دلایل نارضایتیهای سیاسی–اقتصادی و فرهنگی در دوره قاجاریه چیست؟

مهمترین دلایل نارضایتی های سیاسی - اقتصادی و فرهنگی در دوره قاجاریه عبارت بود از :1.بحران مالی وکاهش درامدها که علت اصلی ان نیزجنگهای ایران وروسیه در اوایل قرن سیزدهم بود طی این جنگها هم بخشهایی از ایران جدا شدوهم بار سنگین غرامت بر دوش ایران افتاد ودولت را به طور جدی با مشکل مواجه کرد از این رو دربار تلاش می کرد باهر وسیله ای هزینه ها راتامین کند،به عنوان نمونه شاهان قاجار مقامها ومناصب ایالات رابه مزایده می گذاشته ومی فروختند وهرکس پول بیشتری می داد حکومت ازان او می شد ،برنده مزایده هم سعی می کرداز طریق فشار بر مردم واخذ مالیاتهای مختلف،درامد کسب کندکه درنهایت بار همه این مزایده هاوهزینه ها به دوش مردم ودهقانان می افتاد وبایدهمه این وجوه را می پرداختند. همچنین در اواخر حکومت قاجار،شاه مجبور بود بااعطای امتیازات مختلف از جمله امتیازتوتون وتنباکو به خارجیها ،قسمتی از هزینه ها راتامین کند .اما به دنبال اعتراض عمومی وگسترده علما ،بازاریان ومردم این امتیاز لغو شد ودولت مجبور شد برای پرداخت غرامت به صاحب امتیاز به استقراض خارجی متوسل شود که خود این عامل نیزموجب افزایش فشار بر مردم ودر نتیجه افزایش نارضایتی ها گردید .2 . ریخت و پاش ها و اسراف بیش ازحد شاه وحرمسرای او (به عنوان مثال ناصرالدین شاه دویست همسر داشت که هر همسری خدمتکاران ،ندیمه ها ،کالسکه وتشکیلات خاص خود راداشت و این عوامل هزینه های زیادی رابردوش ملت می گذاشت)همچنین سفرهای داخلی وخارجی شاه(به اروپا)،سوءاستفاده از درامد های گمرکی ومالیاتها،فروش مناصب دولتی وصرف بودجه نظامی برای ارتشی که نفرات ان فقط در روی کاغذ وجود داشت همه به عنوان عواملی که زمینه نارضایتی را فراهم می کند قابل ذکرند. 3 . سلسله قاجار مشروعیت سیاسی ومذهبی خودرا به تدریج از دست داد .علما و مردمی که شاه را سایه خدا بر زمین وپادشاه شیعه وامت اسلام می دانستند انتظار داشتند شاه در برابر تعرض وتجاوز به اسلام وکشور به دفاع برخیزد نه اینکه با دولتهای نامسلمانی همکاری کند که می خواهند جامعه اسلامی ایران را نابود سازند. علاوه بر علما ،روشنفکران نیز حکومت خودسرانه شاهان قاجار را مورد انتقاد قرار داده و معتقد بودند که حکومت قانون ودر نهایت قانون اساسی ومشروطیت باید جلوی حکومت مطلقه واستبداد حاکم را بگیرد و انرا مهار کند .مشروعیت قاجار به دلایل زیر در طی سده نوزدهم به تدریج زیر سوال رفت : الف:جنبه های سیاسی (ضعف در برابر غرب،سرکوب وخودکامگی در داخل) ب:جنبه های اقتصادی(وابستگی به وامهای خارجی،بازرگانی خارجی،نبود کنترل بر گمرک و...) ج:فرهنگی(اگاهی توده ها به اینکه دولت از حفظ هویت اسلامی ویا منافع ملی انها عاجز است. .پس جریانهای گوناگون،مشروعیت قاجاررا زیر سوال بردندوزمینه اقدام رابرای نهضت اجتماعی فراهم کردند.4 . تاثیرات مستقیم و مخرب اشغال ایران در 1907 و همچنین جنگ جهانی اول درسال 1914(1293شمسی) که ایران علی رغم اعلام بی طرفی،صحنه درگیریهای قوای روسیه ،عثمانی وبریتانیا شد.نیروهای متخاصم ،محصولات کشاورزی دامی وخود دامها رامصادره می کردند،شبکه های ابیاری را ویران کردند،دهقانان رابه زور به جاده سازی وسایر بیگاریهای نظامی وا می داشتند. در نهایت هم قحطی شدیدی بروز کرد که تلفات انسانی ناشی ازان بین یکصد هزار تا دو میلیون نفر تخمین زده می شود .اینها بخش عمده ای ازعلل و عواملی بود که در دوران قاجار به نارضایتی های گسترده مردمی انجامید و زمینه های انقلاب مشروطه را پدید اورد.برای مطالعه بیشتر در این زمینه شما می توانید به منابع زیر مراجعه کنید :1-تاریخ سیاسی معاصر ایران ، دکتر جلال الدین مدنی 2- تاریخ ایران در دوره قاجار ،علی اصغر شمیم . 3-امیر کبیر یا قهرمان مبارزه با استعمار ، اکبر هاشمی رفسنجانی و ... .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه