شرکت درهيئت های عزاداری امام حسين ـ عليهم السّلام ـ ووای حسين گوئی درکوچه وخيابان وجلوی مردم چه پشتوانه حديثی ومذهبی دارد؟

مراسمي که به ياد سيد الشهداء ـ عليهم السّلام ـ در ايام مختلف، به ويژه دهه محرم و روز عاشورا، انجام می گیرد موجب زنده نگهداشتن هدف امام حسين‏عليه السلام و فرهنگ عاشورا است، ومورد تشويق اولياء دين است و خود معصومين‏عليهم السلام در راه اقامه عزاي امام‏ حسین ـ عليهم السّلام ـ مي‏كوشيدند. زيرا عزاداري به صورت گريه، برپايي مجالس ذكر، سرودن مرثيه، گرياندن، نوحه خواني، و... احياء خط ائمه و تبيين مظلوميت آنان است. ترديدي نيست كه گريه كردن براي ائمه اطهار ـ عليهم السلام ـ خصوصا بر مظلوميت امام حسين ـ عليه السّلام ـ ثواب فراوان داشته و وسيلة جلب بركات خداوند مي شود. محافل و مجالسي كه براي امام حسين ـ عليه السّلام ـ و بنام آن حضرت برگزار مي شود از مزاياي فراواني برخوردار است. صرف شركت در آن، طبق روايات اهل بيت ـ عليهم السلام ـ ثواب زيادي دارد. حتي آمده است كه نفس كشيدن در آن گونه مجالس پاداش تسبيح خداوند را دارد. و همچنين امام صادق ـ عليه السّلام ـ فرموده است: ((من مجالس سوگ امام حسين ـ عليه السّلام ـ را دوست مي دارم، همانگونه كه پيامبر خدا ـ صلي الله عليه و آله ـ دوست مي دا شت)). وامام خمینی (ره) فرمودند: ما هرچه داریم ازمحرم وصفر است. بنابراين، شركت در مجالسي كه بنام امام حسين ـ عليه السّلام ـ و ائمة اطهار ـ عليهم السلام ـ برگزار مي گردد، ثوابي زياد داشته و از عنايات اهل بيت ـ عليهم السلام ـ بهره مند مي گردد. اهداف عزاداری در عزاداري شيعيان و در ماتم و عزاي ائمه اطهار ـ عليهم السّلام ـ ، بخصوص حسين ابن علي، ـ عليهالسّلام ـ اهداف مهمي وجو دارد، از جمله شناساندن مقام پيشوايان، افزايش عشق و محّبت به اهل بيت ـ عليهم السّلام ـ اثبات حقانيت نهضت حسيني، ياد مصائب اهل بيت، همدردي با رسول الله ـ صلي الله عليه و آله ـ و اميرالمؤمنين و فاطمه زهرا ـ عليهالسّلام ـ الگو پذيري از جريان عاشورا، تكريم ائمه و ارزش هاي والاي انساني، رشد فضائل و كرامت هاي انساني و الهي، و پرورش روحية شهادت طلبي. عزاداري و مودّت اهل بيت ـ عليهم السّلام ـ : قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى قرآن كريم دوستي خاندان پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ را بر امت اسلامي فرض دانسته و محبت آنان را پاداش زحمات طاقت فرساي پيامبر اسلام ـ صلي الله عليه و آله ـ در راه ابلاغ رسالت قرار داده است و اين خود حكايت از عظمت رسالت آن حضرت و بزرگي پاداش مقرر براي آن مي كند. بديهي است كه كار بزرگ، پاداش بزرگي لازم دارد و اين آيه پاداش چنين رسالتي را مودّت نزديكان و اهل بيت آن حضرت قرار داده است. عشق و دوستي، اثرات و لوازمي دارد، يار و دوست صادق كسي است كه شرط دوستي را چنانكه شايسته است بجا آورد؛ در غير اين صورت دوستي، زباني و ظاهري خواهد بود. از نشانه هاي مهم دوستي آنان، همدردي و همدلي در سوگ و يا شادي آنان است. در روايات فراواني بر اين نكته تأكيد شده است كه در جشن و سرور اهل بيت ـ عليهم السّلام ـ شاد و در اندوه و ماتم آنان اندوهناك باشيد و به راستي ابراز محبت در شاديها و عزاهاي اهل بيت ـ عليهم السّلام ـ از امتيازات پيروان مكتب آنان است. اقامه ي عزا و گريه بر عزيزان از دست رفته، از جانب معصومين ـ عليهم السّلام ـ رايج بوده است؛ چنان كه حضرت فاطمه زهرا (س) به خاطر گريه شبانه روزي براي پدر بزرگوارش، مورد اعتراض قرار گرفت و به ناچار بيت الاحزان را به وجود آورده، دست حسن و حسين- علیه السلام - را مي گرفت، و براي عزاداري و گريه به آن جا مي رفت. ائمه ي اطهار ـ عليهم السّلام ـ نيز براي امام حسين- علیه السلام - سوگواري مي كردند. سیره اهل بیت ـ عليهم السّلام ـ : 1. عزاداري امام سجاد- علیه السلام - : از آن جايي كه حضرت امام زين العابدين- علیه السلام - هنگام شهادت پدر بزرگوارش، در كربلا حضور داشت و از عمق فاجعه آگاه و چگونگي شهادت آن عزيزان را مشاهده كرده بود؛ بنابراين، بر اساس روايات معتبر، آن حضرت تمام عمر باقي مانده ي خويش را عزادار بود و بر شهداي كربلا گريه مي كرد، چنان كه اگرغذايي را خدمت حضرت سجاد- علیه السلام - قرار مي دادند، اشك از چشمان مبارك شان جاري مي شد، تا جايي كه گاه غلامي از او مي پرسد: آيا حزن و اندوه شما تمام نمي شود؟ حضرت مي فرمايد: واي بر تو! همانا يعقوب- علیه السلام - دوازده فرزند داشت، يكي از آن ها ناپديد شد و يعقوب از شدّت اندوه چشمانش سفيد (ونابينا) گرديد، در حالي كه فرزندش يوسف زنده بود! ولي من پدر و برادر و عمو و هفده نفر از اهل بيتم و تعدادي از ياران پدرم را ديدم كه ذبح شده و به خون آغشته بودند؛ پس چگونه حزن و اندوهم تمام شود؟ در المجالس السنيّة آمده است كه امام صادق- علیه السلام - درباره ي جدش ـ امام سجاد- علیه السلام - ـ فرمود: ((او چهل سال بر پدرش گريه كرد، در حالي كه روزها روزه مي گرفت و شب ها شب زنده داري مي كرد و هنگامي كه زمان افطار فرا مي رسيد و يكي از غلامانش براي او غذا مي آورد و عرض مي كرد: اي مولاي من! ميل كنيد؛ حضرت مي فرمود: فرزند رسول خدا گرسنه شهيد شد، فرزند رسول خدا تشنه شهيد شد، و همين طور اين كلام را تكرار و گريه مي كرد تا اين كه غذا و آب با اشك چشمش مخلوط مي شد و اين وضعيت همچنان ادامه داشت تا اين كه خداي خويش را ملاقات كرد و به ديدار حق شتافت)). 2. عزاداري امام باقر- علیه السلام -: در كتاب "نهضة الحسين" (ص 152 ) آمده است:(( با آمدن ماه محرم، حزن و اندوه در اهل بيت نبوي(ع) ظاهر مي گشت و آنان از شعرا مي خواستند تا براي جدشان ـ امام حسين- علیه السلام - ـ مرثيه سرايي كنند. همچنين در كامل الزيارات ابن قولويه آمده است كه امام باقر- علیه السلام - در روز عاشورا به سوگواري براي امام حسين- علیه السلام - امر فرموده، و در خانه ي خويش مجلس عزا اقامه مي كرد و...)) 3. عزاداري امام صادق- علیه السلام -: درباره ي عزاداري امام صادق - علیه السلام - نيز روايات زيادي وارد شده است كه از شاعران درخواست مي نمود براي جدّش مرثيه سرايي كنند و آنان را بر اين امر مقدّس تشويق مي كرد و اهل بيت او از پس پرده به مرثيه سرايي شاعران گوش مي دادند و گريه و ناله مي كردند. 4. عزاداري امام موسي كاظم- علیه السلام -: در اين باره، امام رضا- علیه السلام - مي فرمايد: هنگامي كه محرم فرا مي رسيد، پدرم هرگز با حالت خنده و تبسم ديده نمي شد و ده روز اول محرم به همين شكل بود تا اين كه روز دهم و روز عاشورا فرا مي رسيد و اين روز، روز مصيبت و حزن و گريه او بود و مي فرمود: عاشورا روزي است كه جدّم حسين- علیه السلام - را شهيد كردند. 5. عزاداري امام رضا- علیه السلام -: دعبل خزاعي مي گويد: در ايام دهه ي محرم به محضر آقا و مولاي خود، علي بن موسي- علیه السلام -، در مرو شرفياب شدم و آن حضرت را در حالي كه اصحابش دور او نشسته بودند، محزون يافتم. وقتي حضرت مرا ديد فرمود: مرحبا بر تو دعبل! مرحبا بر كسي كه با دست و زبانش ما را ياري مي كند؛ سپس حضرت مرا در كنار خودش جاي داد و فرمود: اي دعبل! دوست داري شعر بخواني؛ زيرا اين روزها ايام غم و اندوه بر ما اهل بيت و روز شادي دشمنان ما، به ويژه بني اميه، است؛ سپس برخاست و پرده اي بين ما و اهل بيتش زد و آنان را پشت پرده نشاند تا بر مصيبت جدّش حسين- علیه السلام - گريه كنند؛ آن گاه رو به من كرد و فرمود: اي دعبل! مرثيه بخوان! تو ياور ما و مرثيه سراي ما هستي، تا زماني كه زنده اي. در اين هنگام دعبل مرثيه سرايي را آغاز كرد. 7. عزاداري در زمان چهار امام ديگر: در آن زمان ها، عزاداري گاه سير صعودي و گاه نزولي داشته است؛ مثلاً در زمان امام جواد- علیه السلام -، تا حدي امكان عزاداري براي شيعيان فراهم بود و اين حالت تا زمان معتصم ادامه داشت؛ اما پس از آن، سير نزولي يافت و شيعه براي عزاداري و احياي شعائر حسيني در فشار بود. در اين دوران نيز عزاداري در ايام محرم نسبت به ماه ها و ايام ديگر بيشتر بود. با توجه به بررسي سيره امامان معصوم- علیه السلام -، عزاداري سيد الشهدا در طول سال در مناسبت هاي ويژه برپا بود، ولي در ايام محرم، مجالس سوگواري هر روز بر پا مي شد و برخي از آن ها، مانند امام سجاد- علیه السلام -، در ايام محرم سياه پوش نيز بودند. احادیث معصومین - علیهم السلام -: از رسول گرامي اسلام‏صلي الله عليه وآله نقل شده: الزموا مودتنا اهل البيت فانه من لقي اللّه و هو يحبّنا دخل الجنّة بشفاعتنا هميشه با مودت ما اهل بيت همراه باشيد، پس كسي كه در روز قيامت خداوند را ملاقات كند در حالي كه ما را دوست بدارد به واسطه شفاعت ما داخل بهشت خواهد شد. امام علي ـ عليه السّلام ـ مي فرمايد: ان الله تبارك و تعالي... فاختارنا و اختار لنا شيعة ينصروننا و يفرحون لفرحنا و يحزنون لحزننا و يبذلون اموالهم و انفسهم فينا اولئك منا و الينا؛ خداوند متعال ما را از ميان بندگان خويش برگزيد و براي ما پيرواني انتخاب نمود كه همواره در شادي و غم ما شريك اند و با مال و جانشان به ياري ما مي شتابند، آنان از مايند و به سوي ما خواهند آمد)). امام رضا ـ عليه السّلام ـ به پسر شبيب فرمود: اگر دوست ميداري كه همنشين ما در بهشت برين باشي در غم و اندوه ما اندوهناك، و در شادي ما شادمان باش ولايت ما را بپذير، چراكه اگر كسي سنگي را دوست بدارد روز قيامت با آن محشور مي گردد؛ و افرح لفرحنا و عليك بولايتنا فلو انّ رجلاً تولي حجراً الحشره الله معه يوم القيامة . از اين رو مودت اهل بيت ـ عليهم السّلام ـ كه همانا پاداش ابلاغ رسالت خاتم پيامبران است طلب مي كند تا با زبان گفتار و كردار،اشك و اندوه، مرثيه سرايي و لعن و نفرين بر قاتلان آنان در سوگ آن عزيزان اندوهناك بود و به يادآوري ويژگيها و خصلتهاي الهي شهيدان پرداخت و بي ترديد برپايي چنين مجالس و عزاداريهايي جز بيان حقايق چيز ديگري در بر ندارد. مصداقهاي عزاداري و موارد و شكلهاي آن مصداقهاي عزاداري و موارد و شكلهاي آن در بين هر جامعه و ملتي مختلف و متفاوت مي باشد مثلاً در زمان پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ بعد از رحلت حضرت چند نوع عزاداري مرسوم بوده است: 1. گريه كردن اشك ريختن: دست به سوي آسمان بلند نمودن ودر حق قاتلان حسين ابن علي نفرين كردن، چنانكه شخص پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ و اصحاب اين عمل را بعد از خبر دادن جبرئيل شهادت حسين ـ عليه السّلام ـ را انجام دادند. 2. تجمع در مسجد، و دسته جمعي گريه و فرياد نمودن "فارتجت المدينة ضجة واحدة" به گونهاي بلند گريه مي كردند كه گويا براي حج لبيك مي گويند "ولها ضحيح بالبكاء كضجيج الجاج" 3. خاك قبر را به سر و صورت ريختن و گريه و ضجه زدن، چنانكه فاطمه زهرا ـ سلام الله عليها ـ در مرگ پدر انجام داد و مرتب كنار مزارها نماز خواندن و اشك ريختن چنانكه در شهادت حمزه اين عمل را مكرراً انجام داد. 4. گريه طولاني كردن، بر خاك افتادن و غش كردن چنانكه اميرالمؤمنين هنگام عبور از كربلا رفتار نمود "بكي بكاءً طويلاً و بكينا معه حتي سقط لوجهه و غشّ عليه طويلاً ايشان گرية طولاني كردند و ما همراه ايشان گريه كرديم تا اينكه به صورت به زمين افتاد و به مدت طولاني در حال بيهوشي بودند. عزاداری علماي اسلام : در بين علماي شيعه و بزرگان معروف است كه در شهر سامرا جناب آيت الله العظمي شيخ عبدالكريم حائري مؤسس حوزه دسته سينه زني تشكيل مي داد و خودش نوحه مي گفت و طلبه ها و مؤمنين سينه مي زدند. و اين عمل آن بزرگوار به خاطر فقدان دسته جات عزاداري در اين شهر بوده است. چون اكثر ساكنين اين شهر اهل سنت بوده اند. لذا شيخ مرحوم براي تجليل از مقام سرور شهيدان خودش به اين سنت حسنه اقدام مي نمود و شخصا دسته و هيئت سينه زني تشكيل مي داد و در زمان هاي بعدي و در حال حاضر ما خودمان شاهد حضور علما و بزرگان و مراجع در مراسم سينه زني و دسته هاي عزاداري هستيم كه جامة سياه پوشيده و در اين عزاداريها شركت مي نمايند. مراجع بزرگواري چون آيت الله بروجردي، امام خميني، آيت الله اراكي و آيت الله گلپايگاني و آيت الله مرعشي نجفي، در دسته هاي سينه زني شركت مي نمودند. آيت الله بروجردي بر پيشاني خود گل مي ماليد و سينه مي زد و شيخ عبدالكريم از فيضيه دسته عزاداري حركت مي داد. آفات عزاداری: عزاداري با همة عظمتي كه دارد، مانند هر چيز ديگر خالي از آفت و يا آفاتي نبوده است "لكل شيء آفة" كه عوام مردم به مرور زمان و در اثر سهل انگاري ها برخي آداب و مراسمي را وارد عزاداري نموده اند كه بي ترديد از مصاديق عزاداري و سوگواري به شمار نمي آيند. بلكه از آفات آن شمرده مي شود مانند: 1. برخي نواختن شيپور و ني و اجراي آهنگ هاي مبتذل 2. انجام برخي كارهاي خرافي 3. اشعار غلوآميز و به كار بردن واژه هايي كه خلاف اعتقادات ديني و مذهبي است 4. در اختيار گرفتن مجالس عزاداري به وسيله افراد کم سوادونا آشنا به مسائل دینی و كساني كه به جاي پرداختن به محتواي مجالس به ظواهر و مداحي هاي بي روح و... اهمیت می دهند اين گونه انحرافات در بين عوام هر دين و مذهبي وجود دارد و هيچ يك از موارد مذكور مورد تأييد فقها نيست در آخر مواردي از عزاداري را علماء و مراجع عظام اجازه فرموده اند كه به برخي از آنها اشاره ميشود. 1س: دليل سينه زدن براي ائمه ـ عليهم السّلام ـ چه مي باشدازنظر آيت الله فاضل لنكراني ؟ ج: سينه زني يكي از مظاهر مهم عزاداري است و ابراز تنفر از ظلم بني اميه است و نه تنها اشتباه نيست بلكه در تداوم هدف عاشورا نقش مهمي دارد. لذا امري است راجح و مطلوب به شرطي كه ضرر مهم و اضرار بر نفس نباشد18 2. س: سينه و زنجير زدن در مراسم عزاداري ائمه در صورتي كه بدن سرخ شود جايز است ازنظر آيت الله شيخ جواد تبريزي ؟ ج: مانعي ندارد و همچنين مي فرمايد: اظهار حزن و اندوه بر مصيبت سيدالشهداء و ساير معصومين مستحب مي باشد. 3. س در مراسم عزاداري شبها و روزهاي محرم الحرام در شهر ما مداحي به سبك موسيقيهاي غربي به همراه گروه موزيك انجام ميگيرد اين امر چه حكمي دارد و چرا؟ جواب: مراسم عزاداري حضرت سيدالشهداء(ع) كه افضل قريات است بايد بنحو صحيح و مطابق موازين شرعي انجام گيرد و استفاده از آلات موسيقي مناسب با عزاداري سالار شهيدان نيست و شايسته است مراسم عزاداري به همان صورت متعارفي كه از قديم متداول بوده برگزار شود تا همگان بتوانند از بركات آن بهرهمند گردند. 4.س: لطفاً نظرات و فتاواي علماي بزرگ شيعه در عصر حاضر و مقام معظم رهبري را در رابطه با سبكهاي شورزني و عزاداري جديد بيان كنيد. جواب: اگر مطالب خلاف در آن گفته نشود و اعمال مذكور به نحوي نباشد كه موجب وهن عزاداري گردد اشكال ندارد. 5.س: گذاشتن آهنگ و سبك خواننده هاي غربي بر روي اَشعار اهل بيت و خواندن آنها در مجالس عزاداري و اعياد چه حكمي دارد؟ (مرجع تقليد رهبري) جواب: جايز نيست. 6.س: 1- برهنه شدن در مراسم عزاداري ائمه اطهار چه حكمي دارد ؟ 2ـ و آيا دليل عقلي و نقلي در مورد سينه زدن و مشكي پوشيدن در عزاي ائمه اطهار وجود دارد؟ جواب:1- اگر در مقابل نامحرم نباشد اشكالي ندارد. ج 2ـ مشكي پوشيدن و سينه زدن هر دو از شعائر عزاداري است و عزاداري بر امام حسين مورد تاييد روايات فراوان است. 7.س: آيا شارع مقدس اجازه داده در عزاي اهل بيت (ع) به صورت زد و خدشه به آن وارد كرد؟ و اگر چنانچه مطلبي در ادامه راه اين جوانان مفيد مي دانيد بفرماييد؟ جواب: زدن به سر و صورت و كارهائيكه بطور معمول شخص عزادار انجام ميدهد مادام كه ضرر معتدّبه نداشته باشد اشكال ندارد و جوانان عزيز ضمن شركت در مجالس عزاداري سيدالشهداء عليه سلام الله الملك العزيز العلام بايد سعي كنند اولا قصد قربت خود را حفظ و با يادگيري تاريخ عاشورا و تحليل صحيح نهضت كربلا درس فداكاري ـ آزادگي و مردانگي شجاعت و غيرت ديني را بياموزند و امر به معروف و نهي از منكر را بعنوان يكي از درسهاي قيام كربلا سر لوحه عمل خود قرار دهند و با شناسائي جوانان متدين و مذهبي كه در اين مراسم شركت مي كنند صفوف خود را فشرده تر سازند و نسبت به افرادي كه كمتر در مجالس مذهبي شركت مي كنند و به بركت قيام كربلا موفق به شركت در مجالس امام حسين(ع) مي شوند كمال احترام را قائل شوند و با اخلاق پسنديده و برخورد گرم و متين توطئه دشمنان را در جدائي ملت از مراسم مذهبي نقش بر آب سازند . نكته مهمي كه در خاتمه بايد مورد توجه قرار گيرد آنست كه شركت در جلسات عاشورا نبايد موجب كمرنگ شدن واجبات از جمله نماز خصوصا در اول وقت گردد و نيز صداي بلندگوي مجالس نبايد موجب مزاحمت براي همسايگان گردد. 8.س: در مورد مراسم طشت گذاري كه ماه محرم اجرا مي شود حكم چيست؟ منظور از طشت گذاري مراسمي است كه قبل از آغاز ماه محرم در بيشتر شهرهاي ايران به خصوص مناطق آذري اجرا مي شود به اين صورت كه در داخل طشت آب مي ريزند و به ياد حضرت ابوالفضل العباس عزاداري مي كنند و هر عزادار نيت كرده از آب طشت،‌آب مي نوشد؟ مرجع تقليد آيت ا... مكارم شيرازي. جواب: اين گونه مراسم اشكال ندارد و اميد است مورد نظر حضرات معصومين قرار گيرد. 9.س: آيا اينكه هر قوم و ملتي با توجه به سنتهاي بومي و قديمي خود براي اهل بيت(ع) عزاداري مي كنند اشكال دارد يا نه؟ جواب: اگر اعمال خلاف شرع نباشد و موجب وهن عزاداري نگردد اشكال ندارد. در نتيجه سينه زني و زنجيرزني از مصداق هاي عزاداري است كه در قرآن و سيرة پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ تأييد شده است و مراجع عظام مذهب تشيع فتوا بر جواز آن داده اند چنانكه جزئيات و مصداق هاي جديد در هر مسئله و حكمي را علماي ديگر مذاهب، تجويز و يا تحريم مي كنند و يا واجب مي دانند در عزاداري تشيع هم، مصداق هاي چون نيزدن ساز و آواز و.. نهي شده است ولي سينه زدن و زنجيز زدن واشعاری که غلوآميز وواژه هايي كه خلاف اعتقادات ديني و مذهبي نیست مورد تأييد و تجويز قرار گرفته است. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه