چرا دینی که با زور شمشیر وارد ایران شد باید بر دین یکتاپرستی ایرانیان برتری داده شود؟

براى دستیابى به پاسخ، ابتدا 6 نکته ضرورى را یادآور می‌شویم سپس ضمن 4 نکته کلی (که هر یک به چند مطلب جزئی‌تر می‌پردازد) به بیان امتیازات دین اسلام نسبت به سایر ادیان از جمله آئین گذشته ایرانیان می‌پردازیم: 1- دین اسلام از مجموعه قرآن و آنچه که به طریق صحیح از رفتار و گفتار پیامبر(ص)، حضرت على(ع)، حضرت فاطمه، امام حسن، امام حسین و امامان معصوم دیگر به دست ما رسیده است قابل فهم است. انسان پس از تحقیق و بررسى این مجموعه به دست مى آورد که اسلام، دین خدایى و دین هدایت است و در آن هیچ گونه دستورى بر آدم کشى و ظلم کردن صادر نشده است بلکه تأکید آن بر علم و فهم عمیق دین است و آنان که در صدر اسلام در مکه و مدینه این دین را پذیرفتند هیچ کدام به زور شمشیر نبوده بلکه این دین را حق یافتند و به آن گرویدند و آنان که پس از هجرت مسلمان شدند حقانیت آن را فهمیدند و مسلمان شدند. آیا مى توان گفت که سلمان، ابوذر، مقداد، عمار، یاسر، سمیه، بلال، صهیب رومى، نجاشى پادشاه حبشه، جعفربن‌ابى‌طالب، حمزه و امثال آنان به زور شمشیرمسلمان شدند؟! آیا على(ع) که اولین مسلمان در کره زمین است و آثار علمى به جاى مانده از او همین الان هم دانشمندان را شگفت‌زده کرده به زور شمشیر مسلمان شده است؟! آیا دانشمندانى که در عصر ما در کشورهای اروپایی و آمریکایی اسلام را مى پذیرند به زور شمشیرمى پذیرند؟! 2- یکى از ضروریات زندگى انسان دفاع است دفاع یک پدیده غریزى است. دین اسلام این غریزه را هدایت کرده و برنامه دفاعى کاملى به انسان ارائه داده است و هر کس این دین را بپذیرد باید بر اساس آن برنامه دفاعى خود را تنظیم کند. در صورت مقایسه‌ بین برنامه دفاعى اسلام و برنامه دفاعى دیگر مکاتب، روشن خواهد شد که برنامه دفاعى اسلام خردمندانه ترین برنامه‌هاست. همچنین با دقت در تاریخ اسلام به روشنى در می‌یابیم آن چه براى رهبران آسمانى و توده مسلمانان اولویت داشته بیان حق و دعوت به حق گرایى و رفع موانع حق گسترى بوده است و تمامى مقاومت ها، دفاع ها و جهادهاى مسلمانان در راستاى پیاده‌سازى این اهداف بوده است. آنچه قدرتمندان سیاسى و سران ملوک الطوایفى را بر مى آشفت همان حق طلبى و آگاهى مردم جهت عدالتخواهى بود که از سوى مصلحان اجتماعى و پیامبران الهى نداى آن سر داده مى شد. به همین جهت بدخواهان و سلطه طلبان در همان گامهاى اول به مخالفت با آنان پرداخته و از حربه آزار و شکنجه استفاده مى کردند. چنان که در مکه و اوایل بعثت با پیامبر(ص) و یاران ایشان به همین صورت برخورد کردند. مسلمانان نیز ابتدا مقاومت و ایستادگى از خود نشان داده و پس از هجرت به مدینه و کسب توان دفاعی به منظور رفع موانع آگاهى از سایر مردم ساکن در جزیرةالعرب و نجات مستضعفان اقدام به جهاد کردند. بهترین دلیل بر خیر خواهى مسلمانان آن است که هر جا توسط مسلمانان فتح شد و مردم با اسلام آشنا شدند خود با میل و رغبت به این آئین انسانى و معنوى پایبند ماندند چنان که در مورد مردم ایران این چنین شد. ناگفته نماند اگر چه ممکن است از سوى برخى شرکت کنندگان در جنگ، خطاهایى سرزده یا افراط هایى صورت گرفته باشد اما این گونه موارد به عنوان جریان غالب و حرکت کلى نبوده است بلکه مسلمانان پس از پیروزى به جبران خرابیها و دلجویى از بازماندگان می‌پرداختند. یکی از بهترین نمونه هاى لطف و رحمت دین اسلام داستان فتح مکه بود. رسول خدا پس از شکست سران کفر و فتح مرکز توطئه در حالی که تمام مخالفان خود را در اختیار داشت و می‌توانست همه را از دم شمشیر بگذارند اقدام به کشتار دشمنان خود نکرد بلکه همه را آزاد ساخت. این در حالی بود که اهل مکه 21 سال با پیامبر جنگیدند و مشکلات بسیار برای آن حضرت و مسلمانان بوجود آوردند. خداوند در قرآن رسولش را پیامبر رحمت مى نامد نه پیامبر آدمکشى و انتقام.3- نکته مهم دیگر آن که؛ غالب جنگ هاى پیامبر در صدر اسلام براى دفاع از اسلام و مسلمین بود ولى جنگ هایى که پس از پیامبر خدا روى داد چون به هدایت امام معصوم نبوده جنگ اسلامى به حساب نمى آید و کارهایى که در آن جنگ ها انجام شده را نمى توان به حساب اسلام گذاشت. (به عنوان مثال: یکى از برنامه هاى دین اسلام طهارت و نظافت است حالا اگر در میان مسلمانان طهارت و نظافت مراعات نشود این کار ربطى به اسلام ندارد). اگر کشور مسلمانى بدون دستور و هدایت امام معصوم و یا جانشین بر حق او بر کشورى هجوم ببرد و آدمکشى راه بیندازد ربطى به اسلام ندارد بر اساس این مطالب نمى توان همه جنگهاى مسلمانان را به حساب اسلام گذاشت. 4- همین هایى که مى گویند: «اسلام دین شمشیر است» مى گویند: «مسیحیت دین محبت است». البته ما اعمال پیروان مسیح را به حساب دین حضرت عیسی (ع) نمی‌گزاریم اما می‌توان بین اعمال مسیحیان در طول تاریخ (و بخصوص جنگ‌ها) و عملکرد مسلمانان مقایسه‌ای انجام داد: جنایات جنگى و غیر جنگى مسیحیان در طول تاریخ، زنده زنده سوزاندن دانشمندان و کشتار فجیع مسلمانان و یهودیان در جنگهاى صلیبى و به راه انداختن جنگ‌های جهانی با میلیون‌ها کشته و بی‌خانمان تنها بخشی از عملکرد مدعیان پیروی از دین محبت است. 5- در حدیثى آمده است: «دین اسلام با شمشیر على و ثروت خدیجه پیش رفت». این روایت صحیح، و منظور آن این است که در جنگ‌های دفاعی بوجود آمده میان مسلمانان و کفار، شمشیر على بود که افرادی مانند ولید، عمرو بن عبدود و دیگر دشمنان سر سخت اسلام را از سر راه بر داشت نه شمشیر ابوبکر و عمر و عثمان، و نه شمشیر طلحه و زبیر. 6- به این مطلب نیز توجه داشته باشیم که دین اسلام، گرچه دین کامل است ولى اگر آنان که این دین را مى پذیرند، افراد عقب مانده و بى علم باشند نمى توانند آن را خوب پیاده کنند. در نتیجه هر کس این عقب مانده ها را ببیند، نسبت به دین بدبین مى شود.الف: اسلام، دین خاتم این انگاره که اسلام، دین خاتم است، مورد اتفاق همه مسلمانان بوده و با قرآن و سنت ثابت شده است. خداوند متعال مى فرماید:«وَ ما أَرْسَلْناکَ إِلاَّ رَحْمَةً لِلْعالَمِینَ» {انبیا (21)، آیه 107} و «ما کان محمدٌ اَبا اَحَدٍ من رجالکم و لکن رسول اللَّه و خاتم النبیین» {احزاب (33)، آیه 40.{ در روایتى نیز آمده است:«لانّ اللَّه تبارک‌وتعالى لم یجعله لزمان دون زمان و لا لناس دون ناس فهو فى کل زمان جدید و عند کل قوم غض الى یوم القیامه» یعنى، خداوند قرآن را براى زمان خاص و مردم خاصى نفرستاده است. پس قرآن تا روز قیامت در هر زمانى جدید و براى هر قومى تازه است.[1] در روایت دیگر آمده است: «حکم الهى و تکالیف خداوند، در حق اولین و آخرین یکسان است؛ مگر اینکه علت یا پدیده اى پیش آید که باعث دگرگونى حکم شود. همگان نسبت به تغییر حکم، هنگام پیش آمدن حوادث، همانند هستند و واجبات بر همه یکسان است. از همان اموری که پیشینیان سؤال شده اند، آیندگان نیز سؤال مى شوند و مورد محاسبه قرار مى گیرند».[2] در روایات دیگرى نیز آمده است: «حلال محمد حلال ابداً الى یوم القیامة و حرامه حرام ابداً الى یوم القیامة لا یکون غیره و لا یجى ء غیره» : «آنچه در دین محمد حلال شده تا قیامت حلال و آنچه حرام گردیده، براى همیشه حرام خواهد بود. نه غیر از این خواهد شد و نه چیز دیگرى جایگزین آن مى شود».[3]ب: لوازم خاتمیّت اسلام خاتم بودن اسلام لوازمى دارد؛ از جمله: 1- عدم تحریف: یکى از مهم ترین علل تجدّد نبوت، تحریف ادیان پیشین از سوى مخاطبان آن بود؛ به گونه اى که دستیابى به دین ناب، از طریق عادى براى انسان غیر ممکن مى نمود. از این رو دین خاتم باید از سازو کارى بهره مند باشد که آن را از تحریف حفظ کند.2- جاودانگى و همگانى بودن: طبق ادله بایستگى بعثت، بشر همواره نیازمند هدایت الهى است و انسان در هیچ دوره اى، نباید محروم از هدایت الهى (دین) باشد. اگر دین الهى ختم شود و آن دین، مخصوص زمان و یا مکان خود باشد؛ باعث محرومیت انسان ها و نسل هاى دیگر، از دین مى گردد و با فلسفه بعثت، منافات دارد. پس دینى مى تواند دعوى خاتمیت داشته باشد که همگانى و جاودانه باشد.[4] لازمه این امر آن است که در هر دوره اى و با هر زمانه و زمینه اى، بتواند رسالت خود را در هدایت انسان ها انجام دهد و در تأمین نیازهاى بشر - که او را محتاج به دین کرده است - کارآمد و پاسخگو باشد. از آنجا که زندگى انسان، همواره دستخوش تغییر و تحوّل است، باید درون مایه ها و ساز و کار مناسبى در دین خاتم موجود باشد که بتواند در شرایط مختلف، قابل اجرا بوده و اهداف اصیل خود را تأمین کند. این ساز و کار، رمز جاودانگى و توانایى آن در هدایت بشر در هر زمان و مکان است. ج: چگونگى تحوّلات: در طول تاریخ زندگى بشر - به ویژه در قرن هاى اخیر - تحوّلات زیادى رخ داده است. در برخورد با این دگرگونى ها و مقتضیات آن، سه گرایش عمده وجود دارد:1- تفریط یا تحجّرگرایى: این گرایش دیده بر تحولات عصرى مى بندد و با نگاه منفى به آنها، همواره ساز ناسازگارى مى نوازد.2- تجددگرایى افراطى: این گرایش هر تغییرى را بدون نقد و ژرف کاوى، مثبت مى انگارد، نگاهى اغراق آمیز به تحول و دگرگونى ها دارد و همه چیز را دگرگون شونده مى خواند. به اصول پشت پا مى زند و آنها را کهنه پرستى مى خواند و گمان مى برد که عقب نماندن از قافله پیش رونده زمان، تنها در گرو نوجویى و نوخواهى است.3- واقع نگرى اعتدالى: این انگاره نه ایستایى مطلق را بر مى تابد و نه تغییر و تحول را اصلى تمام شمول و ارزش مطلق به حساب مى آورد؛ بلکه بر اساس جهان بینى و انسان شناسى واقع گرا، به جست وجوى امور ثابت و تغییرپذیر مى پردازد و مرز این دو را شناسایى و براى هر یک جایگاه خاص خود را مى گشاید. استاد مطهرى با پذیرش انگاره اخیر مى نویسد: نیازهاى انسان به دو دسته تقسیم پذیر است: نیازهاى اولى و ثانوى. نیازهاى اولى، امورى است که از ژرفاى وجود انسان سرچشمه مى گیرد. این دسته از نیازها به سه گروه تقسیم مى شود: الف. نیازهاى جسمى، مانند نیاز به خوراک، پوشاک، مسکن و ...؛ ب. نیازهاى روحى و روانى، چون نیاز به دانش، زیبایى، معنویت و ...؛ ج. نیازهاى اجتماعى، مانند معاشرت، مبادله، تعاون و ... . این نیازها ثابت است و هیچ تغییرى در آنها پدید نمى آید. به عنوان مثال در نیازهاى جسمانى، اصل نیاز به سلامت همواره وجود دارد و در نیازهاى روانى، اصل احساس امنیت نیازى جاودان و تغییرناپذیر است. همچنین اصل نیاز به وجود روابط مثبت و عادلانه اجتماعى، امرى همیشگى و تغییرناپذیر است. نیازهاى ثانوى، امورى است که به تبع نیازهاى نخستین پدید مى آید. به عنوان مثال نیازهاى اجتماعى انسان در پى خود، وجود قانون و ضوابط حاکم بر رفتار و مناسبات اجتماعى را موجب مى شود. نیازهاى جسمانى، حاجت به تولید مواد غذایى، دارویى، مصالح ساختمانى و دانش ها و صنایع در خور براى تأمین آن نیازها را ایجاد مى کند. نیازهاى ثانوى انسان به دو گروه تقسیم پذیر است: الف. نیازهاى ثابت، مانند اصل حاجت به قانون، تولید، صنعت... ؛ ب. نیازهاى متغیر، مانند مقررات ویژه متناسب با شرایط زمانى، مکانى، نوع مناسبات، ابزارها و ... . بنابراین آنچه تغییرپذیر است، بخشى از نیازهاى ثانوى است؛ نه همه آنها و نه هیچ یک از حاجت هاى اولیه.[5] د: رمز جاودانگى اسلام: اسلام همواره به عنوان دینى زنده و پاینده شناخته شده است. جرج برنارد شاو در مقدمه کتاب (Mohammad The Apostle of Allah) مى نویسد: «من همیشه نسبت به دین محمد صلى‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم، به واسطه خاصیت زنده بودن شگفت آورش، نهایت احترام را داشته ام. به نظر من، اسلام تنها مذهبى است که استعداد توافق و تسلط بر حالات گوناگون و صور متغیر زندگى و مواجهه با قرون مختلف را دارد. من چنین پیش بینى مى کنم و از هم اکنون هم آثار آن پدیدار شده است که ایمان محمد صلى‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم مورد قبول اروپاى فردا خواهد بود».[6] اما اینکه چرا دین اسلام این چنین زنده، پویا و ماندگار است، علل مختلفى دارد که مى توان به بعضى از آنها اشاره کرد:1- عنصر امامت: خداوند متعال درباره ختم دین خود مى فرماید: «الْیَوْمَ یَئِسَ الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ دِینِکُمْ فَلا تَخْشَوْهُمْ وَ اخْشَوْنِ الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِى وَ رَضِیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دِیناً» : «امروز کافران از اینکه به دین شما اختلالى رسانند، طمع بریدند. پس شما از آنان بیمناک نباشید و از من بترسید. امروز دین شما را کامل و نعمتم را بر شما تمام کردم و بهترین دین را که اسلام است، برایتان برگزیدم»{مائده (5)، آیه3}. بر این اساس عنصرى در دین تعبیه شده که حافظ دین است و از آنجا که مراد «الیوم» روز غدیر است، آن عنصر«امامت» می‌باشد. در تفاسیر شیعى این مسئله مسلم است و در منابع اهل سنت نیز به آن اشاره شده است .[7] امامان معصوم علیهم‌السلام براى محفوظ ماندن اسلام در طول تاریخ حضور خود، سه کار انجام دادند: 1. در کنار تأیید آیات قرآن، سنت نبوى را عیناً نقل کردند و نگذاشتند حوادث پس از رحلت (حدود یک قرن منع کتابت حدیث)، سنت نبوى را نابود سازد و با این کار منابع دین را حفظ کردند.[8] 2. روش هاى فهم قرآن و سنت و استنباط احکام اسلام را آموزش دادند تا عالمان بتوانند رأى اسلام را در هر زمینه، از منابع آن استخراج و استنباط کنند. این روش - که اجتهاد مصطلح شیعى بر پایه آن بنا شده است - راهى است که مى تواند رأى اسلام را در همه زمان ها، درباره هر موضوعى از منابع دین به دست آورد. 3. کسانى را که داراى شایستگى لازم براى به کارگیرى این روش هستند، به مردم معرفى کردند. امام عسکرى علیه‌السلام از امام صادق علیه‌السلام نقل مى کند: «و اما من کان من الفقهاء صائنا لنفسه حافظاً لدینه مخالفاً على هواه مطیعاً لامر مولاه فللعوام ان یقلدوه»: «هرکس از فقهاى امت من که از نفس خود مواظبت و از دینش پاسدارى کند، با هواى نفس مخالفت و فرمان مولاى خود را اطاعت کند، سزاوار است که دیگران از او پیروى کنند»2- عنصر اجتهاد: فرآیند «اجتهاد» به عنوان عاملى پایا و پویا در ادوار مختلف تاریخ و در برخورد با مسائل هر عصر، راه استنباط و اکتشاف عالمانه معارف دینى را گشوده و حضور مستمر و پاسخ گویى دین را میسّر ساخته است.3- قوانین ثابت و متغیر: انسان داراى نیازهاى ثابت و متغیر است و دین اسلام براى نیازهاى ثابت، قوانین ثابت، و براى نیازهاى دگرگون شونده، قوانین متغیر وضع کرده است. دکتر واگلر - استاد تاریخ تمدن اسلامى در دانشگاه ناپولى ایتالیا - ضمن بیان دیگر امتیازات اسلام، درباره عنصر انطباق پذیرى قوانین آن با شرایط هر عصر مى نویسد: «...تعجب ما از دینى افزوده مى شود که مبادى اساسى اخلاق را بر پایه انتظام و وجوب پایه ریزى مى کند و واجبات انسان را نسبت به خویشتن و دیگران، در قالب قوانین دقیقى مى ریزد که تحوّل و تطور را پذیرنده است و با عالى ترین ترقّیات فکرى متناسب مى باشد.[9]4- پیوند با عقل: یکى از مهم ترین علل جاودانگى اسلام، پیوند وثیق آن با عقل است. دین و خرد در اسلام، داراى رابطه تلازم و جدایى ناپذیر است؛ چنان که گفته شده است: «کل ما حکم به العقل حکم به الشرع و کل ما حکم به الشرع حکم به العقل»: «هر آنچه عقل حکم مى کند شرع نیز و آنچه شرع حکم مى کند عقل نیز همانگونه حکم مى کند».[10] بازتاب این مسئله، در فرایند اجتهاد و استنباط احکام الهى به خوبى هویدا است؛ تا آنجا که در کنار کتاب و سنت، عقل نیز یکى از منابع استنباط قلمداد شده است.5- جامع بودن: همه سو نگرى و در نظر گرفتن تمامى ابعاد و جوانب حیات بشرى و فرو ننهادن هیچ یک از حوزه هایى که انسان در آن نیازمند هدایت هاى الهى و دینى است، سهم به سزایى در پایایى و جاودانگى اسلام دارد. ادوارد گیبون (Edward Gibbon) مى نویسد: «قرآن... قانون اساسى، شامل رویه قضایى و نظامات مدنى و جزایى و حاوى قوانینى است که تمام عملیات و امور مالى بشر را اداره مى کند... دستورى است شامل مجموعه قوانین دینى و اجتماعى، مدنى، تجارى، نظامى، قضایى، جنایى و جزایى. همین مجموعه قوانین از تکالیف زندگى روزانه تا تشریفات دینى از تزکیه نفس تا حفظ بدن و بهداشت و از حقوق عمومى تا حقوق فردى و از منافع فردى تا منافع عمومى و از اخلاقیات تا جنایات و از عذاب و مکافات این جهان تا عذاب و مکافات جهان آینده همه را در بر دارد.[11]6- هماهنگى با فطرت و طبیعت: انسان ها در عین دارا بودن تفاوت ها و دگرگونى هایى که بر اثر شرایط زمانى و مکانى بر آنها عارض شده است، سرشت و فطرت یگانه اى دارند. هر اندازه آیینى با اصول فطرى انسان پیوند وثیق ترى برقرار کند، از پایایى و ماندگارى بیشترى برخوردار خواهد بود و هر قدر از آن فاصله گیرد، گرفتار ناپایدارى و ناماندگارى خواهد شد. توجه ژرف اسلام به طبیعت و سرشت آدمیان و تنظیم قوانین هماهنگ با آن، یکى از رمزهاى پایدارى و جاودانگى اسلام است. عوامل دیگرى نیز در این رابطه قابل بررسى است؛ مانند: 1. وجود قوانین حاکم و کنترل کننده (چون قاعده لاضرر و ...)؛ 2. دادن اختیارات به حکومت (جامعه) اسلامى؛3. نپرداختن به ظاهر زندگى[12]؛4 . انسجام، هماهنگى وسازگارى بین مجموعه قوانین اسلام؛ 5. اعتدال؛ 6. رابطه عِلّى و معلولى احکام اسلام با مصالح و مفاسد واقعى؛ 7. تأکید بر علم و تجربه مفید همراه با عمل[13] ؛8 کران ناپذیرى قرآن و سنت[14]؛ 9. هدف هاى پایان ناپذیر.[15]7- عدم اختصاص به عرب: اینکه «قرآن براى فهم مردمى بدوى و عرب زبان نازل شده»، سخنى نادرست است؛ زیرا قرآن «در میان مردمى بدوى و عرب زبان» نازل شده و فرق است میان اینکه چیزى در میان قومى خاص ظهور یابد، با اینکه «مخصوص آنها پدید آمده باشد»! قرآن هیچ گاه مخاطب خود را، اعراب یا قوم دیگرى قرار نداده و همواره به «ناس»، (جمیع مردم) و یا مؤمنان خطاب کرده است. از نظر فهم پذیرى نیز آیات قرآن چند دسته است: 1. بعضى از آیات قرآن، هم براى اعراب آن زمان فهم پذیر بود و هم در عین بساطت و سادگى بیان، داراى چنان استوارى علمى و منطقى است که براى دانشمندان برجسته امروزى نیز جالب توجه و درخور دقّت است. 2. برخى از آیات - چه در زمان نزول و چه در عصر حاضر - جز با تعمق و ژرف کاوى هاى دقیق و روش مند عالمانه قابل درک نیست. 3. بسیارى از حقایق علمى و فلسفى و مباحث اجتماعى قرآن، تنها در پرتو دانش کنونى یا آینده بشریت قابل درک است.[16] 4. بسیارى از آیات قرآن نیز تا حد زیادى فراتر از عقول و فهم عادى بشر بوده و تنها در سایه پرتو افشانى هاى پیامبر اکرم صلى‌الله‌علیه‌وآله‌ و ائمه اطهار علیهم‌السلام فهم پذیر است. تفاسیر مأثور از آنان، گنجینه هاى ارزشمندى است که حقیقت هاى والاى قرآن را به نیکوترین وجهى در اختیار بشریت قرار مى دهد. این نکته چیزى نیست که تنها شیعه بدان معترف باشد؛ بلکه اهل سنت نیز در بسیارى از تفاسیر خود، به این احادیث تمسّک مى جویند.8- عصرى نبودن قرآن: اینکه قرآن به وقایع زمان خود و یا به گذشته ها اشاره کرده است، آن را منحصر به یک عصر نمى سازد؛ زیرا قرآن منحصر به ذکر چند حادثه و نکته تاریخى گذرا نیست. این کتاب مشتمل بر معارفى جاودان، در باب خداشناسى، کیهان شناسى، انسان شناسى، راه شناسى، راهنماشناسى و مجموعه گسترده اى از احکام، اخلاق و ... است که همه زمان ها را پوشش مى دهد و هدایت بشریت به سوى سعادت را در هر مقطع تاریخى تأمین مى کند. از طرفى وقایع تاریخى بیان شده در قرآن، هر چند مربوط به گذشته است؛ ولى کار کرد آنها در آینده است. به عبارت دیگر هر یک از آنها، بیانگر نوعى سنت تغییرناپذیر تاریخى یا حکم و قانونى است که داراى کلیت و شمول است. قرآن درباره بنى اسرائیل مى گوید: «آنان پس از رهایى از چنگال فرعون، اظهار نارضایتى از غذاى واحد نموده و خواست هاى مادى متعددى مطرح کردند و لاجرم گرفتار غضب الهى گردیدند».{بقره(2)، آیه 61.{ این بیان نشان مى دهد که رفاه طلبى، افزون خواهى و نافرمانى در برابر فرستاده خداوند، سرانجام به تباهى و تیره بختى خواهد انجامید. این درس بزرگى براى همه کسانى است که پس از رهایى از بند حکومت هاى استبدادى و ظالمانه، در برابر اندک دشوارى، صبورى نمى ورزند و در جست وجوى خواست هاى مادى بى تابى مى کنند. افزون بر آن در قرآن، از آینده و آیندگان نیز سخن بسیار رفته است به عنوان مثال قرآن از آینده بشریت سخن رانده و آینده اى درخشان در سایه حاکمیت توحید، تقوا و عدالت را نوید داده است.1] . صدوق، عیون اخبار الرضا، ج 2، ص 130.[2] . کلینى، فروع کافى، ج 5، ص 18، باب 13.[3] . همان، ج 1، ص 58، ح 19؛ بحارالانوار، ج 89، ص 148، باب 1.[4] . براى آگاهى بیشتر ر.ک: جوادى آملى، عبداللَّه، شریعت در آیینه معرفت، ص 214 - 227؛ مصباح یزدى، محمدتقى، آموزش عقاید، ج 2، ص 113 - 126؛ سبحانى، جعفر، خاتمیت از نظر قرآن و حدیث و عقل؛ مطهرى، مرتضى، ختم نبوت؛ جوادى آملى، عبداللَّه، ولایت فقیه، ولایت، فقاهت و عدالت، ص 236.[5] . جهت آگاهى بیشتر ر.ک: مرتضى مطهرى ، اسلام و مقتضیات زمان، (قم: صدرا)، ج 1 و2؛ همو، وحى و نبوت، (قم: صدرا)؛ همو، ختم نبوت، (قم: صدرا).[6] . سید هادى خسروشاهى، اسلام دین آینده جهان، (قم: نسل جوان، 1351)، ص 13.[7] . براى آگاهى بیشتر ر.ک: جلال الدین سیوطى، (991 ق)، الدر المنثور (بیروت: انتشارات محمد امین)، ج 2، ص259؛ شهاب الدین آلوسى، روح المعانى، (دار احیاء التراث العربى)، ج 6، ص 193؛ شیخ محمد عبده (1323ق)، المنار، (دارالفکر)، ج 6، ص 463؛ ابى بکر احمد بن على الخطیب، تاریخ بغداد،(دارالکتب العربى)، ج 8، ص 290؛ ابن عساکر شافعى، تاریخ دمشق، (دارالفکر)، ج 42، ص 233؛ ابن کثیر، البدایة و النهایة، (دارالکتب العلمیه)، ج 7، ص 342.[8] . ر.ک: رسول جعفریان، تاریخ سیاسى اسلام، (قم: الهادى، چاپ دوم، 1378)، ج 2، ص82 و595؛ علامه مرتضى عسکرى، معالم المدرستین، ج 2، ص44؛ ابن سعد، الطبقات الکبرى، ج 5، ص 118؛ ابن حجر عسقلانی، فتح البارى، ج1، ص194؛ سید محمدرضا جلالى نائینى، توضیح الملل، ترجمه الملل‌و النحل، (تهران: اقبال، چاپ سوم، 1362)، ج1، ص35؛ بخاری،‌ الجامع الصحیح، ج 1، ص 57، ح 114؛ ج 2، ص 373، ح 3053؛ ج 3، ص181، ح 4431، ج 3، ص182، ح 4432؛ ج 4، ص 29، ح 5669؛ ج 4، ص 375، ح 7366؛ احمد حنبل،‌ مسند احمد، ج 1، ص355.[9] . واگلرى، دفاع از اسلام، ترجمه: فیروز حریرچى، (تهران: فروغى، بى تا)، ص 125.[10] . حرّ عاملى، وسائل الشیعه، (تحقیق و نشر مؤسسه آل البیت الاحیاء الترات، قم: چاپ 2)، ج 27، ص 131.[11]. جان دیون پورت، عذر تقصیر به پیشگاه محمدصلى‌الله علیه‌وآله‌وسلم و قرآن، ترجمه: غلامرضا سعیدى، (قم: دارالتبلیغ اسلامى، بى تا)، ص 98 – 99<[12] . جهت آگاهى بیشتر ر.ک: مرتضى مطهرى، ختم نبوت، (قم: صدرا، چاپ نهم، 1374)؛ همو، خاتمیت.[13] . ر.ک: محمود فتحعلى، مبانى اندیشه اسلامى؛ و همچنین: درآمدى بر نظام ارزشى و سیاسى اسلام، (قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشى امام خمینى، چاپ اول، 1383ش).[14] . مرتضى مطهرى، خاتمیت، (قم: صدرا، چاپ هشتم، 1374)، صص 157 – 189.[15] . پیشین،‌ صص 69 - 86.[16] . براى آگاهى بیشتر در این زمینه ر.ک: موریس بوکاى ، مقایسه اى میان تورات، انجیل، قرآن و علم. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه