اگر چند مدت باشد که متوجه شده باشیم که معنویت در ما از بین رفته و دچار قساوت قلب شده ایم از کجا بدانیم که آیا بر اثر لقمه حرام است یا گناهان و.... که از عوامل شرعی قساوت قلب هستن؟

در پاسخ به نکاتی توجه کنید : 1. قساوت و سختی دل ثمره گناه و معصیت است و بر این مطلب در روایات تصریح شده است . ٍ 2. در روایتی از امیر مومنان علیه السلام چنین امده است : مَا جَفَّتِ الدُّمُوعُ إِلَّا لِقَسْوَةِ الْقُلُوبِ وَ مَا قَسَتِ الْقُلُوبُ إِلَّا لِکَثْرَةِ الذُّنُوب ؛ چشم ها خشک نمی شوند مگر بر اثر قساوت و سخت دلى و دلها هم سخت نمی شود مگر بر اثر گناهان زیاد.در برخی روایات نیز آمده است که کثرت گناهان از خوردن حرام نشأت می‌گیرد.3. گناه مرض و بیماری ؛و توبه و استغفار، دارو و درمان این بیماری است و هر گاه این بیماری تجدید گردد و انسان بعد از توبه مرتکب گناه گردد باید این بیماری را با داوری توبه درمان کند و تکرار توبه امر لغو و بی اثری نیست بلکه مانند تجدید درمان بعد از تجدید بیماری است که قطعا موثر است . 4. توبه کردن از گناه موجب بخشش گناهان و پاک شدن دل از اثار گناه و عصیان می شود هر چند این توبه تکرار گردد . 5.رو اوردن به اطاعت الهی و فاصله گرفتن از گناه و جبران اشتباهات و لغزش های گذشته با اعمال صالح و عبودیت و بندگی صادقانه موجب نورانیت و صفای دل و قرب و نزدیکی به خداوند می گردد .6. در مورد علت قساوت قلب در خودمان، باید بگوییم که اولا هر کسی خودش، خود را می‌شناسد و می‌داند چه کرده است: «بل الانسان علی نفسه بصیره» ثانیا آنچه مربوط به روح است بسیار پیچیده است و نمی‌شود به راحتی اظهار نظر کرد. اما چنان که گذشت راه درمان هر گناهی توبه‌ای مطابق با آن گناه است.به عبارت دیگر توبه از مال حرام ، علاوه بر ترک لقمه حرام نیاز به باز گرداندن آن حق به صاحبش هم است. به علاوه که باید از گناه پشیمان شد و تصمیم گرفت که هرگز به سمت آن نمی‌روم و از خدا عذر خواهی می‌نمایم.7. درمان قساوت و سنگدلیدر ابتدا یاد آوری می نماییم که بر طرف کردن قساوت و کسب مهرورزى و رحمت، کاری بسیار دشوار است، زیرا قساوت صفتى است که در دل استوار شده و ترک آن به آسانى میسّر نمی باشد.بنابراین راه علاج و درمان کلی آن این است که بر صفات و رفتار اختیارى که مترتّب بر رحمت و مهربانى است، مواظبت نماید، و خود را بر این کار مکلّف سازد تا به تدریج قساوت از میان برود و رحمدلى پدید آید. در ادامه به برخی از عوامل رفع سنگدلی و ایجاد رقت و نرمی دل اشاره می نماییم.1. اجتناب از پرخورى2. اجتناب از مجالس لهو و لعب.3. کمک به مستمندان و دلجویى از ایتام و افراد بى سرپرست، دل را نرم و رقیق می کند.4. معاشرت با افراد صالح ونیکوکار و نشست و برخاست با علماء و شخصیت هاى بر جسته و وزینى که خود مظهر صفا و تقوا هستند.5. رفتن به عیادت بیماران، نافع است.6. رفتن به زیارت اهل قبور و یاد مرگ، از قساوت دل می کاهد. در اخبار است که ربیع ابن خثیم در خانه خود قبری کنده بود و هر وقت که احساس قساوت می کرد ، درون آن می خوابید و این آیه از قرآن را می خواند ربّ ارجعون لعلّی أعمل صالحا» مومنون ، 99 یعنی بار خدایا مرا باز گردان ، باشد که اعمال شایسته انجام دهم. سپس بیرون می آمد و به خودش می گفت : اکنون باز گشته ای، اعمال خود را از سر گیر پیش از اینکه دوباره به سوی قبر باز گردی.7. دست کشیدن به سر یتیمان و دلجویی از ایشان دل را نرم میسازد .در روایتی آمده است : اگر کسی از قساوت قلب خود ناراحت است ، پس به یتیمی نزدیک شود و با او ملاطفت نماید و سر او را مسح کند ، به اذن الهی قلبش نرم خواهد شد، زیرا این حق یتیمان است. من انکر منکم قساوة قلبه فلیدن یتیما فیلاطفه و لیمسح رأسه یلن قلبه باذن اللّه، فان للیتیم حقّا. ثواب الاعمال ، 81 18. یاد خدا دل را نرم و آرام می کند.9. خود سازی و تهذیب نفس در این زمینه تاثیر کلی و اساسی دارد.10. یکى از عواملى که باعث صفاى دل و زدون حالت قساوت مى شود عبادت است؛ یعنی همین دعاها و نیایش ها و نمازهاى سازنده . البته اگر با شرائط ویژه اش ادا گردد. یعنى در وقت نشاط، با توجه کامل به خدا و در محیطى با فراغت و دور از سر و صدا و جنجال برگذار شود. در این زمینه بسیار بجاست که شما نیز با امام سجاد (ع) هم نوا گشته و مناجات شاکین را بخوانید (مفاتیح الجنان، مناجات خمسه عشر).11. همچنین تلاوت قرآن با توجه به آیات الهى نیز مؤثر است. و نیز عامل دیگر طلب صفاى دل از خدا است. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه