پرسش 104 . آیا مراسم عقد و عروسى در ماه محرم و صفر جایز است؟··· 82 آواز خوانى زن پرسش 105 . آیا غنا و آواز خوانى زن در شب عروسى جایز است؟··· 82 پرسش 106 . در شب عروسى آواز زن را بر روى نوار یا سى دى ضبط مى کنند، آیا بر زنان جایز است در روزهاى دیگر نیز آن را گوش کنند.··· 83 پرسش 107 . آیا جایز است زن در شب عروسى (در مجلس زنان) غنا و آواز بخواند و عده اى به رقص و زدن بر روى میز و صندلى مشغول شوند، حکم چنین مجلسى از نظر شرع چیست؟ (البته از آلات موسیقى استفاده نمى شود)··· 83 پرسش 108 . اگر زن در شب عروسى غنا بخواند آیا مردان (محرم و نامحرم) مى توانند به آن گوش فرا دهند؟··· 84 پرسش 109 . حکم گوش دادن به آواز زن چگونه است؟··· 84 مجالس موسیقى پرسش 110 . استفاده از آهنگ هاى مبتذل (موسیقى حرام) در مجالس عروسى زنان چه حکمى دارد؟··· 85 پرسش 111 . گوش دادن به موسیقى غیر لهوى که خواننده اش زن است براى بانوان چه حکمى دارد.··· 85 پرسش 112 . در صورتى که در مجلسى، مجبور باشیم موسیقى مطرب و لهوى را تحمل کنیم، آیا باز هم مرتکب گناه شده ایم؟··· 86 پرسش 113 . شرکت در مجالسى که موسیقى و ترانه مبتذل پخش مى کنند ـ در حالى که تذکر دادن فایده ندارد ـ چگونه است؟··· 86 دف و دایره پرسش 114 . حکم استفاده از دف و دایره زنگى در عروسى چیست؟··· 86 پرسش 115 . آیا جایز است همراه غنا و آوازخوانى زن در مجالس عروسى دف و دایره بزنند؟··· 87 کف زدن پرسش 116 . حکم دست زدن در مراسم عروسى چیست؟··· 88 آلات غیر لهوى پرسش 117 . کوبیدن بر روى ظروف پلاستیکى و حلبى در عروسى ها و غیر آن چه حکمى دارد؟··· 88 رقص زن و شوهر پرسش 118 . آیا رقص زن براى شوهرش یا مرد براى همسرش جایز است؟··· 89 رقص داماد پرسش 119 . رقصیدن داماد در مجلس زنان چه حکمى دارد؟··· 89 رقص زنان پرسش 120 . رقص زن براى زن بدون وجود نامحرم در مجالس عروسى، میهمانى ها و پارتى ها چه حکمى دارد؟··· 90 پرسش 121 . حکم رقص زن براى مردان نامحرم چگونه است.··· 90 پرسش 122 . رقص زن براى محرم چه صورتى است؟··· 91 رقص مردان پرسش 123 . حکم رقص مرد براى مرد را بیان کنید.··· 91 انواع رقص پرسش 124 . آیا در حکم رقص فرقى بین رقص انفرادى و دسته جمعى هست؟··· 92 پرسش 125 . رقص محلى و سنتى چه حکمى دارد؟··· 92 نگاه به رقص پرسش 126 . آیا نگاه به رقص در مجلس عروسى جایز است؟··· 92 پرسش 127 . آیا نگاه کردن رقص از تلویزیون اشکال دارد؟··· 92 شعبده بازى پرسش 128 . حکم شعبده بازى و تردستى که در مجالس عروسى و مانند آن رایج است، چیست؟··· 93 پرسش 129 . آیا در آمدى که از راه شعبده بازى بدست مى آید، حلال است؟··· 94 تماشاى شعبده پرسش 130 . شرکت در مجالس عروسى که در ضمن آن عده اى شعبده بازى مى کنند، چیست؟ آیا مشاهده آن جایز است؟··· 94 شاباش پرسش 131 . امروزه در مجالس عقد و عروسى شاباش مى دهند؛ آیا این پول حرام است؟  95 پوشش در عروسى پرسش 132 . آیا پوشاندن پشت و روى پا در مقابل نامحرم واجب است؟··· 95 پرسش 133 . آیا به سر کردن چادرهاى بدن نما، در مقابل نامحرم اشکال دارد؟··· 96 پرسش 134 . پوشیدن لباس هاى تنگ و تحریک کننده ـ که برجستگى هاى بدن زن در آن پیدا است ـ چه حکمى دارد؟··· 96 پرسش 135 . پوشیدن جوراب نازک چه حکمى دارد؟··· 96 پوشش نزد محارم پرسش 136 . آیا دختران مى توانند با لباس آستین حلقه اى، در برابر پدر و یا برادرشان ظاهر شوند؟··· 96 کلاه گیس پرسش 137 . آیا استفاده از کلاه گیس به جاى روسرى، در مجالس عروسى کفایت مى کند؟··· 97 خوشبویى زن پرسش 138 . آیا براى زن جایز است که عطر بزند و از منزل بیرون رود؟··· 97 پرسش 139 . استفاده از مواد نرم کننده که لباس را کمى خوشبو و لطیف مى کند، براى بانوان چه حکمى دارد؟ آیا بیرون مى توانند برونند؟··· 98 آرایش زن پرسش 140 . آیا زن باید چهره آرایش کرده خود را از نامحرم بپوشاند؟··· 98 پرسش 141 . اصلاح صورت و برداشتن موهاى صورت براى دختران چه حکمى دارد؟··· 98 زینت زن پرسش 142 . آیا رنگ کردن ابرو زینت بوده و پوشاندن آن از نامحرم واجب است؟··· 99 پرسش 143 . آیا سرمه چشم از زینت هایى است که باید پوشیده شود؟··· 99 پرسش 144 . گذاشتن لنز آرایشى براى بانوان چه حکمى دارد؟··· 100 زیورآلات پرسش 145 . اگر زیورآلات زن (مانند گردن بند و النگو) در معرض دید نامحرم باشد، چه حکمى دارد؟··· 100 پرسش 146 . حکم پوشش انگشتر طلا و حلقه ازدواج بانوان، در صورتى که در معرض دید نامحرم باشد، چگونه است؟··· 100 ازدواج مجدد پرسش 147 . آیا مرد متأهل، مى تواند بدون اجازه همسر خود، با زن دیگرى ازدواج موقّت یا دائم کند؟··· 101 پرسش 148 . آیا زن مى تواند در ضمن عقد ازدواج، شرط کند که شوهر او همسر دوم اختیار نکند؟··· 101 پرسش 149 . آیا زن مى تواند مهریه خود را با شوهرش مصالحه کند که با زن دیگرى ازدواج نکند؟··· 102 تدلیس معناى تدلیس پرسش 150 . تدلیس چیست؟··· 103 پرسش 151 . حکم تدلیس را بیان کنید؟··· 103 فسخ عقد پرسش 152 . اگر بعد از عقد ازدواج معلوم شود که مرد عیبى دارد که زن مى تواند عقد را فسخ کند، آیا در این هنگام حق مطالبه مهر را دارد؟··· 104 پرسش 153 . اگر بعد ازدواج معلوم شود که زن عیبى دارد که شوهر مى تواند عقد را فسخ کند، آیا زن هنگام فسخ عقد، حق مطالبه مهر را دارد؟··· 105 فریب در ازدواج پرسش 154 . مردى در ازدواج با دخترى با فریب و دروغ، خود را دکتر یا مهندس و... معرفى کند؛ به این امید که رضایت دختر را جلب نماید!! پس از ازدواج، دختر از فریب مرد آگاهى پیدا مى کند؛ آیا مى تواند عقد را به هم بزند؟ تکلیف مهریه چه مى شود؟··· 105 ارتداد همسر پرسش 155 . اگر زن بفهمد که شوهرش مرتد شده است، وظیفه اش چیست؟··· 105 پرسش 156 . با مردى ازدواج کردم که ظاهرا مذهبى است؛ ولى بعد از یک سال متوجه تحولات اساسى در اعتقاد او شدم. او هیچ نوع از واجبات خود را انجام نمى دهد و آن را مسخره مى کند! به اسلام و انقلاب و روحانیت و حتى پیامبر اسلام9 اهانت مى کند! تکلیف من چیست؟··· 106 پرسش 157 .اگر زن انسان از دین اسلام برگردد، تکلیف چیست؟··· 106 ازدواج حرام ازدواج هاى حرام پرسش 158 . ازدواج هاى حرام و ممنوع کدام است؟··· 108 خواهر لواط دهنده پرسش 159 . اگر کسى با پسرى لواط کند، چه کسانى بر لواط کننده حرام مى شوند؟··· 108 پرسش 160 . شخصى با پسرى لواط کرده است؛ ولى شک دارد که در زمان این عمل بالغ بوده یا نه. آیا ازدواج با خواهر آن پسر جایز است؟··· 109 پرسش 161 . اگر لواط کننده و لواط دهنده، هر دو نابالغ باشند، آیا باز ازدواج با خواهر لواط دهنده حرام مى شود؟··· 109 پرسش 162 . اگر کسى شک کند که نسبت به لواط دهنده نزدیکى شده یا نه، آیا ازدواج با خواهر او حرام مى شود؟··· 110 پرسش 163 . شخصى پس از بلوغ با پسر بچه اى نابالغ، وطى (لواط) کرده؛ بعد خواهر او را گرفته است. پس از ازدواج متوجه مى شود که ازدواج با او حرام بوده؛ اکنون تکلیف چیست؟··· 110 خواهر لواط کننده پرسش 164 . آیا لواط دهنده، مى تواند با خواهر لواط کننده ازدواج کند؟··· 111 ازدواج با شراب خوار پرسش 165 . آیا ازدواج با شراب خوار جایز است؟··· 111 ازدواج با بى نماز پرسش 166 . آیا ازدواج با شخصى که نماز نمى خواند، جایز است؟··· 111 ازدواج در عده پرسش 167 . آیا ازدواج با زنى که عده اش تمام نشده، باطل است؟··· 111 پرسش 168 . اگر مردى با زنى که در عده است، از روى جهل به مسئله، عقد دائم یا موقّت بخواند؛ آیا این زن بر او حرام ابدى مى شود؟··· 112 پرسش 169 . ازدواج با زنى که ادعا مى کند عده اش تمام شده، چگونه است؟··· 112 مهریه و بطلان عقد پرسش 170 . مردى با زنى که در عده است ازدواج مى کند؛ ولى از حکم مسئله آگاه نبوده است!! تکلیف مهریه چگونه است؟··· 113 ازدواج با اهل سنت پرسش 171 . ازدواج با دختر اهل تسنن، چه حکمى دارد؟··· 113 پرسش 172 . حکم ازدواج دختر شیعه با مردى از اهل تسنن چیست؟··· 114 پرسش 173 . آیا در ازدواج با دختر اهل تسنن، اجازه پدر او لازم است؟··· 114 ازدواج با غیرمسلمان پرسش 174 . آیا یک مرد مسلمان، مى تواند با یک زن غیرمسلمان ازدواج دائم کند؟··· 115 پرسش 175 . حکم ازدواج زن مسلمان، با مرد غیر مسلمان چیست؟··· 116 صیغه غیر مسلمان پرسش 176 . آیا ازدواج موقّت با زنان اهل کتاب (یهود و نصارا) جایز است؟··· 116 پرسش 177 . آیا نحوه ازدواج موقّت با زن مسلمان و غیر مسلمان متفاوت است؟··· 116 پرسش 178 . آیا هم بستر شدن با زن غیر مسلمان ـ خواه کتابى یا غیرکتابى ـ بدون عقد شرعى و قانونى جایز است؟··· 116 اجازه پدر مسیحى پرسش 179 . آیا ازدواج موقّت با دختر مسیحى و یهودى، نیاز به اجازه پدرش دارد؟··· 117 پرسش 180 . آیا براى ازدواج با دختر مسلمانى که پدرش مسیحى است، اجازه پدرش شرط است؟··· 117 ازدواج در سفر پرسش 181 . آیا مرد متأهل مى تواند در مسافرت، بدون اجازه همسر خود با زنان اهل کتاب ازدواج موقّت کند؟··· 117 پرسش 182 . آیا ازدواج موقت با دختر بهایى جایز است؟··· 118 ازدواج موقت مشروعیت ازدواج موقت پرسش 183 . آیا در قرآن مجید آیه اى درباره ازدواج موقت آمده است؟··· 119 پرسش 184 . نظر مراجع تقلید درباره ازدواج موقت چیست؟··· 120 وجوب عقد موقت پرسش 185 . اگر کسى به واسطه نداشتن همسر و نبود شرایط ازدواج دائم، به گناه مى افتد، آیا ازدواج موقت براى او واجب مى شود؟··· 120 عقد دائم و موقت پرسش 186 . تفاوت عقد موقّت و دائم در چیست؟··· 120 عقد موقت و زنا پرسش 187 . فرق عقد موقت با زنا در چیست؟··· 121 صیغه عقد موقت پرسش 188 . اگر یک مرد و خانم بیوه اى، بخواهند خودشان صیغه عقد موقت بخوانند، کیفیت آن به چه شکل است؟··· 122 پرسش 189 . اگر مردى بخواهد خانم بیوه اى را به عقد موقت خود در آورد، چگونه صیغه بخواند؟··· 122 بطلان عقد موقت پرسش 190 . زن و مردى صیغه موقّت جارى مى کنند و بعد از آمیزش متوجه مى شوند که عقدشان به جهتى باطل بوده است؛ آیا این کار آنان در حکم زنا است و بچه به دنیا آمده نامشروع است؟··· 123 ثبت محضرى پرسش 191 . اگر زن و مردى بخواهند ازدواج موقّت کنند، آیا لازم است به محضر بروند تا در آنجا صیغه خوانده شود یا اینکه خود آنان مى توانند شرایط همدیگر را بپذیرند و صیغه را بخوانند؟··· 123 مهر و عقد موقت پرسش 192 . آیا زن مى تواند پیش از خواندن عقد موقّت، مهریه خویش را ببخشد و خطبه عقد را بدون ذکر مهریه بخوانند؟··· 124 پرسش 193 . اگر زن در عقد موقّت تمکین نکند، آیا مى تواند مهریه خود را از شوهر مطالبه کند؟··· 124 عقد معاطاتى پرسش 194 . آیا در عقد دائم یا موقّت باید صیغه خوانده شود و رضایت تنها کافى نیست؟··· 124 پرسش 195 . آیا عقد و نکاح معاطاتى نیز جایز است؟ به عنوان مثال پسر انگشترى را در دست دختر کند، به قصد اینکه همسر یکدیگر شوند، بى آنکه صیغه عقد بخوانند؟··· 125 اجازه پدر پرسش 196 . آیا عقد موقّت نیز مانند عقد دائم، احتیاج به اجازه پدر دارد؟··· 125 تفاوت مرجع تقلید پرسش 197 . اگر مرد، مقلّد مرجعى باشد که معتقد است ازدواج موقت دختر باکره بدون اجازه پدرش جایز نیست؛ ولى دختر مقلّد کسى است که مى گوید اجازه پدر لازم است؛ آیا مرد مى تواند این دختر را بدون اجازه پدرش عقد کند؟··· 125 مدت عقد موقت پرسش 198 . حداقل و حداکثر مدت در عقد موقت چه مقدار است؟··· 126 پرسش 199 . زن و مردى که ازدواج موقّت کرده اند، اگر بخواهند مدت آن را افزایش دهند؛ آیا صیغه مجدّد لازم است؟··· 127 پرسش 200 . آیا جایز است پیش از تمام شدن مدت عقد موقّت، زن را به عقد دائم خود در آورد؟··· 127 پرسش 201 . آیا پیش از تمام شدن مدت عقد موقّت، جایز است صیغه ازدواج دائم خوانده شود؟··· 127 بخشش مدت عقد پرسش 202 . اگر در عقد موقّت، شوهر مدّت را ببخشد، آیا مهرى بر عهده او است؟··· 128 نفقه در عقد موقت پرسش 203 . آیا در ازدواج موقّت، نفقه زن بر مرد واجب است؟··· 128 ارث و عقد موقت پرسش 204 . آیا در ازدواج موقت زن و شوهر از یکدیگر ارث مى برند؟··· 128 اجازه شوهر پرسش 205 . آیا در ازدواج موقت هم براى بیرون رفتن از منزل، اجازه شوهر لازم است؟  128 فرزند عقد موقت پرسش 206 . فرزندى که از ازدواج موقت متولد مى شود، مربوط به پدر است یا مادر؟··· 129 پرسش 207 . اگر دخترى بدون اجازه پدر ازدواج کند و صاحب فرزند شود، تکلیف فرزند چیست؟··· 129 زنان بدکاره پرسش 208 . صیغه کردن زنان بدکاره، چه حکمى دارد؟··· 129 پرسش 209 . آیا زن زناکار عده دارد؟··· 130 عده زن صیغه اى پرسش 210 . عده زن صیغه اى چقدر است؟··· 130 پرسش 211 . زنى که مرتب براى افراد متعدد در عقد نکاح موقت قرار مى گیرد، نیاز به عده دارد؟··· 131 پرسش 212 . شخصى خانمى را براى مدتى، به عقد موقّت خود در مى آورد و با او نزدیکى مى کند. سپس بعد از تمام شدن مدت عقد، دوباره او را صیغه مى کند و این بار با او نزدیکى نمى کند. آیا این خانم باید بعد از تمام شدن عقد دوم، عده نگه دارد؟··· 131 خواهر زن پرسش 213 . آیا عقد موقّت با خواهر زن جایز است؟··· 131 پرسش 214 . اگر مردى همسرش را طلاق بدهد، آیا مى تواند با خواهرش ازدواج کند؟··· 132 زن شوهردار پرسش 215 . هرگاه با زنى به صورت دائم یا موقت ازدواج کند، آن گاه معلوم شود که شوهر دارد، تکلیف چیست؟··· 132 پرسش 216 . آیا زن شوهر کرده را مى توان صیغه کرد؟··· 132 عده وفات پرسش 217 . عده زنى که شوهرش از دنیا رفته، چقدر است؟··· 132 پرس و جو از زن پرسش 218 . آیا لازم است در ازدواج موقت، پرس و جو و تحقیق شود که زن شوهر دارد و یا در عده است؟··· 133 زنا با زن شوهردار پرسش 219 . اگر مردى با زن شوهردار زنا کند، آیا بعد از طلاق (زن و شوهر) مى تواند با او ازدواج کند؟··· 133 پرسش 220 . زنى که شوهر دارد، اگر به دیگرى زنا دهد؛ آیا شوهر باید از او جدا شود؟··· 134 پرسش 221 . مردى با زنى زنا مى کند، بعد معلوم مى شود که زن شوهر دارد؛ آیا زن بر زناکار حرام ابد مى شود؟··· 134 مالکیت جهیزیه پرسش 222 . جهیزیه اى که پدر به دخترش داده؛ آیا مى تواند پس بگیرد؟··· 135 شیر بها پرسش 223 . در بعضى از محیط ها، مرسوم است که خانواده عروس پولى را به عناوین مختلف (مانند شیربها) از داماد مى گیرند، حکم آن چیست؟··· 135 پرسش 224 . آیا شیر بهایى که داماد به خانواده عروس داده است، مى تواند بعد از عقد باز پس گیرد؟··· 136 بخش دوم ـ طـلاق کراهت طلاق پرسش 225 . دیدگاه اسلام درباره طلاق چیست؟··· 139 حق طلاق پرسش 226 . چرا اسلام حق طلاق را در اختیار مرد قرار داده است؟··· 140 طلاق باین و رجعى پرسش 227 . طلاق باین و رجعى چیست؟··· 142 طلاق خلع و مبارات پرسش 228 . طلاق خلع و مبارات چیست؟··· 142 شرایط طلاق پرسش 229 . شرایط صحت طلاق را بیان کنید؟··· 143 صیغه طلاق پرسش 230 . صیغه طلاق چگونه خوانده مى شود؟··· 143 عده زن باردار پرسش 231 . اگر شوهر، زن باردار را طلاق دهد، عده او چقدر است؟··· 143 عده و پیشگیرى پرسش 232 . امروزه با استفاده از دارو (خوراکى ـ تزریقى) یا به کار بردن وسایل پیشگیرى پزشکى، به طور قطع مى توان از باردارى زن جلوگیرى کرد؛ با چنین فرضى آیا بر زنانى که از امکانات فوق استفاده مى کنند، لازم است عده نگه دارند؟··· 144 پرسش 233 . آیا زنانى که رحمشان را با جراحى بیرون آورده اند و بچه دار نمى شوند، باید عده نگه دارند؟··· 144 طلاق بدون اطلاع پرسش 234 . آیا مرد مى تواند بدون آنکه همسرش بفهمد، او را طلاق دهد؟··· 144 پرسش 235 . اگر به زن خبر بدهند که شوهرت یک سال است که تو را طلاق داده است و این امر نزد دادگاه ثابت شود، از چه زمانى باید عده نگه بدارد؟··· 145 طلاق بدون عادت ماهانه پرسش 236 . حکم طلاق خانمى که بر اثر بستن لوله رحم و عمل جراحى عادت ماهانه ندارد، چیست؟··· 145 عده طلاق پرسش 237 . عده طلاق چه مقدار است؟··· 145 طلاق ازدواج موقت پرسش 238 . آیا در ازدواج موقت یک ماهه، که زن مطمئن است که حامله نشده؛ آیا در این صورت نیز باید عده نگه دارد؟··· 146 سقوط عده پرسش 239 . کدام دسته از زنان پس از طلاق عده ندارند؟··· 146 طلاق دادگاهى پرسش 240 . دخترى بعد از گذشت چند هفته از ازدواج، به جهت اختلاف فکرى و عقیدتى به هیچ وجه حاضر به زندگى با شوهر نیست و به منزل پدرش رفته است، شوهر نیز از روى عناد حاضر به طلاق نیست، آیا حاکم شرع مى تواند براى نجات زندگى دختر، صیغه طلاق را اجرا کند؟··· 147 امتناع از طلاق پرسش 241 . چنانچه شوهر همسر خود را اذیت کند و نفقه اش را ندهد و از دادن طلاق نیز امتناع ورزد، آیا دادگاه مى تواند طلاق دهد؟··· 147 طلاق و مهریه پرسش 242 . اگر زن مهریه خود را از شوهر مطالبه کند و شوهر حق او را ندهد؛ آیا مى تواند از دادگاه تقاضاى طلاق کند و دادگاه هم حکم طلاق را صادر کند، در حالى که شوهر نفقه زن را مى پردازد؟··· 148 تنفر زن و طلاق پرسش 243 . شوهرى به تمام وظایف و حقوق زناشویى عمل مى کند ولى زن از ادامه زندگى با او نفرت و کراهت دارد و مى خواهد با بذل مهریه تقاضاى طلاق کند؛ آیا با فرض امتناع مرد از طلاق، حاکم شرع مى تواند طلاق بدهد؟··· 148 طلاق اجبارى پرسش 244 . اگر مردى از روى اجبار و اکراه حکم طلاق را امضا کند؛ آیا این طلاق صحیح است؟··· 149 طلاق و عادت ماهانه پرسش 245 . آیا طلاق زن در ایام عادت ماهانه صحیح است؟··· 149 فریب زن و طلاق پرسش 246 . اگر مردى زنى را فریب دهد که از شوهر طلاق بگیرد و زن او شود؛ آیا این طلاق و عقد دوم صحیح است؟··· 149 طلاق بعد عقد پرسش 247 . دختر و پسرى که در دوران عقد، تماس بدنى داشته و هنوز عروسى نکرده اند، اگر از یکدیگر جدا شوند، آیا زن مى تواند بلافاصله بعد از طلاق با مرد دیگرى ازدواج کند یا باید عده نگه بدارد؟··· 150 عده طلاق پرسش 248 . آیا زن مطلقه مى تواند با خوردن قرص کارى کند که زودتر از موعد همیشگى خون حیض ببیند؟ آیا با دیدن خون حیض سوم، عده تمام مى شود؟··· 150 شرایط طلاق رجعى پرسش 249 . وظیفه زنى که طلاق رجعى داده شده، در برابر شوهر چیست؟ آیا اطاعت شوهر در این مدت واجب است؟··· 150 پرسش 250 . مردى که همسرش را طلاق رجعى داده، آیا در این مدت باید نفقه اش را بدهد؟··· 151 تخلف شرط و طلاق پرسش 251 . اگر شوهر از شرطى که در ضمن عقد نموده، تخلف کند، آیا زن مى تواند به استناد تخلف از شرط تقاضاى طلاق کند؟··· 151 طلاق و اعتیاد پرسش 252 . آیا زن مى تواند هنگام عقد شرط کند که اگر شوهرش معتاد شود یا خرجى او را ندهد و یا مواردى از این قبیل پیش بیاید، اختیار طلاق با او باشد؟··· 151 طلاق زن صیغه اى پرسش 253 . زنى که براى مدتى صیغه شده، چنانچه زن یا مرد بخواهد زودتر از موعد از یکدیگر جدا شوند، چگونه عمل کنند؛ آیا مرد مى تواند او را طلاق بدهد؟··· 152 طلاق زن نازا پرسش 254 . چنانچه زن نازا باشد و مرد او را طلاق بدهد آیا حق دریافت مهر را دارد؟··· 152 مهریه و طلاق پرسش 255 . اگر مرد زن را طلاق بدهد چه مقدار باید به زن مهریه بدهد؟··· 152 پرسش 256 . کسى که از پشت با همسرش نزدیکى کرده است؛ آیا بعد از طلاق باید نصف مهر را بدهد یا تمام آن را؟··· 153 جهیزیه و طلاق پرسش 257 . جهیزیه اى که دختر با خود به خانه شوهر مى آورد، از آن کیست؟ اگر دختر از شوهرش جدا شود، آیا مى تواند آنها را با خود ببرد؟··· 153 خرید عروسى و طلاق پرسش 258 . مرد مخارجى را هنگام خرید براى همسرش هزینه مى کند؛ حال اگر عقد به هم بخورد، آیا مى تواند آنها را مطالبه کند؟··· 153 طلاق پولى پرسش 259 . اگر زن به خاطر اذیت و آزار و ظلم شوهر، مالى به او بدهد تا او را طلاق خلع بدهد؛ آیا گرفتن این مال حلال است؟··· 153 پرسش 260 . آیا در طلاق خلع، شوهر مى تواند علاوه بر مهر، مال دیگرى تقاضا کند؟··· 154 طلاق و حجاب پرسش 261 . اگر شوهر همسرش را مجبور کند که بدون پوشش اسلامى در جلوى میهمانان نامحرم حاضر شود، آیا زن مى تواند از دادگاه تقاضاى طلاق کند؟··· 154 طلاق و پدر و مادر پرسش 262 . اگر زن با خانواده شوهر ناسازگار باشد، آیا مرد به صرف احترام پدر و مادرش مى تواند از همسرش جدا شود؟··· 155 طلاق و فرزند پرسش 263 . زنى که علاقه شدید به فرزند دارد آیا به جهت اینکه شوهرش قدرت بارورى ندارد، مى تواند از دادگاه تقاضاى طلاق کند؟··· 155 دانستنى ها ربیبه پرسش 264 . «ربیبه» یعنى چه و آیا به انسان محرم است؟··· 157 نامادرى پرسش 265 . پدرم زن دیگرى گرفته است، آیا مادر و خواهر او به من محرم هستند؟··· 157 دختر باکره پرسش 266 . معناى باکره چیست؟··· 157 دختر رشیده پرسش 267 . منظور از دختربالغ رشیده چیست؟ معمولاً در چه سنى به این حد مى رسد؟  158 مهر السنه پرسش 268 . مقدار «مهرالسنه» را بیان کنید؟··· 158 مهر المسمى پرسش 269 . مهر المسمّى چیست؟··· 158 مهر المثل پرسش 270 . مهر المثل چیست؟··· 159 اهل کتاب پرسش 271 . اهل کتاب چه کسانى هستند؟··· 159 یائسگى پرسش 272 . زن یائسه به چه کسى گفته مى شود؟··· 159 سه طلاقه پرسش 273 . «سه طلاقه» به چه معناست؟··· 160 معناى عده پرسش 274 . عده چیست و زن چند جور عده دارد؟··· 160 کلیدواژه ها··· 161 کتابنامه··· 165         مقدمه «پرسش گرى» از آغاز آفرینش انسان، رخ نمایى کرده؛ بر بال سبز خود، فرشتگان را نشانده؛ بر برگ زرد خود شیطان را افشانده و در این میان، مقام آدمیت را نشان داده است. آفتاب کوفه چه زیبا فرموده است: «مَن اَحسَنَ السؤال عَلِمَ» و «من عَلِمَ اَحسَنَ السؤال». هم سؤال از علم خیزد هم جواب همچنان که خار و گُل از خاک و آب آرى! هر که سؤال هایش آسمانى است، دانش و بینش پاسخش خواهد بود. پویایى و پایایى «جامعه» و «فرهنگ»، در گرو پرسش هاى حقیقت طلبانه و پاسخ هاى خِردورزانه است. از افتخارات ایران اسلامى، آن است که از سویى، سرشار از جوانانى پاک  دل، کمال  خواه و پرسش گر است و از دیگر سوى، از مکتبى غنى برخوردار است که معارف بلند آن، گوارا نوش دل هاى عطشناک پرسش گر و دانش جو است. اداره مشاوره و پاسخ معاونت مطالعات راهبردى نهاد، محفل انسى فراهم آورده است، تا «ابر رحمت» پرسش ها را به «زمین اجابت» پذیرا باشد و نهال سبز دانش را بارور سازد. ما اگر بتوانیم سنگ صبور جوانان اندیشمند و بالنده ایران پرگهرمان باشیم، به خود خواهیم بالید. شایان ذکر است در راستاى ترویج فرهنگ دینى، اداره مشاوره و پاسخ نهاد نمایندگى مقام معظم رهبرى در دانشگاه ها با همکارى گروه هاى علمى، بیش از 70 هزار پرسش دانشجویى را در موضوعات مختلف اندیشه دینى، مشاوره، احکام و... پاسخ داده است. این اداره داراى هشت گروه علمى و تخصصى، به شرح زیر است: 1 . گروه قرآن و حدیث؛ 2 . گروه احکام؛ 3 . گروه فلسفه، کلام و دین پژوهى؛ 4 . گروه اخلاق و عرفان؛ 5 . گروه تربیتى و روان شناسى؛ 6 . گروه اندیشه سیاسى؛ 7 . گروه فرهنگى و اجتماعى؛ 8 . گروه تاریخ و سیره. آنچه پیش رو دارید، بخشى از پرسش هاى احکام ازدواج داراى فراوانى در میان قشر جوان و دانشگاهیان است که از سوى محقق ارجمند حجه الاسلام سیدمجتبى حسینى(زیدعزه) پاسخ داده شده است. ویژگى هاى این مجموعه و شیوه تنظیم آن در چند نکته ذیل بیان مى شود: الف. پاسخ پرسش ها همراه با مآخذ و مستندات آن آورده شده است. ب. پاسخ هاى هم مضمون، با عبارت یکسان و روان تحریر شده است؛ از این رو بیشتر پاسخ ها اقتباسى است. ج. جهت اتقان و اطمینان بیشتر علاوه بر مستندسازى پاسخ ها، از دفاتر مراجع بزرگوار نیز استفتا شده است. د. در تنظیم کتاب، نظر حضرت امام خمینى قدس سره به عنوان اولین فتوا آمده و فتاواى دیگر مراجع بزرگوار ـ که نامشان به ترتیب حروف الفبایى در ذیل مى آید ـ پس از آن ذکر گردیده است: 1 . حضرت آیه اللّه  حاج شیخ محمدتقى بهجت (دام ظله العالى) 2 . حضرت آیه اللّه  حاج شیخ میرزا جواد تبریزى (قدس سرّه) 3 . حضرت آیه اللّه  حاج سیدعلى حسینى خامنه اى (رهبر معظم انقلاب) (دام ظله العالى) 4 . حضرت آیه اللّه  حاج سید على حسینى سیستانى (دام ظله العالى) 5 . حضرت آیه اللّه  حاج شیخ لطف اللّه  صافى گلپایگانى (دام ظله العالى) 6 . حضرت آیه اللّه  حاج شیخ محمد فاضل لنکرانى (قدس سرّه) 7 . حضرت آیه اللّه  حاج شیخ حسین نورى همدانى (دام ظله العالى) 8 . حضرت آیه اللّه  حاج شیخ ناصر مکارم شیرازى (دام ظله العالى) 9 . حضرت آیه اللّه  حاج شیخ حسین وحید خراسانى (دام ظله العالى) گفتنى است که در متن کتاب تنها به ذکر اسامى مراجع بزرگوار به اختصار اکتفا شده است، لذا از ساحت آن بزرگواران پوزش مى طلبیم و از درگاه خداوند متعال براى ایشان، دوام عزت و سلامتى مسئلت داریم. برآنیم با توفیق خداوند، به تدریج ادامه این مجموعه را تقدیم شما خوبان کنیم. پیشنهادها و انتقادهاى سازنده شما، راهنماى ما در ارائه شایسته و پربارِ مجموعه هایى از این دست خواهد بود. در پایان از تلاش هاى مخلصانه مؤلف محترم و مجموعه همکاران اداره مشاوره و پاسخ، به خصوص حجج اسلام سیدمحمدتقى علوى و صالح قنادى(زیدعزهما) که در بازخوانى و آماده سازى این اثر تلاش کرده اند، تشکر و قدردانى مى شود و دوام توفیقات این عزیزان را در جهت خدمت بیشتر به مکتب اهل بیت (علیهم السلام)  و ارتقاى فرهنگ دینى جامعه ـ به ویژه دانشگاهیان ـ از خداوند متعال مسئلت داریم.       بخش اول : احکام ازدواج     اهمیت ازدواج پرسش 1 . اهمیت ازدواج در دین اسلام را بیان کنید؟ بى شک هیچ شالوده اى، مقدس تر از بناى رفیع ازدواج نیست[1] و هر ملتى در دین و آیین خود به نوعى از آن بهره مند است. دین اسلام بیش از همه بر آن تأکید دارد و براى آن آثار و فواید مهمى یاد کرده است. در قرآن مجید سه آیه در اهمیت اصل ازدواج آمده و همگان را به آن تشویق و دعوت کرده است: 1. «وَ أَنْکِحُوا الْأَیامى مِنْکُمْ وَ الصّالِحِینَ مِنْ عِبادِکُمْ وَ إِمائِکُمْ إِنْ یَکُونُوا فُقَراءَ یُغْنِهِمُ اللّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ اللّهُ واسِعٌ عَلِیمٌ»[2] ؛ «مردان و زنان بى همسر خود را همسر دهید و همچنین غلامان و کنیزان صالح را، اگر فقیر و تنگدست باشند. خداوند از فضل خود آنان را بى نیاز مى سازد؛ خداوند گشایش دهنده و آگاه است». 2. «وَ مِنْ آیاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْواجاً لِتَسْکُنُوا إِلَیْها وَ جَعَلَ بَیْنَکُمْ مَوَدَّةً وَ رَحْمَةً إِنَّ فِی ذلِکَ لاَیاتٍ لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ»[3] ؛ «و از نشانه هاى او این است که همسرانى از جنس خودتان براى شما آفرید تا در کنار آنان آرامش یابید و در میانتان مودت و رحمت قرار داد. در این نشانه هایى است براى گروهى که تفکر مى کنند». 3. «وَ إِنْ خِفْتُمْ أَلاّ تُقْسِطُوا فِی الْیَتامى فَانْکِحُوا ما طابَ لَکُمْ مِنَ النِّساءِ مَثْنى وَ ثُلاثَ وَ رُباعَ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلاّ تَعْدِلُوا فَواحِدَةً أَوْ ما مَلَکَتْ أَیْمانُکُمْ ذلِکَ أَدْنى أَلاّ تَعُولُوا»[4] ؛ «و اگر مى ترسید که [به هنگام ازدواج با دختران یتیم ]عدالت را رعایت نکنید [از ازدواج با آنان چشم پوشى کنید و] با زنان پاک [دیگر] ازدواج کنید دو یا سه یا چهار همسر و اگر مى ترسید عدالت را [درباره همسران متعدد] رعایت نکنید، تنها یک همسر بگیرید و یا از زنانى که مالک آنهایید، استفاده کنید. این کار از ظلم و ستم بهتر جلوگیرى مى کند». علاوه بر آیات، روایات بسیارى نیز در این زمینه وجود دارد؛ چنان که از پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله)  نقل شده است: «هر کس ازدواج کند، به درستى که از نصف دینش پاسدارى کرده است».[5] از این رو فقیهان ازدواج را از مستحبّات مؤکد بر شمرده اند و آن را براى کسى که به سبب نگرفتن همسر به گناه بیفتد، واجب دانسته اند.   فلسفه ازدواج پرسش 2 . فلسفه ازدواج چیست؟ ازدواج چند فایده و فلسفه دارد که به طور اختصار عبارت است از: 1. بقاى نسل، 2. آرامش و تعادل روحى و جسمى، 3. سلامت اخلاقى و اجتماعى جامعه، 4. تأمین نیاز طبیعى و غریزى انسان؛ 5. ارضاى حس محبت کردن و مورد محبت قرار گرفتن و...  .[6] البته ممکن است بعضى از این فایده ها براى برخى مهم تر باشد؛ گاهى شخصى به جهت ارضاى غریزه جنسى خود، ازدواج مى کند و آن را از نظر اهمیت در رتبه اول قرار مى دهد و گاهى به دست آوردن شریک و یاورى دلسوز در زندگى براى او اهمیت دارد و... باید دانست که بعضى از این فواید در ازدواج موقّت نیز تحقق مى یابد.   تعدد همسر پرسش 3 . چرا در اسلام تعدد زوجات وجود دارد و چرا این حق تنها براى مردان است؟ شکى نیست که جواز چند همسرى با رعایت شرایط آن، یکى از احکام اسلام است و شیعه و سنى بر آن اتفاق نظر دارند. پیش از اسلام نیز به طور معمول در میان قبایل مختلف، وجود داشته است. و حتى برخى از بت پرستان به هنگام مسلمان شدن، بیش از ده زن و یا کمتر داشته اند. اسلام در مواجه با آن، در صدد اصلاح و تعدیل برآمد. خداوند متعال مى فرماید: «وَ إِنْ خِفْتُمْ أَلاّ تُقْسِطُوا فِی الْیَتامى فَانْکِحُوا ما طابَ لَکُمْ مِنَ النِّساءِ مَثْنى وَ ثُلاثَ وَ رُباعَ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلاّ تَعْدِلُوا فَواحِدَةً أَوْ ما مَلَکَتْ أَیْمانُکُمْ ذلِکَ أَدْنى أَلاّ تَعُولُوا»[7] ؛ «و اگر مى ترسید که [به هنگام ازدواج با دختران یتیم ]عدالت را رعایت نکنید [از ازدواج با آنان چشم پوشى کنید و] با زنان پاک [دیگر] ازدواج کنید دو یا سه یا چهار همسر و اگر مى ترسید عدالت را [درباره همسران متعدد ]رعایت نکنید، تنها یک همسر بگیرید و یا از زنانى که مالک آنهایید، استفاده کنید. این کار از ظلم و ستم بهتر جلوگیرى مى کند». بنابراین اسلام نه تعدد را آغاز نمود و نه واجب کرد بلکه ولى آن را با شرایط خاصى، مباح ساخت. این امر حکمت ها و عللى دارد؛ که با توجه به متون دینى و سیره معصومان (علیهم السلام)  و منطق عقل، مى توان به مهم ترین آن ها اشاره نمود: 1. فزونى تعداد زنان آماده ازدواج بر مردان؛ 2. طولانى تر بودن عمر زندگى جنسى مردان در مقایسه با زنان؛ 3. طولانى تر بودن عمر تولید نسل در مردان در مقایسه با زنان؛ 4. تمایل مردان به چند همسرى به ویژه در شرایطى مانند عقیم بودن زن اول؛ 5. سرپرستى و در پناه قرار دادن زنان بیوه و تأمین نیازهاى عاطفى آنان. باید دانست چند همسرى در مورد مردان هیچ گونه مشکل حقوقى ایجاد نمى کند، در حالى که این امر درباره زنان مشکلات فراوانى را به وجود مى آورد. مهم ترین آنان مسأله مجهول بودن نسب فرزند است؛ که معلوم نیست مربوط به کدام یک از همسران مى باشد[8].   وجوب ازدواج پرسش 4 . آیا ازدواج در اسلام واجب است؛ یا اینکه شخص مى تواند تا پایان عمر خود مجرد بماند؟ همه مراجع: اصل ازدواج در اسلام واجب نیست و از مستحباتى است که به آن بسیار سفارش شده است؛ ولى اگر کسى به واسطه نداشتن همسر، به حرام بیفتد، ازدواج بر او واجب مى گردد و حق ندارد تا پایان عمر مجرد بماند.[9]   پرسش 5 . منظور از به گناه افتادن در اثر ازدواج نکردن چیست؟ آیا گناهان مقاربتى مقصود است یا گناهان دیگرى نظیر نگاه شهوت آلود را نیز شامل مى شود؟ همه مراجع: مقصود اعم است و شامل هر گناهى مى گردد.[10]   تأخیر ازدواج پرسش 6 . اگر جوانى از نظر شغلى و مالى، قادر به ازدواج نباشد؛ آیا باز ازدواج بر او واجب است؟ همه مراجع: اگر امکانات ازدواج براى او فراهم نباشد، معذور است؛ ولى باید خود را از گناه حفظ کند.[11]   راه هاى محرمیت پرسش 7 . به طور کلى دختر و پسر، از چند راه مى توانند با یکدیگر محرم شوند؟ زن و مرد از سه راه به یکدیگر محرم مى شوند: نسب (خویشاوندى)، رضاع (شیرخوردن) و ازدواج. راه سوم (ازدواج) در فقه بر دو قسم است: دائمى و موقت. عقد دائم آن است که مدت زناشویى در آن تعیین نشود و عقد موقّت آن است که مدت زناشویى در آن تعیین شود. براى مثال زن را به مدّت یک  ساعت، یک  روز، یک  ماه، یک  سال و بیشتر عقد کنند.[12] زنى که به این قسم عقد شود، متعه و صیغه گفته مى شود.   محارم پرسش 8 . محارم انسان که ازدواج با آنان جایز نیست، کدام اند؟ زنان به مردان از سه راه محرم مى شوند: نسب، رضاع و ازدواج. کسانى که از راه نسب به انسان محرم اند، عبارت اند از: 1. پدر و مادر و هر چه بالا روند (مانند پدر بزرگ و مادر بزرگ)؛ 2. اولاد و هر چه پایین روند (مانند نوه و نتیجه)؛ 3. خواهر و برادر و هر چه پایین روند (مانند خواهرزاده و برادرزاده)؛ 4. عمو و عمه و هر چه بالا روند (مانند عمو و عمه پدر و مادر)؛ 5. دایى و خاله و هر چه بالا روند (مانند دایى و خاله پدر یا مادر). کسانى که از راه رضاع (شیردادن) به انسان محرم مى شوند، همان هایى اند که از راه نسب محرم هستند (مانند پدر و مادر و اولاد و خواهر و برادر و عمو و عمه و دایى و خاله رضایى و نیز مانند مادرزن رضاعى و دختر زن رضاعى و زن پدر رضاعى و زن پسر رضاعى). کسانى که از راه ازدواج به انسان محرم مى شوند، عبارت اند از: 1. مادر زن و هر چه بالا روند (مانند مادر مادرزن)؛ 2. دختر زن و هر چه پایین رود (مانند دختر دختر زن)؛ 3. زن پدر (نامادرى) و هر چه بالا رود (مانند زن اجداد)؛ 4. زن پسر، یعنى عروس و هر چه پایین رود (مانند زن نوه و نتیجه).[13]   صیغه خواهر و برادرى پرسش 9 . آیا هیچ راه شرعى و قانونى ـ به جز ازدواج ـ وجود دارد که دو جوان روابط مشروع با هم داشته باشند؟ آیا در اسلام چیزى به نام صیغه خواهر و برادرى وجود دارد؟ همه مراجع: خیر، تنها راه ازدواج ـ به طور دائم یا موقّت ـ است و صیغه خواهر و برادرى با نامحرم، مشروع نیست.[14]       خواستگارى :   نگاه خواستگارى پرسش 10 . مرد تا چه اندازه مى تواند به بدن زن، هنگام خواستگارى نگاه کند (البته با رعایت شرایط خاص خود)؟ آیات عظام امام، خامنه اى و فاضل: مى تواند به بدن دختر نگاه کند؛ هر چند احتیاط مستحب است که تنها به دست و صورت و پاها، مو و مقدارى از بدن (مانند گردن و بالاى سینه) اکتفا کند.[15] آیات عظام بهجت، تبریزى، سیستانى و مکارم: تنها مى تواند به دست و صورت، پاها، مو و مقدارى از بدن (مانند گردن و بالاى سینه) دختر نگاه کند.[16] آیه اللّه  صافى: بنا بر احتیاط واجب، تنها به صورت و دست ها تا مچ اکتفا کند.[17] آیه اللّه  نورى: مى تواند به دست و صورت، پاها، مو و مقدارى از بدن (مانند گردن و بالاى سینه) دختر نگاه کند و اگر نتواند از خصوصیات سایر بدن، از روى لباس آگاهى یابد، نگاه به تمام بدن جایز است.[18]   پرسش 11 . در چه صورت مى توان چهره، گردن و موهاى دخترى که قصد ازدواج با او را داریم، نگاه کنیم؟ همه مراجع: نگاه به دختر مورد نظر، با شرایط ذیل جایز است: 1. به قصد لذت و ریبه نباشد (هر چند بداند با نگاه لذت قهرى پیدا شود)؛ 2. براى آگاهى از وضع جسمانى دختر باشد (پس اگر از حال او آگاه است، نگاه به او جایز نیست)؛ 3. مانعى از ازدواج در میان نباشد (مثلاً دختر شوهر نداشته باشد)؛ 4. احتمال بدهد دختر او را رد نمى کند.[19]   پرسش 12 . مى خواهم با دخترى ازدواج کنم، آیا مى توانم به طور پنهانى به موها و گردن او نگاه کنم یا اینکه در این نگاه رضایت و اجازه او شرط است؟ همه مراجع: اگر شرایط نگاه جایز را داشته باشد، رضایت دختر، در آن شرط نیست.[20] تبصره. شرایط نگاه جایز در «نگاه براى خواستگارى» بیان شده است.   نگاه خیابانى پرسش 13 . شخصى قصد ازدواج دارد. آیا مى تواند بدون قصد لذت به چهره و موى خانم ها (مثلاً در خیابان) نگاه کند تا یکى را بپسندد و بعد از او خواستگارى کند؟ همه مراجع: این نوع نگاه ها جایز نیست.[21] تبصره. نگاه به زن به منظور ازدواج با او، شرایطى دارد و پرسش یاد شده، از تمامى آنها برخوردار نیست.   نگاه به فیلم پرسش 14 . آیا مرد مى تواند براى آگاهى از خصوصیات جسمى و زیبایى دخترى که مى خواهد با او ازدواج کند، به عکس یا فیلم او نگاه کند؟ در صورتى که دختر، فامیل و آشنا باشد چه حکمى دارد؟ همه مراجع: اگر بدون قصد لذت باشد، اشکال ندارد؛ هر چند آن دختر از فامیل و آشنایان باشد.[22]   گفتگوى خواستگارى پرسش 15 . آیا صحبت کردن با کسى که قصد داریم در آینده با او ازدواج کنیم، گناه است؟ همه مراجع: اگر بدون قصد لذت و ترس افتادن به حرام باشد و باعث مفسده نشود، اشکال ندارد.[23]   پرسش 16 . آیا اظهار عشق و محبت بین دختر و پسر به منظور ازدواج، گناه است؟ همه مراجع: آرى، این کار حرام است.[24]   اجازه خواستگارى پرسش 17 . آیا دختر و پسر عاقل و بالغ، مى توانند بدون اطلاع خانواده براى ازدواج با هم صحبت کنند و سپس خانواده را مطلع سازند؟ همه مراجع: خواستگارى و گفت وگوى پیش از عقد، اگر مفسده نداشته باشد و بدون قصد لذت و ترس افتادن در گناه باشد، اشکال ندارد.[25]   خواستگارى از پسر پرسش 18 . آیا خواستگارى دختر از پسر از نظر شرعى و عرفى اشکال دارد؟ همه مراجع: خواستگارى دختر از پسر اشکال ندارد؛ مگر آنکه این امر خلاف عرف و به گونه اى باشد که باعث بى احترامى دختر شود.[26]   استخاره ازدواج پرسش 19 . استخاره در چه موردى است؟ همه مراجع: استخاره در موردى است؛ که شخص با فکر و اندیشه و تحقیق و مشورت به نتیجه اى دست پیدا نکرده و در تحیر باقى مانده است.[27]   پرسش 20 . آیا عمل به استخاره واجب است؟ همه مراجع: خیر عمل به استخاره واجب نیست؛ ولى بهتر است به آن عمل شود.[28]   دوران نامزدى پرسش 21 . آیا نگاه به بدن نامزد خود که هنوز نامحرم است (ولى محرم شدن قطعى است)، جایز است؟ همه مراجع: خیر، نامزد نامحرم با سایر زنان تفاوتى ندارد.[29]   پرسش 22 . تفریح و رفتن به گردش با نامزد خود ـ که هنوز عقد نکرده است ـ چه حکمى دارد؟ همه مراجع: تا زمانى که عقد شرعى خوانده نشده، جایز نیست.[30]   دوران عقد پرسش 23 . آیا مى توان با همسر در دوران نامزدى (عقد کرده) رابطه جنسى داشت؟ همه مراجع: آرى، با خواندن عقد هرگونه لذتى (هر چند رابطه جنسى) براى آنان حلال مى گردد. ولى بهتر است آن مقدار از روابط که عرفا و طبق رسوم به بعد از عروسى موکول شده، رعایت شود.[31]   پرسش 24 . آیا در زمان عقد (پیش از عروسى)، اجازه پدر عروس در مورد هم خوابى شرط است؟ همه مراجع: اگر دختر در خانه پدر باشد، رفت و آمد به آن خانه براى ارتباط زناشویى، باید با اجازه پدر او باشد.[32]   اجازه دوران عقد پرسش 25 . آیا در دوران عقد ـ که دختر در خانه پدر و مادر زندگى مى کند ـ براى بیرون رفتن از خانه اجازه شوهر لازم است؟ آیات عظام امام، بهجت، صافى، فاضل، مکارم و نورى: آرى، در این فرض براى خروج از منزل پدر، اجازه شوهر لازم است.[33] آیات عظام تبریزى و وحید: خیر، در این فرض اجازه شوهر، لازم نیست.[34] آیه اللّه  سیستانى: اگر در شهرى که زندگى مى کنند، متعارف این است که دختر در این مدت از شوهر اجازه نمى گیرد؛ در این صورت براى بیرون رفتن، اجازه او لازم نیست و در غیر این صورت، باید اجازه بگیرد.[35] آیه اللّه  فاضل: در این فرض بنا بر احتیاط واجب، براى خروج از منزل پدر، اجازه شوهر لازم است.[36] تبصره. اگر زن در ضمن عقد، شرط کرده باشد که در این مدت، بدون اجازه او بیرون رود و یا عقد بر این توافق قبلى واقع شده باشد؛ در این صورت به فتواى همه مراجع، این شرط نافذ است و دیگر اجازه شوهر لازم نیست.   نفقه دوران عقد پرسش 26 . در دوران عقد تا عروسى ـ که دختر در خانه پدر به سر مى برد ـ آیا تأمین نفقه او بر عهده شوهر است؟ آیات عظام امام، بهجت، خامنه اى، صافى، فاضل، مکارم و نورى: در فرض یاد شده، اگر زن تمکین داشته باشد، نفقه او بر شوهر واجب است.[37] آیات عظام تبریزى و وحید: خیر، در این فرض بر عهده شوهر نیست.[38] آیه اللّه  سیستانى: اگر در شهرى که زندگى مى کنند، متعارف است که نفقه دختر را خانواده اش مى دهد، بر عهده شوهر چیزى نیست. در غیر این صورت، پرداخت نفقه، وظیفه شوهر است.[39] تبصره. اگر با مطالبه زن، مرد نفقه را در این مدت نپردازد (طبق فتواى کسانى که مى گویند نفقه او بر عهده شوهر است)، زن مى تواند در آینده، قیمت نفقه پرداخت نشده در این دوران را، از شوهر مطالبه کند.      خرید عروسى :   طلاى مردان پرسش 27 . زینت مردان با طلاى زرد چه حکمى دارد؟ همه مراجع: پوشیدن طلا ـ مانند آویختن زنجیر طلا به گردن و به دست کردن انگشتر و ساعت طلا ـ براى مرد حرام است.[40]   حلقه داماد پرسش 28 . آیا خانواده عروس، مى تواند براى داماد حلقه و انگشتر طلا تهیه کند؟ همه مراجع: خرید آن جایز نیست.[41]   پرسش 29 . استفاده از طلا براى مردان به مدت کوتاه مانند لحظه عقد چه حکمى دارد؟ همه مراجع (به جز مکارم): پوشیدن طلا براى مرد حرام است و بین مدت کم و زیاد تفاوتى نمى کند.[42] آیه اللّه  مکارم: اگر به جهت امتحان و یا به قصد نگه دارى موقّت و کوتاه مدت باشد، مانعى ندارد.[43]   طلاى سفید پرسش 30 . طلاى سفید براى مردان چه حکمى دارد؟ همه مراجع: اگر از جنس طلا باشد، جایز نیست؛ هر چند به رنگ سفید باشد.[44]   طلاى مشکوک پرسش 31 . اگر شک داشته باشیم طلاى سفیدى که در بازار فروخته مى شود، از جنس طلاى متعارف (حرام) است یا خیر، تکلیف چیست؟ همه مراجع: اگر واقعا شک پیدا شد، استفاده از آن اشکال ندارد.[45]   حکم پلاتین پرسش 32 . آیا در دست کردن و استفاده از پلاتین براى مرد اشکال دارد؟ همه مراجع: استفاده از پلاتین اشکال ندارد.[46] تبصره. پلاتین طلا نیست و فلز دیگرى است.   ظرف طلا و نقره پرسش 33 . آیا استفاده از ظرف هاى طلا و نقره جایز است؟ آیات عظام امام، بهجت و خامنه اى: نگه دارى و بکارگیرى آنها در زینت اطاق اشکال ندارد؛ ولى استفاده هاى دیگر مانند خوردن و آشامیدن از آنها حرام است.[47] آیات عظام تبریزى و سیستانى: خوردن و آشامیدن از ظرف هاى طلا و نقره حرام است و بنابر احتیاط واجب، هرگونه استفاده دیگر نیز جایز نیست؛ ولى نگه دارى و یا بکارگیرى آنها در زینت اطاق و مانند آن اشکال ندارد.[48] آیه اللّه  وحید: خوردن و آشامیدن از ظرف هاى طلا و نقره حرام است و بنابر احتیاط واجب، هرگونه استفاده دیگر، هر چند بکارگیرى آن در زینت اطاق نیز جایز نیست؛ ولى نگه دارى آنها اشکال ندارد.[49] آیه اللّه  فاضل: نگه دارى آنها اشکال ندارد؛ ولى استفاده هاى دیگر مانند خوردن و آشامیدن و حتى بکارگیرى آنها در زینت اطاق حرام است.[50] آیات عظام صافى و مکارم: خوردن و آشامیدن از ظرف هاى طلا و نقره حرام است و بنابر احتیاط واجب، هرگونه استفاده دیگر، حتى نگه دارى آنها نیز جایز نیست.[51] آیه اللّه  نورى: خوردن و آشامیدن از ظرف هاى طلا و نقره و هرگونه استفاده دیگر، حتى نگه دارى آنها نیز حرام است.[52]   پرسش 34 . آیا خریدن ظرف هاى طلا و نقره براى جهیزیه دختر جایز است؟ آیات عظام امام، بهجت، تبریزى، خامنه اى و سیستانى: اگر به منظور زینت کردن اطاق و یا نگه دارى آنها مى خرند، اشکال ندارد؛ ولى اگر براى خوردن و آشامیدن است، خریدن آنها به این منظور جایز نیست.[53] آیه اللّه  وحید: اگر به منظور نگه دارى آنها مى خرند، اشکال ندارد؛ ولى اگر براى خوردن و آشامیدن و بنابر احتیاط واجب، در زینت کردن اطاق است، خریدن آنها به این منظور جایز نیست.[54] آیه اللّه  فاضل: اگر به منظور نگه دارى آنها مى خرند، اشکال ندارد؛ ولى اگر براى خوردن و آشامیدن و یا زینت کردن اطاق است، خریدن آنها به این منظور جایز نیست.[55] آیه اللّه  مکارم: خریدن آنها بنابر احتیاط واجب، جایز نیست.[56] آیه اللّه  نورى: خریدن آنها حرام است.[57] آیه اللّه  صافى: اگر به منظور خوردن و آشامیدن و استفاده هاى حرام مى خرند، جایز نیست.[58]   لباس ابریشم پرسش 35 . حکم پوشیدن لباس ابریشم براى زن و مرد چیست؟ همه مراجع: اگر ابریشم طبیعى و خالص باشد، پوشیدن آن براى مرد حرام است؛ ولى براى زن اشکال ندارد.[59]   پرسش 36 . آیا خریدن پارچه و لباس ابریشم خالص براى داماد، از سوى خانواده دختر جایز است؟ همه مراجع: اگر آن را به منظور پوشیدن براى داماد مى خرند، جایز نیست.[60]   پرسش 37 . آیا پوشیدن لباسى که آستر آن ابریشم است، براى مرد جایز است؟ همه مراجع (به جز بهجت): خیر، جایز نیست.[61] آیه اللّه  بهجت: بنابر احتیاط واجب، جایز نیست.[62]   کروات پرسش 38 . حکم خریدن و پوشیدن کروات براى داماد چیست؟ آیات عظام امام، خامنه اى، مکارم و نورى: اگر باعث ترویج فرهنگ غرب شود، جایز نیست.[63] آیات عظام تبریزى، سیستانى و فاضل: براى مسلمان بهتر است، از لباسى که باعث تشبه به غیرمسلمانان شود، اجتناب کند.[64] آیات عظام بهجت و صافى: بنابر احتیاط، استفاده نکنند.[65] آیه اللّه  وحید: آنچه که باعث تشبه به غیر مسلمانان شود، جایز نیست.[66] تبصره. اگر در موردى بر پوشیدن کروات مفسده اى مترتب شود، پوشیدن آن حرام مى شود.     شرایط عقد ازدواج :   شرایط عقد پرسش 39 . شرایط عقد ازدواج را بیان کنید؟ ازدواج داراى شرایطى است؛ از جمله: 1. به صورت شفاهى صیغه خوانده شود، نه نوشتارى؛ 2. قصد انشاى عقد داشته باشند؛ 3. بین ایجاب و قبول، موالات رعایت شود؛ 4. صیغه را به صورت صحیح بخوانند؛ 5. خواننده صیغه عاقل و بالغ باشد؛ 6. زن و مرد به ازدواج راضى باشند.   وکیل عقد ازدواج پرسش 40 . آیا خود مرد مى تواند از طرف زن، وکیل شود و عقد را بخواند؟ همه مراجع: آرى، مى تواند.[67]   پرسش 41 . در اجراى صیغه عقد، آیا زن هم مى تواند از طرف دختر و پسر وکیل شود؟ همه مراجع: آرى، مى تواند.[68]   پرسش 42 . اگر به کسى براى خواندن عقد ازدواج وکالت دادیم و بعد پشیمان شدیم؛ ولى وکیل صیغه عقد را جارى کرد، آیا عقد صحیح است؟ همه مراجع: اگر پیش از اجراى صیغه عقد، به او اطلاع داده باشید، صحت عقد منوط به اجازه شما است. اما اگر صیغه عقد را خوانده و بعد به او اطلاع داده اید، عقد صحیح است.[69]   مجلس عقد پرسش 43 . آیا زن و شوهر باید در مجلسى که صیغه عقد خوانده مى شود، حضور داشته باشند؟ همه مراجع: خیر، لازم نیست.[70]   شاهد ازدواج پرسش 44 . آیا در عقد ازدواج، شاهد گرفتن لازم است؟ همه مراجع: خیر، در عقد ازدواج ـ دائم یا موقت ـ حضور شاهد لازم نیست.[71]   عقد در ایام عادت پرسش 45 . آیا خواندن عقد در حال حیض، صحیح است؟ همه مراجع: آرى، صحیح است.[72]   صیغه عقد دائم و موقت پرسش 46 . اگر مردى بخواهد دخترى را به عقد دائم خود درآورد، چگونه صیغه بخواند؟ همه مراجع: پس از تعیین مهر، مرد به وکالت از طرف زن بگوید: «اَنکَحتُ مُوکِّلَتى (بعد از آن نام زن ذکر شود) نَفْسى عَلَى الْمَهرِ المَعلُوم» سپس از طرف خودش بگوید: «قَبِلْتُ النِّکاحَ لِنَفْسى».   صیغه عربى پرسش 47 . آیا در عقد ازدواج ـ دائم یا موقّت ـ عربى خواندن شرط است؟ آیات عظام امام، خامنه اى، تبریزى، مکارم، سیستانى و وحید: بنابر احتیاط واجب، باید صیغه به عربى صحیح خوانده شود.[73] آیه اللّه  بهجت: خیر شرط نیست؛ بلکه مى توانند به هر زبانى که خواستند بخوانند. اما احتیاط مستحب (بهتر) آن است که به عربى بخوانند.[74] آیات عظام صافى، فاضل و نورى: باید صیغه به عربى صحیح خوانده شود.[75]   پرسش 48 . کسى که معناى لفظ عربى صیغه ازدواج را نمى داند، مى تواند آن را بخواند؟ همه مراجع (به جز بهجت): خیر، جایز نیست؛ مگر آنکه معناى هر کلمه از عقد را جداگانه بداند و کلمات آن را صحیح ادا کند.[76] آیه اللّه  بهجت: بنابر احتیاط واجب، نمى تواند آن را به عربى بخواند؛ مگر آنکه بخواهد ترجمه آن را به زبان فارسى و یا زبان دیگرى جارى کند. در این صورت احتیاط مستحب آن است که هر دو را بخواند (عربى و ترجمه آن).[77]   صیغه فارسى پرسش 49 . آیا زن و مرد مى توانند خودشان صیغه ازدواج را به فارسى بخوانند، یا اینکه باید وکیل بگیرند تا عربى خوانده شود؟ آیات عظام امام، خامنه اى، سیستانى، صافى، مکارم، نورى و وحید: اگر نمى توانند خودشان به صورت عربى صحیح بخوانند، مى توانند به فارسى و یا هر زبان دیگرى صیغه را اجرا کنند؛ ولى باید در همان زبان، لفظى را بگویند که معناى «زوجت» و «قبلت» را بفهماند و لازم نیست وکیل بگیرند.[78] آیه اللّه  بهجت: خواندن عقد نکاح به زبان فارسى ویا هر زبان دیگرى، جایز است؛ هر چند توانایى بر خواندن زبان عربى هم داشته باشند و وکیل گرفتن لازم نیست.[79] آیات عظام تبریزى و فاضل: اگر نمى توانند خودشان به صورت عربى صحیح بخوانند، چنانچه گرفتن وکیل برایشان ممکن باشد ـ بنابر احتیاط واجب ـ باید وکیل بگیرند و اگر ممکن نیست، مى توانند خودشان به زبان فارسى و یا هر زبان دیگرى صیغه را اجرا کنند؛ ولى باید در همان زبان، لفظى را بگویند که معناى «زوجت» و «قبلت» را بفهماند.[80] تبصره. صیغه عقد دائم به زبان فارسى این است که پس از تعیین مهر، نخست دختر بگوید: «خود را همسر تو کردم به مهر تعیین شده». سپس مرد بگوید: «این ازدواج را قبول کردم».   غلط خواندن عقد پرسش 50 . اگر در خواندن عقد نکاح یک حرف یا بیشتر اشتباه شود، آیا عقد باطل است؟ همه مراجع: اگر معناى آن عوض شود، عقد باطل است.[81]   پرسش 51 . اگر هنگام عقد نام پسر یا دختر به طور اشتباه خوانده شود، آیا عقد صحیح است؟ همه مراجع: اگر مقصود معلوم باشد، عقد صحیح است.[82]   عقد اینترنتى پرسش 52 . چت کردن با اشخاص مختلف، به انگیزه پیدا کردن فرد مورد نظر براى ازدواج با او، چه حکمى دارد؟ همه مراجع: اگر بدون قصد لذت و ترس افتادن به گناه باشد و باعث مفسده نشود، اشکال ندارد.[83]   پرسش 53 . آیا مى توان با یک دختر ناشناس در اینترنت، از طریق چت و به صورت زنده ازدواج موقت کرد؟ همه مراجع: اگر ناشناس باشد، جایز نیست.[84]   پرسش 54 . آیا جایز است، عقد ازدواج را از طریق چت و به صورت آنلاین و زنده، اجرا کرد؟ همه مراجع: اگر شرایط صحّت عقد را رعایت کنند و صداى یکدیگر را بشنوند و بین جملات آنان فاصله طولانى نیفتد، اشکال ندارد و عقد صحیح است.[85]   پرسش 55 . آیا در اینترنت و چت با دیگرى، مى شود عقد موقت را با انجام تایپ اجرا کرد؟ همه مراجع: خیر، با تایپ کردن، عقد صحیح نیست.[86]   عقد تلفنى پرسش 56 . آیا مى توان از طریق تلفن، صیغه عقد را جارى ساخت؟ همه مراجع: آرى، خواندن عقد با تلفن جایز است.[87]   ازدواج اجبارى پرسش 57 . پدر و مادرم مرا به ازدواج با پسرى در آورده اند؛ در حالى که هیچ گونه رضایتى به آن ندارم، تکلیف ازدواج ما چگونه است؟ همه مراجع: رضایت زن و مرد به ازدواج شرط است و بدون آن عقد صحیح نیست.[88]   پرسش 58 . اگر دختر عقد را با کراهت اجازه دهد؛ ولى در باطن به آن رضایت داشته باشد آیا عقد صحیح است؟ همه مراجع: آرى، عقد صحیح است.[89]     اذن پدر در ازدواج :   اجازه پدر پرسش 59 . آیا از نظر تکلیفى، بدون تحصیل رضایت پدر دختر، مى توان دختر را عقد کرد؟ آیات عظام امام، سیستانى و نورى: باید با اجازه پدر یا جد پدرى دختر باشد.[90] آیات عظام بهجت، تبریزى، صافى، فاضل، مکارم و وحید: احتیاط واجب آن است که با اجازه پدر یا جد پدرى دختر باشد.[91]   پرسش 60 . ما دو نفر همکار مجرد هستیم، براى آنکه روابطمان از نظر شرعى دچار مشکل نشود و به گناه کشیده نشویم؛ مى توانیم بدون اجازه پدر دختر، صیغه محرمیت بخوانیم؟ همه مراجع: روابط کارى و تحصیلى باعث نمى شود، اذن پدر یا جد پدرى دختر از اعتبار بیفتد.[92]   پرسش 61 . در صورتى که ولىّ دختر باکره به اصل ازدواج دخترش با جوانى راضى است؛ ولى نسبت به خصوصیات ازدواج (مانند مقدار مهر و تعیین زمان عقد و عروسى و...) مخالف است و خود پسر و دختر توافق دارند؛ آیا در این صورت هم اجازه پدر لازم است؟ همه مراجع: اگر پدر با اصل ازدواج موافق است، ولى نسبت به خصوصیات آن مخالف مى باشد؛ در این صورت اجازه او لازم نیست و عقد صحیح است.[93]   پرسش 62 . اگر پدر دختر به ازدواج دائم با جوانى اجازه دهد؛ آیا آنان مى توانند براى آشنایى از خصوصیات یکدیگر، بدون اطلاع خانواده دختر عقد موقّت بخوانند؟ همه مراجع: در این فرض نیز اعتبار اجازه پدر دختر، براى خواندن عقد موقت ساقط نمى شود.[94]   اجازه پسر پرسش 63 . آیا در ازدواج پسر، نیاز به اجازه پدر است؟ همه مراجع: اگر به حد بلوغ و رشد رسیده است، نیاز به اجازه و رضایت پدر نیست؛ ولى با وجود آن بهتر است، موافقت او را به دست آورد.[95]   رضایت قلبى پدر پرسش 64 . اگر پدر دختر، نسبت به ازدواج دخترش اظهار رضایت کند؛ ولى از قرائت صیغه عقد بى اطلاع باشد و در جلسه عقد حاضر نباشد، آیا عقد جارى شده بدون اطلاع او صحیح است؟ همه مراجع: اگر هنگام قرائت صیغه عقد به آن راضى باشد، عقد صحیح است و حضور او در مجلس عقد شرط نیست.[96]   پرسش 65 . اگر دختر گفت: پدر و مادرم رضایت قلبى به ازدواج دارند؛ آیا مى توان به گفته او ـ بدون اذن پدر ـ با وى ازدواج کرد؟ همه مراجع: در اذن پدر، اظهار لازم است و رضایت قلبى کافى نیست.[97]   پرسش 66 . چنانچه در ازدواج با دختر باکره، بدانیم پدرش به آن رضایت مى دهد؛ آیا همین مقدار از رضایت باطنى کفایت مى کند یا اینکه نیاز به اجازه دارد؟ همه مراجع: خیر، باید رضایت ابراز و اظهار گردد.[98]   اجازه بعد از عقد پرسش 67 . اگر دختر، بدون اذن پدر ازدواج کرد و بعد پدر آن عقد را تنفیذ نکرد، تکلیف چیست؟ آیا عقد باطل است؟ آیات عظام امام، تبریزى، سیستانى و نورى: عقد باطل است و بدون اجراى طلاق، مى توانند از یکدیگر جدا شوند.[99] آیات عظام بهجت و فاضل: خیر، عقد صحیح است و اگر بخواهند از یکدیگر جدا شوند، باید صیغه طلاق را جارى کنند.[100] آیات عظام خامنه اى، صافى، مکارم و وحید: اگر پدر عقد را تنفیذ نکند، احتیاط [واجب ]آن است که نگاه محرمانه به یکدیگر نکنند و مرد زن را طلاق دهد.[101]   پرسش 68 . آیا صیغه عقد، در صورتى که بعدا رضایت پدر جلب شود، درست است و آن دختر محرم و همسر شرعى آن پسر محسوب مى شود؟ همه مراجع: اگر شرایط عقد رعایت شود و پدر دختر بعد از آگاهى آن را اجازه دهد، عقد صحیح است.[102]   مخالفت پدر پرسش 69 . در صورتى که دختر و پسرى هم کفو باشند؛ ولى پدر دختر مخالف ازدواج آنها باشد، آیا باز هم رضایت او لازم است (باید توجه داشت دختر بالغ و رشیده است و نیاز به ازدواج دارد)؟ همه مراجع (به جز بهجت، خامنه اى، صافى و تبریزى): اگر پسر ـ شرعا و عرفا ـ کفو و همتاى دختر باشد، اجازه پدر لازم نیست.[103] آیات عظام بهجت و تبریزى: اگر پسر ـ شرعا و عرفا ـ کفو و همتاى دختر بوده و ازدواج به مصلحت او باشد، اجازه پدر لازم نیست.[104] آیات عظام خامنه اى و صافى: اگر پسر ـ شرعا و عرفا ـ کفو و همتاى دختر باشد و کفو دیگرى نیز پیدا نشود، اجازه پدر لازم نیست.[105]   دختر مستقل پرسش 70 . آیا دخترى که درآمدى دارد و مستقل است، مى تواند بدون اجازه پدرش ازدواج کند؟ امام: باید با اجازه پدر یا جدّ پدرى دختر باشد.[106] آیات عظام بهجت، تبریزى، سیستانى، صافى، فاضل، مکارم و وحید: احتیاط واجب آن است که با اجازه پدر یا جدّ پدرى دختر باشد.[107]   پرسش 71 . دخترى که بیش از سى سال دارد و هنوز باکره (دوشیزه) باقى مانده است؛ آیا براى ازدواج نیاز به اجازه پدر است؟ همه مراجع: بالا بودن سن دختر، اعتبار اذن پدر یا جد پدرى را ساقط نمى کند.[108]   دختر غیر باکره پرسش 72 . اگر دختر بکارتش را در دوران کودکى از دست داده باشد (البته نه از راه نامشروع؛ بلکه مثلاً با بازى و ورزش)، آیا در ازدواج با او، اجازه پدر شرط است؟ همه مراجع: این دختر حکم دختر باکره را دارد.[109]   رابطه نامشروع پرسش 73 . با یک دخترى (رشیده) رابطه نامشروع داشتم که موجب بى عفتى ایشان گردیده!! آیا بدون اذن پدر ایشان مى توانم با او ازدواج کنم؟ همه مراجع (به جز بهجت و سیستانى): آرى، در اینجا اجازه لازم نیست.[110] آیات عظام بهجت و سیستانى: باید با اجازه پدر یا جدّ پدرى باشد.[111]   پرسش 74 . کسى که با دخترى زنا کرده و بکارتش را از بین برده مى تواند با او ازدواج کند؟ آیات عظام امام، بهجت، خامنه اى، صافى، فاضل، مکارم و نورى: آرى، مى تواند با او ازدواج کند؛ ولى احتیاط مستحب آن است که این ازدواج بعد از گذشت یک حیض باشد.[112] آیات عظام تبریزى و وحید: آرى، مى تواند با او ازدواج کند؛ ولى احتیاط واجب آن است که این ازدواج، بعد از گذشت یک حیض باشد.[113] آیه اللّه  سیستانى: اگر دختر توبه کند، مى تواند با او ازدواج کند؛ ولى احتیاط مستحب آن است که این ازدواج بعد از گذشت یک حیض باشد.[114]   ازدواج بعد طلاق پرسش 75 . اگر دختر باکره اى شوهر کند و بدون اینکه با او نزدیکى شود، طلاق بگیرد؛ آیا ازدواج با او نیاز به اجازه پدر دارد؟ آیات عظام امام و سیستانى و نورى: آرى، باید با اجازه او باشد.[115] آیات عظام بهجت، تبریرى، خامنه اى، صافى، فاضل، مکارم و وحید: بنابر احتیاط واجب، باید با اجازه او باشد.[116]   عقد غیرباکره پرسش 76 . اگر به اعتقاد اینکه، دختر باکره است با او ازدواج کند، آن گاه بعد از عقد متوجه شود که بکارتش از بین رفته؛ آیا عقد صحیح است؟ آیا از مهر چیزى کسر مى شود؟ همه مراجع: آرى، عقد صحیح است و باید مقدار تفاوت مهریه دختر باکره و غیر باکره همانند و هم شأن او را در نظر گرفت و به نسبت آن از مهریه او کم کرد. به عنوان مثال اگر مهریه این دختر صد سکه و مهریه دختر باکره هم شأن او هشتاد سکه و مهریه دختر غیرباکره هم شأن او شصت سکه طلا باشد؛ در این صورت شوهر مى تواند 75 سکه طلا به همسرش بدهد.[117]   فوت پدر پرسش 77 . دختر باکره رشیده اى که پدرش فوت کرده، اجازه چه کسى براى عقد او لازم است؟ همه مراجع: در ازدواج با دختر باکره ـ به جز اجازه پدر و یا جدّ پدرى ـ اجازه فرد دیگرى لازم نیست.[118]   اجازه پدر مفقودالاثر پرسش 78 . دخترى که پدرش مفقودالاثر است، آیا مى توان بدون اجازه از کس دیگرى با او ازدواج کرد؛ یا اینکه باید صبر کرد تا وضعیت پدرش معلوم شود (البته دختر جد پدرى ندارد)؟ همه مراجع: اگر دختر به شوهر کردن نیاز داشته باشد، اجازه لازم نیست.[119]     مهــریــه :   مقدار مهریه پرسش 79 . مقدار مهریه چقدر باید باشد؟ آیا قرار دادن مهریه زیاد بر خلاف شرع است؟ همه مراجع: در دین اسلام براى مهریه، حد معینى بطور لزوم معین نشده است؛ بلکه بر اساس توافق و رضایت زن و شوهر انجام مى گیرد. اما مستحب است مقدار آن از مهر السنه (پانصد درهم) بیشتر نگردد و نیز کمترین مقدار آن طورى باشد که در نظر عرف داراى ارزش باشد.[120]   حق تعیین مهریه پرسش 80 . تعیین مهریه حق چه کسى است؟ آیا حق دختر است یا پدر و مادر؟ همه مراجع: از نظر شرعى تعیین مهریه حق دختر است؛ ولى مشورت و رعایت احترام پدر و مادر و بستگان، کار بسیار پسندیده اى است.[121]   عقد بدون مهر پرسش 81 . اگر در عقد ازدواج مهریه ذکر نشود، آیا عقد باطل است؟ همه مراجع: اگر عقد موقّت باشد عقد باطل مى شود؛ ولى عقد دائم بدون ذکر مهر صحیح است.[122]   پرسش 82 . اگر مردى قصد پرداختن مهریه همسرش را نداشته باشد، آیا این عقد آنها باطل است؟ همه مراجع: عقد صحیح است و مرد باید مهریه را بپردازد.[123]   پرسش 83 . اگر مرد هنگام اجراى عقد ازدواج، مهریه اى را قرار دهد که مى داند قدرت پرداخت آن را ندارد؛ آیا این عقد باطل است؟ همه مراجع: خیر، عقد صحیح است و باید مهریه اى را که تعیین کرده، به زن بپردازد.[124]   پرسش 84 . مردى فاقد منزل و هرگونه ملکى است؛ ولى در هنگام تعیین مهریه، به دروغ یک دانگ و نیم از منزل مسکونى را مهر زن مى کند و بر اساس آن عقد دائم مى خوانند. تکلیف عقد و مهریه چگونه است؟ همه مراجع: در فرض یاد شده، عقد صحیح است؛ ولى مهریه باطل است و اگر شوهر نزدیکى کرده باشد، باید مهرالمثل به همسر خود بپردازد.[125]   مطالبه مهریه پرسش 85 . آیا زن بعد از اجراى عقد ازدواج، مى تواند مهریه خود را مطالبه کند؟ همه مراجع: در صورتى که هنگام خواندن عقد براى پرداخت مهر، مدتى معین نکرده باشند و مرد نیز قدرت و توانایى مالى داشته باشد، مى تواند مهر خود را از او مطالبه کند.[126]   پرسش 86 . اگر زن مهریه خود را از شوهر مطالبه کند، وظیفه او چیست؟ همه مراجع: اگر براى مهریه مدت تعیین نشده، چنانچه بتواند بدهى او را بدهد، باید در اسرع وقت آن را بپردازد و اگر به تأخیر بیندازد، گناه کار است.[127]   پرسش 87 . مردى که قادر به پرداخت مهریه همسرش نیست، آیا زن مى تواند از او مطالبه کند؟ همه مراجع: اگر مرد غیر از خانه اى که در آن نشسته و اثاثیه و چیزهاى دیگرى که به آنها نیاز دارد و یا در شأن او است چیز دیگرى نداشته باشد؛ زن حق ندارد طلب خود را از او بخواهد؛ بلکه باید صبر کند تا بتواند او سر فرصت، بدهى خود را بدهد.   پرسش 88 . دخترى که در دوران عقد تا عروسى در خانه پدر زندگى مى کند؛ آیا مى تواند مهریه خود را طلب کند (با اینکه هنوز هیچ تمکینى نکرده است)؟ همه مراجع: در صورتى که هنگام خواندن عقد، براى پرداخت مهر مدتى معین نکرده باشند و مرد نیز قدرت و توانایى مالى داشته باشد؛ مى تواند مهر خود را از او مطالبه کند.[128]   پرداخت مهریه پرسش 89 . اگر زن مهریه اش را از شوهر طلب کند؛ ولى او قادر به پرداخت آن نباشد، تکلیف چیست؟ همه مراجع: اگر شوهر به جز خانه و اثاثیه آن و چیزهاى دیگرى که به آنها نیاز دارد و یا در شأن او است، چیز دیگرى نداشته باشد، زن نمى تواند طلب خود را از او بخواهد؛ بلکه باید صبر کند تا او بتواند بدهى خود را بپردازد.[129]   پرسش 90 . اگر مردى در هنگام اجراى عقد ازدواج شرط کند که در صورت توانایى مهریه را بپردازد؛ آیا زن مى تواند در حال نادارى تقاضاى مهریه کند؟ همه مراجع: خیر، در صورت عدم توانایى شوهر، زن حق مطالبه ندارد.[130]   پرسش 91 . اگر مرد بعد از ازدواج، قدرت پرداختن مهریه را نداشته باشد؛ آیا زن مى تواند از نزدیکى او جلوگیرى کند؟ همه مراجع: اگر در عقد ازدواج براى پرداخت مهریه مدت معین نشده باشد، مى تواند از نزدیکى شوهر جلوگیرى کند؛ ولى اگر پیش از گرفتن مهریه به نزدیکى راضى شود و شوهر با او نزدیکى کند، دیگر نمى تواند بدون عذر شرعى از نزدیکى او جلوگیرى کند.[131]   پرسش 92 . اگر مادر یا پدر شوهر، مهریه عروس را قبول کند؛ آیا پرداختن مهریه بر عهده آنها است یا شوهر؟ همه مراجع: هر کس مهریه دختر را قبول کند، بر عهده او است.[132] تبصره. البته بهتر است، نخست آن را به داماد ببخشد.   مهریه و تمکین پرسش 93 . اگر زن از حقوق شرعى و واجب شوهر سرپیچى کند (براى مثال تمکین نکند یا بدون اجازه از منزل بیرون رود)، آیا مرد مى تواند مهریه او را ندهد؟ همه مراجع: خیر، حق ندارد به این بهانه مهریه او را ندهد.[133]   کاهش ارزش مهریه پرسش 94 . آیا پرداخت مهریه، به همان مبلغى است که قبلاً معین شده و یا باید به نرخ روز محاسبه شود؟ آیات عظام امام، بهجت، تبریزى، سیستانى، فاضل و وحید: باید همان چیزى که معین شده، بپردازد. اگر اسکناس مهر قرار داده شد، همان مبلغ تعیین شده را بدهکار است و به روز محاسبه نمى شود.[134] آیات عظام بهجت و خامنه اى: اگر زمان زیادى بر مهریه گذشته، احتیاط واجب آن است که مصالحه کنند.[135] آیه اللّه  صافى: اگر فاصله زمانى به قدرى طولانى باشد که اختلاف ارزش مهریه زیاد و غیر متعارف باشد ـ به طورى که در نظر عرف پرداختن آن به مبلغ سابق بدل آن محسوب نشود و در این مدت نیز زن مطالبه مى کرده است ـ باید به نرخ روز محاسبه شود؛ ولى با وجود آن احتیاط این است که دو طرف با مصالحه و تراضى رفع اختلاف کنند و در غیر این صورت باید مرد همان مقدار مهر را که عقد برآن خوانده شده، بپردازد.[136] آیه اللّه  مکارم: اگر فاصله زمانى به قدرى زیاد باشد که ارزش پول فوق العاده کاهش یابد ـ به طورى که در نظر عرف اداى دین محسوب نشود مانند مهریه هاى مربوط به ده، بیست سال قبل ـ باید معادل روز در نظر گرفته شود و یا لااقل مصالحه شود.[137] آیه اللّه  نورى: باید به نرخ روز محاسبه شود.[138]   پرسش 95 . در عقد نامه، مهریه خانمى به این صورت ذکر شده است: «مقدار بیست مثقال طلا به قیمت ده هزار تومان» آیا مهریه بیست مثقال طلا است، یا ده هزار تومان؟ همه مراجع: در فرض یاد شده، بیست مثقال طلا بر عهده شوهر است.[139]   بخشش مهریه پرسش 96 . اگر مهریه زن عین خارجى (مانند خانه، ماشین و...) باشد و سپس آن را به شوهر ببخشد، آیا مى تواند دوباره آن را پس بگیرد؟ همه مراجع (به جز تبریزى و صافى): اگر هنوز عین خارجى در اختیار شوهر است و آن را به دیگرى واگذار نکرده مى تواند دوباره آن را پس بگیرد هر چند نگرفتن بهتر است.[140] آیات عظام تبریزى و صافى: اگر آن را در اختیار شوهر قرار داده باشد، بنابر احتیاط واجب نمى تواند آن را پس بگیرد.[141]   پرسش 97 . اگر زن مهریه خود را ـ که در ذمه شوهر است ـ به او ببخشد بعد پشیمان شود، آیا مى تواند آن را از شوهر طلب کند؟ همه مراجع: اگر مهریه در ذمه شوهر بوده و ابرا کرده (بخشیده) است، نمى تواند از او مطالبه کند.[142]   تغییر مهریه پرسش 98 . دخترى را یک بار با 500 هزار تومان و پس از چند ماه با مهریه سى سکه بهار آزادى عقد دومى مى خوانند بدون انحلال عقد اول اینک کدام یک بر عهده پسر است؟ همه مراجع: اگر عقد اول بر مهریه پانصد هزار تومان خوانده شده، مهریه همین مقدار است و عقد دوم هیچ اثرى ندارد و نوشتن سى سکه در قباله محضرى، هیچ حقى براى زن ایجاد نمى کند، مگر آنکه در ضمن عقد لازم دیگرى شرط کنند که سى سکه بر مهریه اول اضافه گردد.[143]   مهریه تشریفاتى پرسش 99 . عده اى براساس برخى سنت ها، در محضر مراجع و علما، عقد ازدواج را با مهریه معین (14 سکه) جارى مى سازند و سپس در هنگام اجراى تشریفات و ثبت رسمى، مقدار مهریه را تغییر مى دهند؛ حکم شرعى آن چیست؟ همه مراجع: مهریه همان است که عقد بر آن واقع شده است و چنانچه بعد از عقد با یکدیگر مصالحه کنند، اشکال ندارد.[144]   ارث مهریه پرسش 100 . مهریه میت به چه کسانى مى رسد؟ همه مراجع: مهریه دین و بدهى است که بر عهده شوهر مى آید و باید آن را به زن بپردازد و چنانچه زن از دنیا برود، وارثان او مى توانند از شوهرش مطالبه کنند.[145]   پرسش 101 . در صورتى که شوهر از دنیا برود و مالى نداشته باشد، آیا زن مى تواند مهریه خود را از پدر یا مادر شوهرش مطالبه کند؟ همه مراجع: خیر، زن حق ندارد مهریه خود را از خانواده شوهر بگیرد؛ چون مهریه دینى است که بر ذمه شوهر قرار گرفته است.[146] تبصره. اگر کسى غیر از شوهر، مهریه را بر عهده گرفته باشد، او ضامن است و زن باید از او مطالبه کند.   مهریه زنا پرسش 102 . اگر کسى با دخترى زنا کند، آیا مهرى بر عهده او مى آید؟ همه مراجع: اگر با اکراه دختر، این عمل انجام گرفته است، باید مهرالمثل بپردازد و اگر با رضایت او بوده، مهرى تعلّق نمى گیرد.[147]   تصرف در مهریه پرسش 103 . آیا زن مى تواند هرگونه تصرفى در مهریه اش انجام دهد؟ همه مراجع: مهریه ملک زن است و اختیار تصرف با خود او است.[148]     مراسم عروسى :   عروسى در محرم پرسش 104 . آیا مراسم عقد و عروسى در ماه محرم و صفر جایز است؟ همه مراجع: برگزارى این نوع مراسم، اگر توأم با معصیت و یا هتک حرمت حضرت سیدالشهدا (علیه السلام)  نباشد، اشکال ندارد. اما براى مؤمنان سزاوار است که حرمت این ایام را پاس بدارند و از انجام دادن کارهاى شادى آفرین، اجتناب کنند.[149]   آواز خوانى زن پرسش 105 . آیا غنا و آواز خوانى زن در شب عروسى جایز است؟ همه مراجع (به جز سیستانى و مکارم): اگر محتواى آن باطل نباشد، اشکال ندارد.[150] آیات عظام مکارم و سیستانى: بنابر احتیاط واجب جایز نیست.[151] تبصره. باید توجه کرد که در صورتى آوازخوانى زن در شب عروسى جایز است که صداى او را مرد اجنبى نشنوند و به همراه آن موسیقى لهوى نیز بکار نرود.         مطالب مرتبط : احکام ازدواج - قسمت دوم       پی نوشتها :   [1]. رسول خدا (صلی الله علیه وآله)  فرمود: «ما بنى بناء فى الاسلام احب الى اللّه  عز و جل من التزویج»؛ «هیچ بنایى در اسلام محبوب تر از ازدواج، نزد خداوند بنا نشده است»: وسائل الشیعه، ج 14، ص3. [2]. نور24، آیه 32. [3]. روم 30، آیه 21. [4]. نساء4، آیه 3. [5]. «مَنْ تَزَوَجَّ فَقَدْ اَحْرَزَ نِصْفَ دینِهِ». وسائل الشیعه، ج 14، ص 5. [6]. روم 30، آیه 21؛ تفسیر المیزان، ج 15، المؤمنون، ذیل آیه 6. [7]. نساء4، آیه 3. [8]. علل الشرایع، ج2، ص 504 ؛ ر.ک: تفسیر نمونه، ج1، ص291؛ تفسیر المیزان، ج4، ص195؛ پرسش ها و پاسخ ها دفتر هفتم، ص334 و سید على، کمالى، قرآن و مقام زن، ص 246. [9]. العروه الوثقى، ج 2، النکاح ؛ توضیح المسائل مراجع، م 2443 ؛ خامنه اى، استفتاء، س 795 ؛ وحید، توضیح المسائل، م 2507. [10]. العروة الوثقى، ج 2، کتاب النکاح، م 4. [11]. امام، استفتائات، ج 3، احکام ازدواج، س 9؛ خامنه اى، استفتاء، س 795 ؛ تبریزى، صراط النجاة، ج 5، س 513؛ دفتر: همه مراجع. [12]. البته برخى از مراجع بزرگوار تقلید آیات عظام وحید، تبریزى و مکارم معتقدند که اگر مدت عقد موقت از عمر طبیعى زن و شوهر یا یکى از آن دو بیشتر باشد، احتیاط واجب آن است که احکام عقد دائم را بر آن جارى سازند و آیه اللّه  بهجت به صورت فتوا فرموده اند. و آیه اللّه  سیستانى مى فرماید این عقد موقت باطل است و به عقد دائم تبدیل نمى شود (ر.ک: سیستانى، وحید، تبریزى، منهاج الصالحین، فى عقد المتعه و مکارم، استفتاآت، ج 2، س 1008. [13]. توضیح المسائل مراجع، م 2389 ـ 2384 و 2472 و 2464 و ر.ک: رساله محرم و نامحرم، مجتهدى تهرانى، احمد، ص 10. [14]. دفتر: همه مراجع. [15]. امام، تحریرالوسیله، ج 2، النکاح، م 28؛ فاضل، تعلیقات على العروة، ج2، النکاح، م26 و خامنه اى، استفتاء، س 525. [16]. مکارم، تعلیقات على العروة، النکاح، م 26؛ سیستانى، منهاج الصالحین، ج 2، النکاح، م 28؛ تبریزى، استفتائات، س 1580؛ النکاح، م 28؛ بهجت، توضیح المسائل، م 1944. [17]. صافى، هدایة العباد، ج 2. [18]. نورى، تعلیقات على العروة، النکاح، م 26. [19]. خامنه اى، استفتاء، س 525 ؛ سیستانى، منهاج الصالحین، ج 2، النکاح، م 28؛ امام، فاضل، نورى، مکارم، تعلیقات على العروة، النکاح، م 26؛ بهجت، توضیح المسائل، م 1944؛ صافى، جامع الاحکام، ج 2، س 1709 و دفتر تبریزى. [20]. امام، فاضل، مکارم، نورى، تعلیقات على العروة، النکاح، م 26؛ بهجت، توضیح المسائل، م 1944؛ دفتر: صافى، وحید، تبریزى و خامنه اى. [21]. مکارم، تعلیقات على العروة، م 26، و استفتائات، ج1، س 816؛ فاضل، تعلیقات على العروة، ج 2، النکاح، م 26؛ صافى، هدایة العباد، ج2النکاح، م28؛ امام، تحریرالوسیله، ج2 النکاح م28؛ سیستانى، منهاج الصالحین، ج2، النکاح، م28؛ تبریزى، صراط النجاة، ج 6، م 948؛ دفتر: وحید و خامنه اى. [22]. با استفاده از منابعى که در عنوان «نگاه خواستگارى»آمده است. [23]. دفتر: همه مراجع. [24]. سیستانى، سایت ؛ مکارم، استفتائات، ج 2، س 1049 و 1075 و دفتر: همه مراجع. [25]. توضیح المسائل مراجع، م 2376؛ مکارم، استفتائات، ج 1، س 765؛ فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 1719؛ نورى، توضیح المسائل، م 2372؛ وحید، توضیح المسائل، م 2385. [26]. دفتر: همه مراجع. [27]. دفتر: همه مراجع. [28]. امام، استفتائات، ج 3، احکام ازدواج، س 6 ؛ مکارم، استفتائات، ج 1، س 1781 ؛ خامنه اى، اجوبه الاستفتائات، س 1434 ؛ تبریزى، صراط النجاة، ج 9، س 218 و 219 و دفتر: بهجت، وحید، فاضل، نورى، سیستانى و صافى. [29]. توضیح المسائل، مراجع م، 2433؛ العروة الوثقى، ج 2، النکاح، م 26؛ وحید، توضیح المسائل، م 2442؛ نورى، توضیح المسائل، م 2429. [30]. مکارم، استفتائات، ج 2، س 1095 و دفتر: همه مراجع. [31]. العروة الوثقى، النکاح، م 19. [32]. تبریزى، استفتائات، س 1656 ؛ دفتر: همه مراجع. [33]. صافى، جامع الاحکام، ج 2، س 1333 ؛ امام، استفتائات، ج 3، حقوق زوجیت، س 22 و 4 و دفتر: بهجت، مکارم، بهجت، فاضل و نورى. [34]. تبریزى، صراط النجاة، ج 3، 735 ؛ دفتر: وحید. [35]. دفتر: سیستانى. [36]. فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 1677. [37]. صافى، جامع الاحکام، ج2، س 1333 ؛ امام، استفتائات، ج 3، احکام نفقه، س 14 ؛ نورى، استفتائات، ج 2، س 662 ؛ فاضل، جامع المسائل، ج 2، س 1312 ؛ مکارم، استفتائات، ج 2، س 1051 و ج 1، س 839 و دفتر: بهجت و خامنه اى. [38]. تبریزى، منهاج الصالحین، ج 2، م 1399 و وحید، منهاج الصالحین، ج 3، م 1399. [39]. سیستانى، منهاج الصالحین، ج 3، م 415. [40]. توضیح المسائل مراجع، م832؛ نورى، توضیح المسائل، م833؛ خامنه اى، اجوبة الاستفتائات، س444؛ وحید، توضیح المسائل، م838. [41]. فاضل، جامع المسائل، ج1، س970 و 97؛ نورى، استفتائات، ج2، س532؛ خامنه اى، اجوبه الاستفتائات، س447؛ امام، استفتائات، ج2، کسب هاى حرام، س14 و 13؛ صافى، هدایه العباد، ج1، 1689؛ تبریزى، منهاج الصالحین، (المکاسب المحرمه)، م8؛ بهجت، وسیله النجاة، ج1، م1441 و 1442.  [42]. امام، استفتائات، ج3، سؤالات متفرقه، س174؛ خامنه اى، اجوبة الاستفتائات، س445؛ دفتر: سیستانى، بهجت، وحید، نورى، فاضل، تبریزى و صافى. [43]. مکارم، استفتائات، ج2، س164. [44]. تبریزى، استفتائات، س2194؛ نورى، استفتائات، ج2، س517؛ امام، استفتائات، ج1، لباس نمازگزار، س52؛ سیستانى، sistani.org، زینت، س2؛ صافى، جامع الاحکام، ج2، س1737؛ خامنه اى، اجوبة الاستفتائات، س443 ؛ مکارم، استفتائات، ج1، س811؛ فاضل، جامع المسائل، ج1، س969 ؛ دفتر: بهجت، وحید. [45]. العروه الوثقى، ج1، لباس المصلى، م21. [46]. مکارم، استفتائات، ج1، س811؛ تبریزى، استفتائات، س2193؛ امام، استفتائات، ج1، لباس نمازگزار، س50؛ سیستانى، sistani.org، زینت، س33؛ فاضل، جامع المسائل، ج1، س969؛ خامنه اى، اجوبة الاستفتائات، س443؛ صافى، جامع الاحکام، ج2، س1739؛ دفتر: وحید، بهجت، نورى. [47]. امام و بهجت، توضیح المسائل مراجع، م 226 و دفتر: خامنه اى. [48]. تبریزى و سیستانى، منهاج الصالحین، ج 1، م 493 [49]. وحید، توضیح المسائل، م 234. [50]. فاضل، توضیح المسائل مراجع، م 226. [51]. مکارم، توضیح المسائل مراجع، م 226 و صافى، هدایة العباد، ج 1، م 623 و 624. [52]. نورى، توضیح المسائل مراجع، م 226. [53]. توضیح المسائل مراجع، م 226 و 228 و 2068 و دفتر: خامنه اى. [54]. وحید، توضیح المسائل، م 234 و 2096. [55]. فاضل، توضیح المسائل مراجع، م 226 و 228 و 2068. [56]. مکارم، توضیح المسائل مراجع، م 226 و 228 و 2068. [57].نورى، توضیح المسائل مراجع، م 226 و 228 و 2068 [58]. صافى، توضیح المسائل مراجع، م 226 و 228 و 2068. [59]. توضیح المسائل مراجع، م 834 و 836 ؛ وحید، توضیح المسائل، م 840 و 844 و دفتر: خامنه اى. [60]. توضیح المسائل مراجع، م 834 و 2068 ؛ وحید، توضیح المسائل، م 840 و 2096 و دفتر: خامنه اى. [61]. توضیح المسائل مراجع، م 835 ؛ وحید، توضیح المسائل، م 841 و دفتر: خامنه اى. [62]. بهجت، توضیح المسائل مراجع، م 835. [63]. خامنه اى، اجوبه، س 1379؛نورى، استفتائات، ج 1، س 469 و دفتر: امام و مکارم. [64]. فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 2238؛ تبریزى، استفتائات، س 2225 و 2228 و 2229. [65]. صافى، جامع الاحکام، ج 2، س 1731 و دفتر: بهجت. [66]. دفتر: وحید. [67]. توضیح المسائل مراجع، م 2367 ؛ نورى، توضیح المسائل، م 2363 و وحید، توضیح المسائل، م 2431، دفتر: خامنه اى. [68]. توضیح المسائل مراجع، م 2367 ؛ نورى، توضیح المسائل، م 2363 و امام و فاضل و مکارم، التعلیقات على العروه، باب العقد و احکامه، م 15 و دفتر: خامنه اى. [69]. توضیح المسائل مراجع، م 2262 ؛ وحید، توضیح المسائل، م 2314 و دفتر: خامنه اى. [70]. دفتر: همه مراجع. [71]. وحید، منهاج الصالحین، ج 3، 1229؛ بهجت، توضیح المسائل، م 1887 ؛ سیستانى، منهاج الصالحین، ج 2، النکاح، م 3 ؛ تبریزى، منهاج الصالحین، ج 2، م 1229؛ امام، نورى، مکارم و فاضل، التعلیقة على العروة، النکاح، م 5، صافى، هدایة العباد، ج 2، النکاح، م 5؛ خامنه اى، اجوبه الاستفتائات، س 22. [72]. تبریزى، صراط النجاة، ج 2، س 1101 و دفتر: همه مراجع. [73]. توضیح المسائل مراجع، م 2370 ؛ وحید، توضیح المسائل، م 2434 و خامنه اى، استفتاء، س 40. [74]. بهجت، توضیح المسائل مراجع، م 2370. [75]. توضیح المسائل مراجع، م 2370؛ نورى، توضیح المسائل، م 2366. [76]. سیستانى، منهاج الصالحین، ج 2، م 36 و 37 ؛ توضیح المسائل مراجع، م 2372 ؛ وحید، توضیح المسائل، م 2436؛ نورى، توضیح المسائل، م 2368. [77]. بهجت، توضیح المسائل، م 1884. [78]. توضیح المسائل مراجع، م 2370 ؛ وحید، توضیح المسائل، م 2434؛ نورى، توضیح المسائل، م 2366 و خامنه اى، استفتاء، س 40. [79]. بهجت، توضیح المسائل مراجع، م 2370. [80]. توضیح المسائل مراجع، م 2370. [81]. توضیح المسائل مراجع، م 2371 ؛ نورى، توضیح المسائل، م 2367 و وحید، توضیح المسائل، م 2435. [82]. العروه الوثقى، ج 2، احکام العقد، م 18. [83]. با استفاده از منابع گفتگو براى خواستگارى. [84]. العروه الوثقى، ج 2، کتاب النکاح، احکام العقد، م 17 و خامنه اى، استفتاء، س 96 و 30. [85]. امام، نورى، و فاضل، تعلیقات على العروة، باب العقد و احکامه، م 10 مکارم، استفتائات، ج 2، س 898 ؛ تبریزى، صراط النجاة، ج 1، س 844 ؛ خامنه اى، استفتاء، س 30 ؛ صافى، جامع الاحکام، ج 2، م 1258؛ دفتر: وحید، بهجت و سیستانى. [86]. نورى، امام و فاضل، التعلیقات على العروه، باب العقد و احکامه، م 2 ؛ سیستانى، توضیح المسائل مراجع، م 2363 ؛ صافى، هدایة العباد، ج 2، باب العقد و احکامه و دفتر: وحید، تبریزى، بهجت، خامنه اى و مکارم. [87]. امام، نورى و فاضل، تعلیقات على العروه، باب العقد و احکامه، م 10 مکارم، استفتائات، ج 2، س 898 ؛ تبریزى، صراط النجاة، ج 1، س 844 ؛ خامنه اى، استفتاء، س 30 ؛ صافى، جامع الاحکام، ج 2، م 1258 ؛ سیستانى، سایت، ازدواج، س 45 دفتر: وحید و بهجت.  [88]. توضیح المسائل مراجع، م 2370؛ نورى، توضیح المسائل، م 2366؛ وحید، توضیح المسائل، م 2379 ؛ سیستانى، منهاج الصالحین، ج 2 م 41 و خامنه اى، اجوبه الاستفتائات س 70. [89]. توضیح المسائل مراجع، م 2370؛ وحید، توضیح المسائل، م 2434؛ نورى، توضیح المسائل، م 2366؛ سیستانى، منهاج الصالحین، ج 2، م 41 و خامنه اى، استفتاء، س 70. [90]. توضیح المسائل مراجع، م 2376 و دفتر: نورى. [91]. توضیح المسائل مراجع، م 2376؛ تبریزى، منهاج الصالحین، ج 2، م 1237 ؛ وحید، توضیح المسائل، م 2440 و خامنه اى، استفتاء، س 833. [92]. امام، استفتائات، ج 3، اولیاى عقد، س 10؛ خامنه اى، استفتاء، س 86 ؛ سیستانى، سایت، عقد موقت، ش 16؛ منهاج الصالحین، کتاب النکاح، اولیاء العقد، م 67 ؛ صافى، جامع الاحکام، ج 2، س 1311؛ مکارم، استفتائات، ج 1، س 761؛ تبریزى، استفتائات، س 1479؛ فاضل و بهجت، توضیح المسائل مراجع، م 385 و دفتر: نورى. [93]. امام، استفتائات، ج 3، اولیاء العقد، س 19 و دفتر: همه مراجع. [94]. دفتر: همه مراجع. [95]. العروة الوثقى، ج 2، کتاب النکاح، اولیاء العقد، م 1. [96]. توضیح المسائل مراجع، م 2376؛ وحید، توضیح المسائل، م 2440 و امام، استفتائات، ج 3، اولیاء عقد س 36 ؛ نورى، توضیح المسائل، م 2372. [97]. تبریزى، استفتائات، س 1457 و صراط النجاة، ج 1، س 826؛ سیستانى، سایت، موقت، س 33؛ امام، استفتائات، ج 3، اولیاء العقد، س 19؛ خامنه اى، استفتاء، س 87 ؛ مکارم، استفتائات، ج 2، س 917 و دفتر: بهجت، فاضل، وحید، صافى و نورى. [98]. تبریزى، استفتائات، س 1457 و صراط النجاة ج 1 س 826؛ امام، استفتائات، ج 3، اولیاء عقد، س 19 سیستانى، سایت، موقت، س 33 و منهاج الصالحین، ج 2، م 1237؛ مکارم، استفتائات، ج 2، س 917 و دفتر: بهجت، فاضل، وحید، صافى و نورى. [99]. تبریزى، استفتائات، س 1547؛ امام، استفتائات، ج 3، اولیاء العقد، س 4؛ دفتر: سیستانى و نورى. [100]. بهجت، توضیح المسائل، م 1891؛ فاضل، تعلیقات على العروة، اولیاء العقد، م 1 ؛ دفتر: فاضل. [101]. خامنه اى، استفتاء، س 89 ؛ صافى، جامع الاحکام، ج 2، س 1272؛ دفتر: مکارم و وحید. [102]. خامنه اى، استفتاء، س 92 ؛ صافى، جامع الاحکام، ج 2، س 1272 ؛ تبریزى، استفتائات، س 1547؛ امام، استفتائات، ج 3، اولیاء العقد، س 4 و نورى، توضیح المسائل، م 2372؛ بهجت، توضیح المسائل، م 1891 و فاضل، تعلیقات على العروة، اولیاء العقد، م 1 و دفتر: سیستانى، مکارم و وحید. [103]. نورى، توضیح المسائل، م 2373؛ صافى، هدایة العباد، ج 2، اولیاء العقد، م 2؛ امام، فاضل و مکارم، تعلیقات على العروة، اولیاء العقد، م 1؛ سیستانى، توضیح المسائل مراجع، م 2377؛ دفتر: وحید. [104]. بهجت، توضیح المسائل مراجع، م 2377؛ تبریزى، استفتائات، س 1456 و صراط النجاة، ج 2، س 1130. [105]. خامنه اى، استفتاء، س 54 ؛ صافى، هدایه العباد، ج 2، اولیاء العقد، م 2 و جامع الاحکام، ج 2، س 1260. [106]. توضیح المسائل مراجع، م 2376. [107]. توضیح المسائل مراجع، م 2376؛ تبریزى، منهاج الصالحین، ج 2، م 1237 ؛ وحید، توضیح المسائل، م 2440 و خامنه اى، استفتاء، س 835. [108]. دفتر: همه مراجع. [109]. امام، فاضل، نورى و مکارم، تعلیقات على العروة، اولیاء العقد، م 2؛ وحید، منهاج الصالحین، ج 3، م1237؛ سیستانى، منهاج الصالحین، ج 2، اولیاء العقد، م 70؛ تبریزى، منهاج الصالحین، اولیاء العقد، م 1237؛ خامنه اى، استفتاء، س 84 ؛ بهجت، توضیح المسائل، م 1891؛ دفتر: صافى. [110]. خامنه اى، استفتاء، س 84 ؛ مکارم، استفتائات ج 2، س 916 و تعلیقات على العروة، اولیاء العقد، م 2؛ وحید، منهاج الصالحین، ج 3 م 1237؛ فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 1440؛ تبریزى، استفتائات، س 1466؛ امام، تعلیقات على العروة، اولیاء العقد، م 24 ؛ نورى، توضیح المسائل، م 2372 و دفتر: صافى. [111]. سیستانى، منهاج الصالحین، ج 2، النکاح، م 69 و 70؛ بهجت، توضیح المسائل، م 1891. [112]. توضیح المسائل مراجع، م 2399 ؛ نورى، توضیح المسائل، م 2395 و خامنه اى، استفتا، س 744. [113]. تبریزى، توضیح المسائل مراجع، م 2399 و وحید، توضیح المسائل، م 2463. [114]. سیستانى، توضیح المسائل مراجع، م 2399. [115]. سیستانى، منهاج الصالحین، ج 2، النکاح، م 70؛ امام، استفتائات، ج 3، اولیاء العقد، س 27 و دفتر: نورى. [116]. خامنه اى، استفتاء، س 798 ؛ فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 1438؛ مکارم، تعلیقات على العروة، اولیاء العقد، م 2، وحید، منهاج الصالحین، ج 3، م 1237؛ تبریزى، منهاج الصالحین، اولیاء العقد، م 1237؛ بهجت، توضیح المسائل، م 1891؛ دفتر: صافى. [117]. وحید، منهاج الصالحین، ج 3، م 1349؛ تبریزى، منهاج الصالحین، ج 2، م 1349؛ سیستانى، منهاج الصالحین، ج 3، م 285؛ امام، تحریرالوسیلة، ج 2، العیوب، م 16؛ صافى، هدایة العباد، ج 2، العیوب، م 17؛ دفتر: بهجت، خامنه اى، فاضل، مکارم و نورى. [118]. توضیح المسائل مراجع، م 2376؛ تبریزى، منهاج الصالحین، ج 2، م 1237؛ وحید، توضیح المسائل، م 2440 و خامنه اى، استفتاء، س 55. [119]. توضیح المسائل مراجع، م 2377، نورى، توضیح المسائل، م 2373 ؛ وحید، توضیح المسائل، م 2441 و خامنه اى، استفتاء، س 83. [120]. امام، تحریر الوسیله، ج 2، المهر، م 1؛ وحید، منهاج الصالحین، ج 3، المهر، م 1350؛ تبریزى، منهاج الصالحین، ج 2، 1350؛ سیستانى، منهاج الصالحین، ج 3، م 287 و 286؛ صافى، هدایة العباد، ج 2، المهر، م 1؛ مکارم، استفتائات، ج 2، س 989 و دفتر: فاضل، بهجت، خامنه اى، نورى. [121]. امام، تحریر الوسیله، ج 2، فصل فى المهر، م 12 ؛ صافى، هدایة العباد، ج 2، فصل فى المهر، م 12؛ سیستانى، منهاج الصالحین، ج 3، م 296 ؛ وحید، منهاج الصالحین، ج 3، م 1360 ؛ تبریزى، منهاج الصالحین، ج 2، م 1360 و دفتر: بهجت، خامنه اى، فاضل، نورى و مکارم. [122]. امام، تحریرالوسیله، ج 2، المهر، م 4 والنکاح المنقطع، م 5 ؛ صافى، هدایه العباد، ج 2، المهر، م 4، و النکاح المنقطع، م 5 ؛ تبریزى و وحید، منهاج الصالحین، عقد المتعة والمهر، م 1354 ؛ دفتر: همه مراجع. [123]. توضیح المسائل مراجع، م 2446 ؛ نورى، توضیح المسائل، م 2442؛ وحید، توضیح المسائل، م 2510؛ دفتر: خامنه اى. [124]. دفتر: همه مراجع. [125]. خامنه اى، استفتاء، س 259 ؛ امام، تحریرالوسیله، ج 2، المهر، م 3 ؛ صافى، هدایه العباد، ج 2، المهر، م 3 ؛ سیستانى، منهاج الصالحین، ج 3، م 288 و دفتر: همه مراجع. [126]. توضیح المسائل مراجع، م2420؛ نورى، توضیح المسائل، م 2416 ؛ وحید، توضیح المسائل، م 2484. [127]. توضیح المسائل مراجع، م 2275 و 2276. [128]. توضیح المسائل مراجع، م2420 ؛ نورى، توضیح المسائل، م 2416 ؛ وحید، توضیح المسائل، م 2484 و دفتر: خامنه اى. [129]. توضیح المسائل مراجع، م 2277؛ نورى، توضیح المسائل، م 2271؛ وحید، توضیح المسائل، م 2329 و دفتر: خامنه اى. [130]. امام، تحریرالوسیله، ج 2، فصل فى المهر، م 11 ؛ صافى، هدایة العباد، ج 2، فصل فى المهر، م 11 ؛ مکارم، استفتائات، ج 1، س 744 ؛ تبریزى، استفتائات، س 1638 ؛ نورى، استفتائات، ج 1، س 640 و دفتر: وحید، بهجت، خامنه اى، فاضل و سیستانى. [131]. توضیح المسائل مراجع، م2420؛ نورى، توضیح المسائل، م 2416؛ وحید، توضیح المسائل، م 2484 و دفتر خامنه اى. [132]. خامنه اى، استفتاء، س 231 ؛ تبریزى، استفتائات، س 1642 ؛ فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 1480 و 1492 ؛ امام، استفتائات، ج 3، احکام مهریه، س 16 و 19 ؛ نورى، استفتائات، ج 2، س 631؛ وحید، منهاج الصالحین، ج 3، م 1352؛ دفتر: سیستانى، صافى، بهجت، مکارم. [133]. توضیح المسائل مراجع، م 2413 ؛ وحید، توضیح المسائل، م 2477 ؛ نورى، توضیح المسائل، 2409 و دفتر: خامنه اى. [134]. تبریزى، استفتائات، س 1649 ؛ فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 1490 ؛ امام، استفتائات، ج 3، احکام مهریه، س 17 ؛ سیستانى، سایت، مهریه و دفتر: بهجت و وحید. [135]. خامنه اى، استفتاء، س 227 و دفتر: بهجت. [136]. صافى، جامع الاحکام، ج 2، س 1296 و 1297. [137]. مکارم، استفتائات، ج 1، س 657 و 659 و 729. [138]. نورى، استفتائات، ج 1، س 636 و 637. [139]. نورى، استفتائات، ج 1، س 635 ؛ فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 1484 ؛ امام، استفتائات، ج 3، احکام مهریه، س 7 و دفتر: همه مراجع. [140]. امام، تحریر الوسیله، ج 2، کتاب الهبه، م 8 ؛ وحید، منهاج الصالحین، ج 3، م 975 ؛ فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 1213 ؛ سیستانى، منهاج الصالحین، ج 2، م 1321 ؛ خامنه اى، اجوبه الاستفتائات، س 1724 ؛ مکارم، استفتائات، ج 1، س 1064 و نورى، استفتائات، ج 1، س 623. [141]. تبریزى، منهاج الصالحین، ج 2، م 975 و صافى، هدایة العباد، ج 2، کتاب الهبه، م 8. [142]. خامنه اى، استفتاء، س 209 ؛ تبریزى، استفتائات، س 1639 ؛ امام، تحریر الوسیله، ج 2، فصل فى المهر، م 16 ؛ صافى، هدایة العباد، ج 2، فصل فى المهر، م 16 ؛ سیستانى، منهاج الصالحین، ج 3، م 313 و 315 و دفتر: بهجت، فاضل، وحید، فاضل، مکارم، نورى. [143]. تبریزى، استفتائات، س 1643 و دفتر: همه مراجع. [144]. خامنه اى، استفتاء، س 234 و دفتر: همه مراجع. [145]. دفتر: همه مراجع. [146]. دفتر همه مراجع. [147]. امام، تحریرالوسیله، ج 2، کتاب الدیات، السابع عشر، الفرج، م 5 ؛ وحید، منهاج الصالحین، ج 3، کتاب الدیات، 359 و دفتر: همه مراجع. [148]. امام، تحریرالوسیله، ج 2، المهر، م 15 و دفتر: همه مراجع. [149]. تبریزى، صراط النجاة، ج 5، س 521 ؛ دفتر: همه مراجع. [150]. امام، تحریرالوسیله، ج 1، المکاسب المحرمه، م 13؛ صافى، هدایة العباد، ج 1، م 1698؛ تبریزى، استفتائات، س 1057 و التعلیقة على منهاج الصالحین، المکاسب المحرمة، م 17؛ فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 997؛ خامنه اى، اجوبه، س 1134؛ بهجت، وسیله النجاة، ج 1، م 1449؛ وحید، منهاج الصالحین، ج 3، م 17؛ دفتر: نورى [151]. مکارم، استفتائات، ج 1، س 523 و سیستانى، منهاج الصالحین، ج 2، م   .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه