انسان ضعيف و نيازمند كه از ابتداي خلقت بي دانش بوده چگونه مي‌تواند با علم محدود و مادي خود مفسّر واقعي قرآن کريم باشد؟

قرآن كريم داراي مضاميني بلند و مطالبي عالي و فوق فهم افراد عادي است. و ترديدي نيست كه بايد بين كتاب و مفسّر آن تناسب و سنخيّت باشد. مفسّران قرآن کريم، دوگونه هستند: الف، مفسّرين ظاهر و باطن قرآن کريم ب، مفسّران ظاهر قرآن کريم. قرآن کريم در مورد مفسّرين ظاهر و باطن قرآن کريم مي‌فرمايد: « ... وَمَا يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلا اللَّهُ وَالرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ ...[1]؛ يعني تأويل و تفسير و بطن قرآن را جز خدا و راسخان در علم كسي نمي‌داند.»پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ و ائمه ي اطهار ـ عليهم السّلام ـ ظاهر و باطن قرآن کريم را مي‌دانند و راسخان در علم مي‌باشند.[2] و هم چنين با توجّه به عظمت قرآن کريم و گستره ي معارف آن، روشن است كه غير معصومين نمي‌توانند همه ي دلالت‌هاي آيات كريمه را آشكار سازند و به همه ي معارف آن دست يابند. امّا غير معصوم مي‌توانند در حدّ استعداد و توان علمي خود به كمك روايات، از ظواهر قرآن کريم استفاده كنند. اگر چه قرآن کريم دريايي است كه به قعر آن نتوان رسيد؛ ولي چنين نيست كه از سطع آن و كمي فراتر از آن نتوان بهره گرفت.[3] در حقيقت تفسير غير معصومين از قرآن كريم از باب: «آب دريا را اگر نتوان كشيد هم به قدر تشنگي بايد چشيد» مي باشد. بنابراين با شرايط لازم مي‌توان قرآن کريم را در حدّ دلالت‌هاي ظاهري تفسير كرد. آياتي از قرآن كريم مردم را به تفكّر در قرآن كريم مي‌خواند: « إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ قُرْآنًا عَرَبِيًّا لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ[4]؛ يعني به درستي كه، آن (كتاب) را (به صورت) خواندنيعربي نازل كرديم تا شما درك كنيد.» و نيز مي‌فرمايد: « كِتَابٌ أَنْزَلْنَاهُ إِلَيْكَ مُبَارَكٌ لِيَدَّبَّرُوا آيَاتِهِ وَلِيَتَذَكَّرَ أُولُو الألْبَابِ[5]؛ يعني كتابي است مبارك كه به سوي تو نازل كرديم تا در آياتش تدبّر كنند و خردمندان پند گيرند.» اين آياتو آيات ديگر مانند سوره ي بقره، آيه ي 2 استفاده مي‌شود كه قرآن کريم براي افراد عادي نيز قابل فهم و تفسير است.شرايط مفسّر عبارتند از:1ـ استفاده از كتاب‌هاي لغت براي شناختن كلمات عصر نزول. 2ـ شناخت قواعد ادبي عرب. 3ـ آگاهي از شأن نزول و اسباب نزول.4ـ آگاهي از مخصّص، مفيّد، و ... ناسخ و منسوخ. 5ـ شناخت تاريخ صحيح و روايات. 6ـ توجّه به لوازم عرفي و عقلي و دلالت‌هاي التزامي و ايماني محتواي آيات. در نتيجه مفسّر با داشتن چنين شرايطي مي‌تواند دلالت‌هاي ظاهري قرآن را بفهمد. گرچه ممكن است مواردي نياز باشد توقف كند. و تنها ائمه ي اهل‌بيت ـ عليهم السّلام ـ مي‌توانند تمام ظاهر و باطن قرآن کريم بفهمند و مفسّر واقعي تمام قرآن باشند.آن چه به عنوان خلاصه قابل بيان است اين است كه:تفسير غير معصومين از قرآن كريم بايد روش مندانه باشد.ديگر آن كه بايد قواعد تفسيري و مسائل علوم قرآني در آن رعايت شود.و نكته ي پاياني آن كه تفسير غير معصومين از قرآن كريم از باب: «آب دريا را اگر نتوان كشيد- هم به قدر تشنگي بايد چشيد.» مي باشد.معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:1ـ روش‌شناسي تفسير قرآن، علي اكبر بابايي.2ـ مباني و روش‌هاي تفسير قرآن، عميد زنجاني.3ـ تفسير نور الثقلين، حويزي ، ذيل آيه ي 7، سورة آل‌عمران.4ـ تفسيرهاي برهان و نمونه، ذيل آيه ي 7، سورة آل‌عمران. .

سامانه پاسخگویی به سوالات و شبهات

مرجع:

ایجاد شده در 1400/12/28

لینک کوتاه