ولایت مطلقه فقیه یعنی چه؟ دیگر اینکه ولایت مطلقه فقیه چگونه توجیه می‏شود؟ و آیا به استبداد و دیکتاتوری نمی‏انجامد ؟

ولایت مطلقه فقیه در فقه شیعه به دو معنا استعمال می‏شود:     1. ولایت فقیه، منحصر به ولایت بر قضا، محجورین و ... نیست، بلکه ولایت او شامل زعامت و رهبری سیاسی و اجتماعی نیز می‏شود.     2. اختیارات «ولی امر» در زمامداری منحصر به اجرای احکام اولیه و ثانویه نیست؛ به عبارت دیگر وظیفه او، رهبری جامعه است به گونه‏ای که مصالح جامعه، در پرتو هدایت‏های الهی، به خوبی تأمین شود. و نیازمندی‏های متنوع و تغییرپذیر جامعه، در شرایط مختلف بدون پاسخ نماند و جامعه از رشد و ترقی باز نماند. از این رو اگر در شرایط ویژه‏ای، یکی از مصالح و نیازمندی‏های جامعه با یکی از احکام اولیه در تزاحم قرار گرفت؛ در چنین صورتی «ولی فقیه» باید بین آن دو مقایسه کند؛ پس اگر مسأله‏ای که با حکم اولی در «تزاحم» قرار گرفته، دارای مصلحتی برتر برای جامعه باشد؛ در این صورت ولی فقیه می‏تواند، آن حکم اولیه را موقتاً تعطیل کند و مصلحت برتر جامعه را بر آن مقدم بدارد؛ در این باره چند مطلب گفتنی است:     1. ولایت مطلقه فقیه از قواعد رافع تزاحم است؛ یعنی، مطلق بودن ولایت گره گشا در تزاحم احکام و مصالح اجتماعی است؛ و نشانه واقع‏نگری اسلام در برخورد با مقتضیات زمان است.     2. ولایت مطلقه خود، مقید به قیودی است نه این‏که از هر حیث مطلق باشد. این قیود عبارت از این است که:     یک. او باید مجری احکام الهی باشد و حق ندارد خود سرانه و دلخواهانه عمل کند؛ بلکه این فلسفه اصلی ولایت فقیه است.     دو. مصالح جامعه را باید رعایت کند.     سه. در زمانی می‏تواند حکم اولی شرعی را موقتاً تعطیل کند که با یکی از مصالح اهم جامعه، در تزاحم باشد؛ نه با خواست و میل یا مصلحت شخصی، و یا مصلحتی در رتبه فروتر از حکم اولی شرعی.     اکنون اگر واقع‏بینانه بنگریم، درخواهیم یافت که «ولایت مطلقه» _به معنایی که گذشت_ یکی از مهم‏ترین راه‏حل‏هایی است که اسلام برای خروج از بن بست‏ها در عرصه‏ی تزاحم مصالح پیش‏بینی کرده و بدون آن عملاً حکومت، با مشکلات بسیار زیادی رو به رو خواهد شد. از طرف دیگر این مقدار از اختیارات در هر حکومتی وجود دارد؛ بلکه حاکمان دیگر کشورها از اختیاراتی بسیار بیشتر از اختیارات ولی فقیه بهره‏مند می‏باشند.(1) از آنچه گذشت روشن می‏شود که «مطلقه بودن» به معنایی که ذکر شده، هیچ پیوندی با «دیکتاتوری و استبداد» ندارد. آنچه موجب توهم دیکتاتوری شده، تشابه لفظی «ولایت مطلقه» با «رژیمهای مطلقه» (Absolutist) است که در آن حاکم مطلق العنان می‏باشد. در حالی که مطلقه در معنای فوق، اساساً با آن متفاوت است. از این رو حضرت امام خمینی‏رحمه الله فرمودند: «ولایت فقیه ضد دیکتاتوری است».(2)   پی‏نوشت                1) برای آگاهی بیشتر ر.ک: حسین جوان آراسته، مبانی حکومت دینی، صص 35-38. 2) صحیفه نور.   .

پایگاه اطلاع رسانی حوزه

مرجع:

ایجاد شده در 1401/04/17

لینک کوتاه