چرا وقتی اسلام به ایران آمد جامعه ایران از نظر بسیاری از مسایل اجتماعی پس رفت کرد ؟ در زمان ساسانیان عده ای از فرماندهان ساتراپ ها (( فرمانداران )) زن بودند ولی تاکنون با اینکه ۱۴۰۰ سال می گذرد ما فرماندار زن نداریم ؟ اگر این دین پیشرفتی هم برای مردم داشت برای مردم عربستان بود نه برای مردم ایران. اسلام ایرانیان را از شر یک دیکتاتوری نجات داد و حقوق برابر به آنها داد ولی زندگی اجتماعی ایرانیان عقب گرد داشت.

خدمات اسلامدر رابطه با سوال مذکور چند موضوع قابل بررسی است:1. در سوال ملاک پیشرفت جامعه حضور زنان در پست سیاسی فرمانداری دانسته شده است. یا در جامعه ای که زنان در پست سیاسی خاصی مانند فرمانداری نباشند هر چند در در پست های دیگری فعالیت کنند، آن جامعه عقب افتاده است؟ آیا ملاک پیشرفت فقط منوط به حضور زنان در پست فرمانداری است؟ یا اینکه برای پیشرفت یک جامعه ملاکهای دیگری نیز وجود دارد.2. دلیل اینکه اسلام برای ایرانیان موجب پسرفت شده چیست؟ آیا این سخن ریشه تاریخی دارد؟ یا تاریخ خلاف آن را گواهی می دهد ؟در اینجا با بررسی اوضاع ایران ساسانی و ایران اسلامی در ابعاد گوناگون قضاوت را به عهده خواننده محترم می گذاریم تا خود با چشمی بینا و دور از تعصب قومیتی قضاوتی در باره اسلام و عملکرد آن در جامعه ایرانیان داشته باشد: اوضاع فکری و اعتقادی در ایران باستان آیین هایی از قبیل زرتشتی، مانوی، بودایی، مزدکی، مسیحی،ثنویت زرتشتی و آریایی بوده است که در هر منطقه ای تعدادی از پیروان آن ادیان وجود داشته است. در نیم نگاهی می توان اینگونه قضاوت نمود که با توجه به رسمی بودن آیین زرتشتی در ایران باستان ولی دیگر ادیان با او برابری نموده و تنها با اجبار فرمانروایان این آیین به صورت دین رسمی پذیرفته شده است. بلکه عده ای از آنان قبل از فتح ایران مسلمان شده و اکثریت آنان بعد از فتح و هنگامی که با دین اسلام آشنا شده از روی رغبت و تمایل به این آیین گرویدند. اوضاع اجتماعیدر ایران باستان و پیش از اسلام نظام اجتماعی طبقاتی حاکم بوده است. ایرانیان همواره از این نظام طبقاتی رنج برده و نارضایتی خود را اعلام نموده اند. این امر درحالی است که از نظر اسلام همه برابر بوده و تنها چیزی که ملاک برتری شمرده شده است تقواست. یعنی هرکس و در هر مقامی که باشد با دیگران برابر بوده و تنها در امور اخلاقی است که برتری وجود دارد. ملاک اسلام ملاک انسانیت است. اما در نظام اجتماعی ایران باستان ملاک پول وثروت وقدرت بوده و از خانواده سلطنتی و اشخاصی که دارای ثروت و قدرت بودند حق استفاده از امکانات و رفاهیات را داشتند ولی دیگر مردم صرفا در خدمت طبقات بالای جامعه بودند.هستند. نظام خانودگیدر دوره ساسانی چیزی که بیش از همه دستخوش تصرف بود حقوق شخصی افراد بود. در امور خانواده از قبیل احکام ارث ونکاح هر چه دلخواه موبدان بود انجام می گرفت و قانون خاص و متقنی برای این مساله نبوده است. اختیارات موبدان به حدی بوده که در هیچ آیین وشریعتی آن را پیدا نمی کنید.(تاریخ اجتماعی ایران/ج2/ص34)زنان در حقوق مساوی نبوده و فقط یک یا دو زن اصلی از مزایا برخوردار بوده که به مابقی زنان «چاکرزن» یا زن خدمتکار می گفتند. مردان فقط نفقه زنان اصلی را باید رعایت می کرده ولی دیگر زنان هیچ حقی نداشتند. فرزندان زنان اصلی حق ماندن در خانه مرد را داشته ولی فرزندان دختر زنان دیگر باید از خانه مرد بیرون می رفتند. زن در مرتبه بسیار پایین بوده است. نمونه ای از برخورد با زنان را برای آگاهی بیشتر عزیزان ذکر می کنیم : در اصطلاح وندیداد کلمه «دشتان» به معنى قاعدگى، عادت ماهانه زنان کاربرد دارد و احکام بسیار پیچیده و سختى به دنبال دارد، چنین زنى باید دور از دیگران و در «دشتانستان» که . جایى متروک و دور از آتش . وندیداد، فرگرد شانزدهم، بند 24 - 25. در ظرف هاى فلزى کم بها به او غذاى مى دهند لکن باید وندیداد فرگرد شانزدهم، بند 1 - 5. بعد او را با گمیز (ادرار گاو) در دو گودال شستشو و آب و مردمان است ساکن شود غذاى کم بخورد تا نیرو نگیرد مى کنند سپس در گودال سوم با آب . همان، بند 6. و در تابستان باید 200 مورچه بکشد و اگر زمستان بود باید 200 حشره گزنده و آسیب شستشو مى شود رسان را از بین ببرد همان، بند 12. حال اگر زنى بچه مرده به دنیا آورد باید او را در آلونکى دور از آب و آتش و مردم حبس کرد، او باید 3 یا 6 یا 9 جام گمیز «ادرار گاو» بنوشد تا رحم او پاک شود. بعد از آن مى تواند شیر گرم مادیان گاو را بنوشد ولى نمى تواند آب بنوشد. تا 3 شب باید به این گونه بماند بعد از 3 شب تن و جامه خود را با گمیز آمیخته با خاکستر و آب در کنار 9 گودال بشوید بعد تا 9 شب بدین منوال تنها . مى ماند. بعد از آن تن و جامه خویش را با ادرار گاو و آب مى شوید تا پاک شود». (ادیان ومذاهب/حمیدرضاشاکرین/ص77)در اینجا ما فقط یک نمونه از ظلم ها و تبعیضاتی را که بر زنان در ایران باستان می شد بیان نمودیم. مشت نشانه خروار! در اسلام زن از مقام و منزلتی بلند برخوردار است. خداوند در قرآن احترام به پدر ومادر را در درجه پایین تر توحید بیان نموده است. پیامبر اکرم روایت مشهوری دارند که بهشت زیر پای مادران است. نظام خانواده در اسلام از اهمیت خاصی برخوردار است که در هیچ نظام دینی و آیین های موجود چنین اهمیتی ندارد. لذا خود عزیزان مقایسه کنند که کدام موجب پیشرفت و کدام موجب پسرفت است؟نظام آموزش و تعلیم وتربیتعلم آموزی فقط برای فرادستان بوده و افراد عادی حق علم اندوزی نداشته اند. نمونه های بسیاری در ایران باستان وجود دارد که تعلم فقط مختص اشراف و سلطنتیان بوده است. هنریکی از جنبه های ذوقی ایرانیان داشتن هنرهای متفاوت در بین آنهاست. این نیز در ایران ساسانی مختص به عده ای خاص و سرمایه داران آنروز بوده است. امکان هنرنمایی و تقویت این بن مایه های درونی فقط برای طبقات بالای جامعه امکان پذیر بوده است ,درحالی است که بیشترین آمار هنرمندان و شاعران و... ایران مربوط به دوران اسلامی است چرا که دین مبین اسلام خود انسان را ترغیب به هنر و هنرمندی می نماید. شاعران برجسته، معماران قوی دست و دیگر هنرمندان معروف ایران زمین در محدوده زمانی ایران اسلامی قرار دارند. در جامعه کنونی ایران نگاه کنید که هر کس با هر لباسی و از هر خانواده ای که باشد می تواند در هنر مورد علاقه خود پله های ترقی را طی نموده و از این نعمت های خدادادی بهره ببرد. سوال من از این پرسشگر این است که چه مانعی برای رسیده به هنرمندی و پیشرفت در نظام اسلامی وجود دارد؟به طور خلاصه خدمات اسلام را به ایران می توان در موارد زیر خلاصه نمود:1. اسلام، تشتت افکار و عقاید مذهبی را از ایران گرفت و وحدت عقیده که موبدان آن زمان موفق به این کار نشده بودند را به ایران بخشید. تا آن زمان تنها رابط میان اقوام مختلف ایرانی، زور وقدرت حکومت بود، اما با آمدن اسلام، فکر واحد وآرمان واحد جایگزین آن شد و در پرتو گرایش به اسلام در همان وقت که کشورهای مسیحی در تاریکی قرون وسطی فرو رفته بود، همدوش با سایر ملل، مشعلدار تمدن اسلامی شد.2. اسلام حصار مذهبی و سیاسی را که مانع بروز استعداد ایرانیان وحتی استفاده آنان از محصول اندیشه سایر ملل بود، درهم شکست و ایرانی از این فرصت استفاده کردو استعداد خویش را عملا ثابت نمود و پیشوای غیر ایرانی شد.3. با ورود علوم وفرهنگ های مختلف همچون یونانی، هندی و مصری به سرزمین های اسلامی عربی و سپس به ایران ، مادة ساختن یک بنای فرهنگی عظیم اسلامی را فراهم کردند و زمینه شکفتن استعدادهایی نظیر بوعلی، فارابی و ابوریحان و صدها عالم وریاضیدان، مورخ، ادیب و فیلسوف فراهم آمد.4. عامل دیگر، برداشتن منع تحصیلی از توده مردم بود که اسلام، به ایرانیان اعطاء کرد. این عامل سبب شد که ایرانیان مقام شایسته خود را در پیشوایی سایر ملل وشرکت در بنای عظیم تمدن جهانی اسلام، احراز کنند. ونشان دهند که عقب افتادن ایران در برخی دوره ها، از نقص استعدادش نبود، بلکه به واسطه گرفتاری در زنجیر ر‍ژیم موبدی بوده است.5. اسلام، از نظر قدرتهای سیاسی و مذهبی حاکم بر ایران، یک تهاجم بود، در حالی که از نظر توده مردم یک انقلاب بود. اسلام، جهانبینی ایرانی را دگرگون ساخت، خرافات را دور ریخت، هدف و برنامه و ایدئولوژی جدیدی عرضه نمود وتشکیلات اجتماعی را زیر و رو کرد. خون تازه در رگها به جریان انداخت و روح طغیان در برابر زورگویان، میان ایرانیان به وجود آورد.6. اسلام، قدرتهای اهریمنی را سرکوب کرد، زنجیرها را از دست وپای قریب به صدو چهل میلیون نفر باز کرد وبه توده محروم حریّت داد.7. اسلام، همواره در خدمت مظلومین ومستضعفین بوده است. اسلام از ایران، ثنویت و آتش و آفتاب پرستی را گرفت و توحید و خداپرستی را به آن بخشید. اسلام اندیشه خدای شاخدار وبالدار و ریش و سبیل دار و... را به اندیشه خدای قیوم و متعالی از توصیف و... تبدیل کرد.8. اسلام عبادت در مقابل آفتاب یا آتش و زمزه های بیهوده را از بین برده، عبادتی در نهایت معقولیت ودر اوج معنویت وکمال لطافت اندیشه، جایگزین کرد. 9. اسلام برخلاف مسیحیت و مانویت و مزدکی، اصل جدایی سعادت روح وبدن، و تضاد دین وآخرت و فلسفه هایی مبنی بر ریاضت و پلیدی تناسل را منسوخ ساخت و ضمن توصیه تزکیه نفس بهره گیری از نعمت های پاکیزه زمین را سفارش کرد.10. اسلام، اجتماع طبقاتی را که بر دو رکن خون و مالکیت استوار بوده با همه قوانین آن درهم ریخت واجتماعی مبنی بر فضیلت، علم، سعی وعمل و تقوا بنا کرد.11. اسلام به زن شخصیت حقوقی داد، حرمسرا داری ، عاریه دادن زن ، ازدواج نیابتی ،ازدواج با محارم و ولایت شوهر بر زن را منسوخ ساخت.12. اسلام حتی به آیین زرتشتی هم خدمت کرد وموجب بوجود آمدن اصلاحات عمیقی در آن شد .جهت آگاهی بیشتر بنگرید: شهید طهری , خدمات متقابل اسلام و ایران .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه