صفات اهل دنیا

صفات اهل دنیا پس از آن‌که خداوند متعال در شب معراج به پیغمبر اکرم صلوات‌الله‌علیه‌و‌علی‌آله فرمود: أَبْغِضِ الدُّنْیَا وَ أَهْلَهَا وَ أَحِبَّ الْآخِرَةَ وَ أَهْلَهَا، آن حضرت سوال کرد: چه کسانی اهل دنیا، و چه کسانی اهل آخرت هستند؟ در پاسخ، خداوند برای شناخته شدن اهل دنیا، و اهل آخرت آنها را به‌وسیله آثاری که در فتارشان بروز می‌کند، معرفی کرده است. قَالَ: أَهْلُ الدُّنْیَا مَنْ کَثُرَ أَکْلُهُ وَ ضَحِکُهُ وَ نَوْمُهُ وَ غَضَبُهُ؛ چهار ویژگی در اهل دنیا برجسته است: زیاد می‌خورند، زیاد می‌خندند، زیاد می‌خوابند، و زیاد غضب می‌کنند. ویژگی دیگرشان از خود راضی‌ بودن است؛ قَلِیلُ الرِّضَا؛‌ همیشه خود را طلبکار می‌دانند و از دیگران به راحتی راضی و خشنود نمی‌شوند. اگر در حق کسی ظلم کنند،‌ از او عذرخواهی نمی‌کنند؛ لَا یَعْتَذِرُ إِلَى مَنْ أَسَاءَ إِلَیْهِ. وَ لَا یَقْبَلُ عُذْرَ مَنِ اعْتَذَرَ إِلَیْهِ؛ عذرخواهی کسی که نسبت به ایشان مرتکب اشتباهی شده، را نمی‌پذیرند. کَسْلَانُ عِنْدَ الطَّاعَةِ شُجَاعٌ عِنْدَ الْمَعْصِیَةِ؛ هنگام عبادت خسته و کسل هستند و شور و نشاط ندارند؛ اما برای رسیدن به لذت‌های دنیا از دیگران سبقت می‌گیرند. أَمَلُهُ بَعِیدٌ وَ أَجَلُهُ قَرِیبٌ؛ عمرش کوتاه است؛ اما آرزوهای دور و درازی در سر دارد. آدمی با این‌که می‌داند اجلش نزدیک است، اما گاهی حتی برای نوه‌‌ها و نتیجه‌هایش هم خواب‌هایی می‌بیند و به دنبال انباشته کردن ثروت برای آینده آنهاست. قَلِیلُ الْمَنْفَعَةِ کَثِیرُ الْکَلَامِ؛ بیش از آن‌که به دیگران خدمت کند، حرف می‌زند. قَلِیلُ الْخَوْفِ کَثِیرُ الْفَرَحِ عِنْدَ الطَّعَامِ؛ ترس و نگرانی از عذاب الهی ندارد و فقط در فکر دنیاست و دلش به اندوخته‌ها و دوستانش گرم است. در مقابل، شادی و سرمستیش سر سفره زیاد است. لَا یَشْکُرُونَ عِنْدَ الرَّخَاءِ؛ در برابر نعمت‌های فراوانی که خدای متعال به آن‌ها عنایت کرده، شکرگزار نیستند؛ از یاد منعم غافل‌اند و گمان می‌کنند آنها را با سعی و تلاش خودشان به دست آورده‌اند. هم‌چنان‌که قارون گفت: من با استفاده از دانش، تلاش و مدیریت خودم این ثروت هنگفت را به دست آورده‌ام؛ إِنَّمَا أُوتِیتُهُ عَلَى عِلْمٍ عِندِی8. وَ لَا یَصْبِرُونَ عِنْدَ الْبَلَاءِ؛ بر مصیبت‌ها، و سختی‌ها صبر نمی‌کنند. مؤمن مطمئن است هر مصیبتی که برای بنده پیش آید، از روی حکمت است و از همین‌رو، آن را تحمل می‌کند. البته طبیعت آدمی با صرف نظر از ایمان و تربیت دینی، اقتضا می‌کند در سختی‌ها و دشواری‌ها جزع و فزع کند؛ إِنَّ الْإِنسَانَ خُلِقَ هَلُوعًا * إِذَا مَسَّهُ الشَّرُّ جَزُوعًا * وَإِذَا مَسَّهُ الْخَیْرُ مَنُوعًا * إِلَّا الْمُصَلِّینَ9؛ مگر کسانی که با خدا رابطه دارند. کَثِیرُ النَّاسِ عِنْدَهُمْ قَلِیلٌ؛ خدمت فراوان مردم نزد اهل دنیا چیزی به حساب نمی‌آید، و از همین‌رو، از ایشان قدردانی و سپاس‌گزاری نمی‌کنند. در مقابل، یَحْمَدُونَ أَنْفُسَهُمْ بِمَا لَا یَفْعَلُونَ؛ خودستایی می‌کنند و حتی با لاف و گزاف کارهای مثبتی را به خود نسبت می‌دهند که انجام نداده‌اند. شبیه این تعبیر در قرآن نیز وارد شده است: لاَ تَحْسَبَنَّ الَّذِینَ ... یُحِبُّونَ أَن یُحْمَدُواْ بِمَا لَمْ یَفْعَلُواْ فَلاَ تَحْسَبَنَّهُمْ بِمَفَازَةٍ مِّنَ الْعَذَابِ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ؛ گمان نکنید کسانی که دوست دارند دیگران از ایشان به خاطر کارِ نکرده تعریف و تمجید کنند، از عذاب خواهند رست. اهل دنیا اموری را ادعا می‌کنند که بهره‌ای از آن نبرده‌اند؛ وَ یَدَّعُونَ بِمَا لَیْسَ لَهُمْ. وَ یَتَکَلَّمُونَ بِمَا یَتَمَنَّوْنَ دائماً از آرزوهایشان می‌گویند. وَ یَذْکُرُونَ مَسَاوِئَ النَّاسِ وَ یُخْفُونَ حَسَنَاتِهِمْ؛ عیب‌های دیگران را به میان می‌کشند و خوبی‌هایشان را مخفی می‌کنند. شاید به این دلیل که در مقام مقایسه و رقابت دیگران خودشان را در نظر مردم بهتر از دیگران جلوه بدهند و رقیبان‌شان را از دور خارج کنند. در این‌جا گویا سینه پیغمبر اکرم صلوات‌الله‌علیه‌و‌آله از شنیدن این اوصاف تنگ شد. لذا از خداوند پرسید: یَا رَبِّ کُلُّ هَذَا الْعَیْبِ فِی أَهْلِ الدُّنْیَا؟ اهل دنیا این همه عیب دارند؟ خداند متعال در پاسخ فرمود: یَا أَحْمَدُ إِنَّ عَیْبَ أَهْلِ الدُّنْیَا کَثِیرٌ فِیهِمُ الْجَهْلُ وَ الْحُمْقُ؛ عیب‌های اهل دنیا فراوان است. برجسته‌ترین عیوب آنها این است که نادانی و نابخردی در آن‌ها زیاد است؛ چیزهایی را که باید بدانند، نمی‌دانند و کارهای خوبی را که باید انجام بدهند، به فکرش نیستند. لَا یَتَوَاضَعُونَ لِمَنْ یَتَعَلَّمُونَ مِنْهُ؛ بر خلاف فطرت انسانی، از سر خودخواهی در برابر اساتید خود تواضع نمی‌کنند و قدردان زحمات ایشان نیستند. وَ هُمْ عِنْدَ أَنْفُسِهِمْ عُقَلَاءُ وَ عِنْدَ الْعَارِفِینَ حُمَقَاءُ؛ خودشان را عقل کل به حساب می‌آورند؛ در حالی‌که اهل معرفت از حماقتشان آگاهند. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه