چرا خداوند متعال در قرآن کریم در برخی جملات از صیغه متکلم مع الغیر در افعال استفاده فرموده اند مثلا آمده است که:ما انسان را خلق کردیم؛درحالیکه ما معتقدیم خداوند یکیست ودر آفرینش مخلوقات از کسی کمک نگرفته است!؟

1- به کار بردن ضمیر مفرد و جمع نسبت به افعال الهى در قرآن دو نحوه انتساب فعل به پروردگار است. یعنى مواردى که صیغه جمع به کار برده شده نشانگر نقش و کارکرد وسایط فیض الهى مانند ملایک در تحقق فعل است. در مواردى هم که صیغه مفرد به کار رفته لزوما به معناى نفى نقش آنها نیست. بلکه مى تواند اعم از فعل مباشر خداوند یا کارى باشد که به اراده او از طریق وسایط فیض انجام گرفته است. بنابراین این آیات از طرفى مى رسانند که برخى از افعال الهى دو گونه انتساب پذیرى به ذات اقدس حق دارند: مستقیم و غیر مستقیم.2- برخى معتقدند گاهى اوقات از یک نفر تعبیر جمع آورده مى شود به جهت بزرگى و والا بودن جایگاه گوینده، (تبیان، ج 3، ص 562) .3- برخى نیز به این نکته اشاره کرده اند، از آنجا که ذات خداوند متعال منزه از مباشرت در انجام کارهاست به همین جهت تمامى افعال خداوند توسط واسطه هاى در فیض مانند ملائکه انجام مى شود. به همین جهت مواردى که جمع آورده مى شود مجموع ذات خداوند که سبب اصلى است و واسطه هاى در انجام آن کار در نظر گرفته شده مثلاً در نزول قرآن واسطه ها و عواملى که در نزول قرآن از عالم بالا بر قلب پیامبر(ص) همچون جبرئیل ملک حامل وحى دخیل هستند در نظر گرفته مى شود و گفته مى شود ما قرآن را نازل کردیم و یا در مواردى که مثلاً خداوند فرموده :و ما ظلمونا ولکن کانوا انفسهم یظلمون ؛ آنان به ما ظلم نکردند بلکه به خودشان ظلم کردند (بقره، آیه57) . از آنجا که ظلم به اولیاى خداوند ظلم به خداوند است خداوند اولیاء خودش را در نظر گرفته و به همین جهت جمع آورده. در کتاب اصول کافى در مورد آیه :فلماء اسفونا انتقمنا منهم ؛ هنگامى که ما را به خشم آوردند از آنها انتقام گرفتیم (زخرف، آیه 55). از امام صادق(ع) روایت کرده است که: خداوند عزوجل به مانند ما به خشم نمى آید ولکن براى خودش اولیاى آفریده است که آنها به خشم مى آیند یا خشنود مى شوند پس خشم و خشنودى آنان را خشم و خشنودى خودش دانسته و به خودش نسبت داده است. در مورد آیه «و ماظلمونا» نیز روایاتى نزدیک به همین مضمون وارد شده است، (کافى، ج 1، ص 144 - برهان، ج 4، ص 150 و ج 1، ص 102). .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه