مي خواستم بدانم معني جملاتي که در کتاب تفسير سوره حمد امام خميني(ره) هست چيست؟ (هر چه هست اوست (خداست) نه اينکه از اوست...) بعضي جواب داده اند: يعني از قدرت خداست و بعضي گفته اند: هر که اين عقائد را دارد حلولي، وحدت وجودي، و کافر است چه جوابي مي‌توان به اين ادعا داد؟

اينکه بعضي عرفا گفته اند: همه چيز خداست (يا قائل به وحدت وجود شده اند، داراي معاني و تعاريف مختلفي است. يکي از معاني وحدت وجود اين است که گفته شود در تمام هستي فقط يک وجود هست که آن مشخص و معلوم است به عبارتي وجود فقط يک مصداق معلوم و مشخص دارد و آن هم وجود خداوند است و بقيه چيزهايي که ما مي بينيم و مي شناسيم. نمودها و سايه هاي آن، وجود حقيقي اند و جزخيال محض و وهم چيز ديگري نيستند. معناي دومي که براي وحدت وجود بيان کرده اند آن است که مراتب وجودات از ـ واجب الوجود گرفته تا ضعيف ترين موجودات عالم، همگي وجودشان از يک سنخ و يک نوع است و وجود در آنها وحدت معنايي دارد به عبارتي ديگر وجود داراي مراتب است اما يک حقيقت بيشتر نيست يک مرتبه آن وجود واجب (خداوند) است و مرتبه ديگر آن وجود ممکنات (برحسب مرتبه وجوديشان) است. معناي ديگر وحدت وجود اين است که عالم هستي و تمام مخلوقات و پديده هاي آن را مظاهر اسماء و صفات الهي بدانيم و در ميان تمام اين مخلوقات و ممکنات و موجودات عالم فقط ظهور قدرت و صفات کماليه خداوندي را دريافت و فهم کنيم لذا حقيقت وجود را از آن خداوند مي دانيم و ما بقي مخلوقات را ظهور و تجلي خداوند مي دانيم که در سايه وجود خداوند وجود يافته اند و اين معناي وحدت وجود و فناي في الله است که در شرع مقدس اسلام هم از شرايط کماليه اخلاص در عبادت همين معنا و دريافت از خداوند و جهان هستي منظور است. بر اساس تحقيق و تدبّر در آثار امام معلوم مي شود که منظور ايشان از کلام فوق تعريف سوم از وحدت وجود است يعني عالم مظهر اسماء خداوند و تجلّي اوست ايشان در کتاب شرح سوره حمد مي فرمايند: « زبان شما که حرکت مي کند اسم الله هست. از اينجا پا مي شويد مي دويد منزلتان با اسم الله مي رويد. نمي توانيد تفکيک کنيد خود شما اسم الله هستيد، حرکات قلبتان هم اسم الله است، حرکات نبضتان هم اسم الله هست، اين بادهايي که وزيده مي شوند همه اسم الله اند، صحبت از اسم الله است و همه چيز اسم الله است، يعني حق است و اسماء الله همه چيز اوست». و در جاي ديگر در همان کتاب مي فرمايند: با تجلي حقتعالي همه عالم وجود پيدا کرده است و آن تجلي و نور اصل حقيقت وجود است يعني اسم الله است (معناي وحدت وجود از ديد امام) الله نور السموات و الارض نور سموات و ارض خداست. يعني جلوه خداست. امام خميني(ره) در ديگر آثار خود نيز بر اين نکته تکيه دارند که عالم مظهر خداست، مظهر اسماء خداست، از آن جمله در کتاب آداب الصلاة در ضمن تفسير سوره حمد مي فرمايند: «بعض اهل معرفت گفته است که: ظهر الوجود ببسم الله و اين به حسب مسلک اهل معرفت و اصحاب سلوک و عرفان است که همه موجودات و ذرات کائنات و عوالم غيب و شهادت را به تجلي اسم جامع الهي، يعني اسم اعظم ظاهر دانند». هم چنين مي فرمايند: «سالک الي الله بايد به قلب خود در وقت تسميه بفهماند که تمام موجودات ظاهره و باطنه و تمام عوالم غيب و شهادت در تحت تربيت اسماء الله بلکه به ظهور اسماء الله ظاهرند. بنابراين از نظر امام خميني وحدت وجود به معناي آن است که عالم وجود و تمامي ممکنات جلوه اي از جلوه هاي او و محل تجلّي پروردگارند هم چنين از نظر ايشان وحدت وجود به اين معناست که تمام ذرات عالم مظهر اسمي از اسماء الله بلکه به اسم الله ظاهرند و به عبارت ديگر امام(ره) عالم را مظاهر اسماء الله مي دانند نه اينکه آن را الله بدانند. نکته: پرسشگر محترم در سئوال اشاره کرده اند به اينکه امام در تفسير سوره حمد مي فرمايند: «هر چه هست اوست نه اينکه از اوست». و ما بنا بر توضيحات ياد شده مي گوئيم: اين عبارت نادرست است زيرا درست است که در جايي مي فرمايند هر چه هست اوست اما در جاي ديگر منظور خود را از اين جمله بيان کرده و در تفسير آيه «الحمدالله رب العالمين» مي فرمايند: «هيچ حمدي براي غير خدا واقع نمي شود. براي اينکه شما هر کس را ستايش کنيد به اين دليل است که يک چيزي در او هست که ستايش مي کنيد هر چه هست از اوست، هر چه ستايش بکنيد ستايش اوست». از اين کلام امام مي فهميم که ايشان قائلند به اينکه تمامي آنچه در عالم است از اوست بنابراين ستايش ها هم به او بر مي گردد. ضمن اينکه معلوم شد وقتي مي فرمايند هر چه هست اوست يعني آنکه هر چه هست اسم اوست. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه