تاريخچه پيدايش موسيقي و آهنگ در مراسم‌های عزاداري به کدام دوره مي رسد؟ و چه نوع آلات موسيقي استفاده مي شد؟

شيعيان و دوستداران اهلبيت ـ عليهم السلام ـ همواره در طول تاريخ سعي داشته اند که عزاداري هاي ائمه به خصوص عزاداري براي امام حسين ـ عليه السلام ـ را هر چه باشکوه تر برگزار کنند و همواره بر ابهت و عظمت آن بيفزايند. در برخي از ادوار تاريخي شيعيان اجازه عزاداري براي اهلبيت ـ عليهم السلام ـ را نداشتند. اما در ادواري که عزاداري برگزار مي شد کم کم شعائر مختلفي به عزاداري ها اضافه شد. به نظر مي رسد دوره صفويه دوره اي است که استفاده از آلات موسيقي مانند طبل و سنج در عزاداري ها (عزاداري امام حسين ـ عليه السلام ـ ) رايج شده و استفاده از اين آلات کم کم بيشتر و بيشتر شد. يکي از دوران هايي که عزاداري مرسوم شد دوره «آل بويه» است. هر چند اطلاع کافي از نحوه عزاداري هاي اين دوره وجود ندارد، اما در همان گزارشات اندک تاريخي که در اين خصوص در منابع ذکر شده است استفاده از آلات موسيقي در عزاداري ها مشاهده نمي شود. ابوريحان بيروني در خصوص عزاداري هاي اين دوره مي نويسد: «شيعيان از راه تأسف و سوگواري به قتل سيد الشهداء ـ عليه السلام ـ در مدينه السلام و بغداد و شهرها گريه و نوحه سرايي مي کنند». ابن اثير نيز مي نويسد: «معزالدوله به مردم دستور داد که دکان ها و اماکن کسب را ببندند و تعطيل کنند و سوگواري نمايند و قباهاي سياه مخصوص عزا بپوشند و جامه ها را چاک بزنند و در شهر بگردند و بر سر و سينه زنند و نوحه حسين بن علي ـ عليه السلام ـ را بخوانند، مردم آن کار را کردند». تا دوره صفويه نشاني از استفاده از آلات موسيقي يافت نمي شود اما در اين دوره با رسمي شدن مذهب تشيع در ايران مراسم سوگواري ابعاد گسترده اي به خود گرفت. با توجه به اينکه اين گونه مراسم‌ها توجه سياحان اروپايي را به خود جلب کرده است، لذا در سفرنامه هاي خويش به ترسيم اين مراسم ها پرداخته اند. «پيترو دلاواله» در خصوص عزاداري روز عاشورا در شهر اصفهان مي نويسد: «در روز عاشورا دسته جات عزاداري تشکيل مي شود... تعدادي شتر حامل کجاوه نيز به راه مي اندازند. در اين کجاوه ها سه يا چهار نوجوان مي نشينند و اشعاري غمناک و تأثير انگيز مي خوانند تابوت هايي پوشيده در محملِ سياه رنگ در اين جمع به چشم مي خورد و... شمشير و سلاح هاي ديگر نيز روي اين تابوت ها مي گذارند. در اين حال عده اي از مردان با نواي هم آهنگِ طبل و سنج، بي وقفه حرکاتي موزون انجام مي دهند و تابوت ها و سلاح ها را با احترام دنبال مي کنند». بنابراين به نظر مي رسد دوره صفويه دوره اي است که استفاده از آلات موسيقي رواج و در دوره هاي بعد گسترش يافته است. در مجله مبلغان شماره 15 آمده است: «طبل و سنج و آلاتي که در مراسم سوگواري مورد استفاده قرار مي گيرند صرفاً براي افزايش احساسات مردم و پيوستن افراد به عزاداران است... استفاده از اين آلات در عهد صفويه در مراسم عزاداري رايج شد». سيد احمد خاتمي مي نويسد: «آداب روضه خواني و پس از مدتي برگزاري مجالس سوگواري و حتي شبيه خواني و تعزيه نمونه هايي از شعائر مختلفي است که در عزاداري ها شکل گرفت. بعضي از اينها به توصيه معصومين و برخي با ابتکارات خود مسلمانان رواج يافته است. به مرور بر دامنه اين کارها افزوده شد و با استفاده از روش هاي جديد و بهره گيري از هنر و آداب و رسوم ملي دايره آن توسعه يافت تا رسيد به آنچه که امروزه به دست ما رسيده است». نتيجه گيري: با توجه به اينکه در ادوار تاريخي تا دوره صفويه نشاني از استفاده از آلات موسيقي در عزاداري ها مشاهده نمي شود، و در اين دوره است که در عزاداري ها سخن از طبل و سنج و حرکات موزوني پيش مي آيد، بنابراين به نظر مي رسد دوره صفويه دوره اي است که استفاده از اين آلات به تدريج آغاز گشته و در ادوار بعد گسترش يافته است. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه