تخمین زمان مطالعه: 8 دقیقه
یکى از افسانه هاى دروغین که به ساحت پیامبر اسلام ( صلى الله علیه و آله ) نسبت داده اند ، افسانه عشق آن حضرت به « زینب » دختر جحش و همسر زید ، پسرخوانده رسول خدا است . آنان در طرح این اتهام به آیه ذیل تمسّک کرده اند :
« وَ إِذْ تَقُولُ لِلَّذِى أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِ وَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِ أَمْسِکْ عَلَیْکَ زَوْجَکَ وَ اتَّقِ اللَّهَ وَ تُخْفِى فِى نَفْسِکَ مَا اللَّهُ مُبْدِیهِ وَ تَخْشَى النَّاسَ وَ اللَّهُ أَحَقُّ أَنْ تَخْشاهُ » 1 « و آن گاه به کسى که خدا بر او نعمت ارزانى داشته بود و تو ( ( نیز ) ) به او نعمت داده بودى ، مى گفتى : همسرت را پیش خود نگاه دار و از خدا پروا بدار و آنچه را که خدا آشکار کننده آن بود ، در دل خود نهان مى کردى و از مردم مى ترسیدى ، با آنکه خدا سزاوارتر بود که از او بترسى » .
برخى مسئله را چنین ساخته و پرداخته اند : زید بن حارثه ، پسرخوانده پیامبر اسلام ، به شدّت مورد محبّت و علاقه آن حضرت قرار داشت ، به گونه اى که اگر پیامبر مدّتى او را نمى دید ، به خانه اش مى رفت تا از احوال او آگاه شود . یک روز که پیامبر براى دیدن زید به خانه او رفت ، همسر او را مشغول آرایش خویش دید . پیامبر با دیدن او گفت : H « سبحان اللَّه خلق النّور تبارک اللَّه أحسن الخالقین » E و فوراً بازگشت . زینب این سخنان پیامبر را شنید و براى زید تعریف کرد . زید احساس نمود پیامبر به همسر او علاقمند شده است ! از این رو ، به زینب پیشنهاد طلاق داد تا بعد از آن ، با پیامبر ازدواج کند و نزد پیامبر آمد تا از نظر وى در این زمینه مطّلع شود . رسول خدا ( صلى الله علیه و آله ) با این پیشنهاد مخالفت کرد ، اما این مخالفت ظاهرى بود و از ترس مردم عشق خود به زینب را در دل پنهان مى داشت . لیکن خداوند به پیامبرش اعلام کرد که سرانجام آن را آشکار خواهد کرد و سزاوارتر آن است که پیامبر از خدا بترسد . 2 {J بررسى J}
داستان به شکلى که در بالا نقل شد صحیح نیست . واقعیت بر اساس پاره اى از روایات و نظر مفسّران بزرگ قرآن همچون علامه طباطبایى ( ره ) ، آیهاللَّه معرفت و . . . بدین قرار است :
زینب دختر عمّه پیامبر بوده ، با نظر لطف و عنایت پیامبر بالیده است . پیامبر او را مى شناخته و از جمال و کمال او پیش از ازدواجش با زید خبر داشته ، و خود براى زید خواستگارى اش فرموده بود . این در حالى بود که عبداللَّه برادر زینب راضى نمى شد خواهرش که یک دختر قرشى هاشمى است ، همسر بنده زر خرید خدیجه ، که او را به پیامبر بخشیده بود گردد .
عبداللَّه همانند همه امّت عرب ، این را ننگ خواهرش مى دانست ، اما پیامبر مى خواست این محاسبات تعصّب آمیز جاهلى را برهم زند و اعلام کند که هیچ عربى بر عجمى برترى ندارد جز به تقوا . او راه چاره را در این مى دید که کسان خویش را در راه شکستن هیبت و هیمنه جاهلیّت به همکارى و فداکارى فرا خواند . براى تحقّق این هدف ، باید دختر عمّه اش زینب که زنى شایسته ، مطیع پروردگار و تسلیم در برابر مصلحت مکتب خریدن حرف و حدیث هاى دیگران فداکارى کند .
او به خاطر خدا در برابر خواست پیامبر و تصمیم وى مبنى بر مبارزه ، تسلیم بود . آیه نیز همین را اعلام کرد : « و هیچ مرد و زن مؤمنى را نرسد که چون خدا و رسولش به کارى فرمان دهند ، براى آنان در کارشان اختیارى باشد و هرکس خدا و رسولش را نافرمانى کند ، قطعاً دچار گمراهى آشکارى گردیده است » 3 .
هنگامى که این آیه نازل شد ، عبداللَّه و خواهرش زینب راهى جز پذیرش و تسلیم نداشتند ، لذا گفتند : اى پیامبر خدا ما راضى هستیم .
وقتى زینب به خانه شوهر رفت اخلاقشان باهم سازگار نشد و زید چندین بار اجازه خواسته بود او را طلاق دهد . پیامبر همواره پاسخ مى داد :
« أَمْسِکْ عَلَیْکَ زَوْجَکَ وَاتَّقِ اللَّهَ » 4 « همسرت را پیش خود نگاه دار و از خدا پروا بدار » .
اما زید نتوانست با او سر کند ، زیرا ناسازگارى میانشان شدّت یافته بود و سرانجام کارشان به طلاق کشید . 5 این چیزى بود که پیامبر به فراست دریافته بود و مى دانست کار بدان مى انجامد ، اما هرگاه زید مراجعه مى کرد و سخن از طلاق زینب مى گفت ، او را به ادامه زندگى سفارش مى کرد ، با آن که اطمینان داشت سرانجام او را طلاق خواهد داد . نیز احتمالاً آن حضرت از طریق وحى مى دانست که خود وى مأموریّت خواهد یافت از طریق ازدواج با زینب ، یکى از سنّت هاى غلط آن زمان را از میان بردارد .
آن سنّت جاهلى این بود که پسرخوانده در تمامى احکام همانند پسر حقیقى محسوب مى شد ، همچون فرزند حقیقى ارث مى برد و همسر او نیز حکم عروس پدرخوانده را داشت و حتّى پس از جدایى از پسرخوانده ، ازدواج پدرخوانده با او ممنوع بود .
سرانجام پیامبر ( صلى الله علیه و آله ) به فرمان خدا مأموریت یافت براى شکستن این سنّت ، با زینب ازدواج نماید . قرآن « فَلَمَّا قَضى زَیْدٌ مِنْها وَطَراً زَوَّجْناکَها لِکَىْ لا یَکُونَ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ حَرَجٌ فِى أَزْواجِ أَدْعِیائِهِمْ إِذا قَضَوْا مِنْهُنَّ وَطَراً . . . » 6 « پس چون زید از آن ( ( زن ) ) کام برگرفت ( ( و او را ترک گفت ) ) وى را به نکاح تو درآوردیم تا ( ( در آینده ) ) در مورد ازدواج مؤمنان با زنانِ پسرخواندگانش - چون آنان را طلاق گفتند - گناهى نباشد . . . » .
دقّت در این آیات نشانگر این است که :
. 1 انگیزه پیامبر از ازدواج با زینب ، اجراى قانون الهى و از میان برداشتن سنّت جاهلى بوده است ، نه انگیزه هاى نفسانى .
. 2 مطلبى که پیامبر از زید پوشیده مى داشت و خدا آشکارش فرمود ، عشق به زینب نبود بلکه اطلاع وى از سرانجام کار بود و این که رابطه ازدواج به جدایى خواهد انجامید . این ماجرا زمینه اى بود براى تحقّق بخشیدن حکمت دیگرى که خداى تعالى براى تحکیم قانون خود در زمین در نظر گرفته بود .
. 3 ترس پیامبر از این بود که فتنه جاهلیت قدیم برخیزد ، و عرب ، نقض عادات موروثى خود را یکى پس از دیگرى برنتابد . چرا که این قانون الهى ضربه علیه آداب و رسوم معمول نیاکانشان بود . همچنین ، بیم آن حضرت از آن بود که عیب جویى و طعنه برخى از بیماردلان ، ایمان عامّه مردم را سست نماید . در نتیجه این خوف هم رنگ الهى داشته است و خداوند به آن حضرت اطمینان داد و وعده فرمود که آیین وى را بر هر راه و جریان دیگرى چیره سازد .
به هر روى ، آیات شریفه هرگز در مقام سرزنش و عتاب پیامبر نیست چرا که از پایان آیه 38 استفاده مى شود که ازدواج حضرت رسول با زینب ، به فرمان الهى بوده ، به نحوى که گویا اراده و انتخاب پیامبر ( صلى الله علیه و آله ) هیچ نقشى در آن نداشته است زیرا تعبیر آیه شریفه این است : H « زَوَّجْناکَها » E « وى را به نکاح تو درآوردیم » و نیز مى فرماید :
« وَ کانَ أَمْرُ اللَّهِ مَفْعُولاً » 7 « فرمان خدا انجام یافتنى است » .
سپس فلسفه آن را ذکر نموده است : « تا ( ( در آینده ) ) در مورد ازدواج مؤمنان با زنانِ پسرخواندگانش - چون آنان را طلاق گفتند - گناهى نباشد . . . » .
( 1 ) احزاب ( 33 ) ، آیه . 37 ( 2 ) . ک : مجمع البیان ، ج 7 - 8 ، ص 466 الکشاف ، ج 3 ، صص 540 - . 541 ( 3 ) احزاب ( 33 ) ، آیه . 36 ( 4 ) احزاب ( 33 ) ، آیه . 37 ( 5 ) نقد شبهات پیرامون قرآن ، محمدهادى معرفت ، صص 192 - . 190 ( 6 ) احزاب ( 33 ) ، آیه . 37 ( 7 ) احزاب ( 33 ) ، آیه . 37
.
پرسمان دانشگاهیان
تماس با ما
آدرس : آزمايشگاه داده کاوي و پردازش تصوير، دانشکده مهندسي کامپيوتر، دانشگاه صنعتي شاهرود
09111169156
info@parsaqa.com
حامیان
همكاران ما
کلیه حقوق این سامانه متعلق به عموم محققین عالم تشیع است.