آیا عزت نفس مساوی با غرور نیست و منجر به غرور نمی‌شود؟

عزت نفس ; یعنی , آن که آدمی شرافت و ارزش خود را بشناسد تا در برابر حوادث و در شرایط مختلف خود را حفظ کند. اگر دیوانه ای الماسی گران قدر در دست داشته باشد آن را به مفت از دست خواهد داد ولی شخص خردمند آن را حفظ خواهد کرد و جز به بهای واقعی , آن را نخواهد فروخت . آدمی اگر قدر خود را بداند آن را ارزان نخواهد فروخت . به قول سعدی : تو به قیمت ورای دو جهانیچه کنم قدر خود نمی دانی گرقدر خود بدانی قبدربت فزون شودنیکو نهاد باش که پاکیزه پیکری چندت نیاز و آز دوانبد به بر و بحردریاب وقت خویش که دریای گوهری گر کیمیای دولت جاویدت آرزوستبشناس قدر خویش که گوگرد احمری ای مرغ پای بسته به دام هوای نفس کی بر هوای عالم روحانیان پری ؟ حال باید خود را شناخت . آدم خلیفه خدا بر زمین و مورد تکریم خداوند و... در حرکت به سوی کمال نامتناهی , »و ان الی ربک الرجعی «. چنین موجودی را نسزد که سر بر آستان مخلوقی فرود آورد و دست نیاز نزد این و آن دراز کند و یا خود را به ذلت معصیت و هوای نفس گرفتار سازد. آری راه تحصیل عزت شناخت ارزش وجودی انسان و کمال او و مسیری است که باید طی نماید. مطالعه کتاب های انسان شناسی شهید مطهری و هم چنین آثار علامه جعفری و علامه حسن زاده آملی را به شما توصیه می کنیم . ریشه غرور و خودبینی , عدم شناخت صحیح و کافی از خداوند و نیز عدم شناخت انسان از خودش است ; زیرا اگر به این نکته توجه شود که انسان یک موجود ممکن و ضعیفی است که از خودش چیزی ندارد و آن قدر ضعیف است که در قرآن هیچ موجودی با صفت ضعف یاد نشده مگر انسان : «خلق الانسان ضعیفا»، (نساء, آیه 28). از طرف دیگر اگر عظمت پروردگار عالم و این که هر چه هست از اوست روشن شود دیگر جایی برای غرور و عجب باقی نمی ماند ; چون می فهمد که اگر علمی و دانشی دارد از اوست و ابزار درک و فهم آن علم را خدا داده است و اگر قدرتی دارد از اوست و اگر عبادت و نیایشی می کند آن هم به توفیق اوست و... و نیز اگر بداند که خداوند با اندک , اشاره ای می تواند همه این سرمایه ها و قدرت ها را از انسان سلب کند و بگیرد همیشه خودش را بدهکار او می بیند و عجب و غرور را از وجود خویش دور می کند. البته رسیدن به این مرحله از معرفت , کار ساده ای نیست و مجاهده با نفس لازم دارد. دقت در آیات قرآن , سرنوشت انسان های مغرور, (چون شیطان , قارون , فرعون ها و...) و نیز دقت در روایات و تاریخ اسلام , کمک خوبی برای شناخت راه درست و مبارزه با این صفت رذیله است . برای مطالعه بیشتر ر . ک : 1) معراج السعاده، مرحوم نراقی 2) قلب سلیم، شهید دستغیب بنابراین غرور در مقابل واقع بینی است اما عزت نفس در مقابل رذالت و سبکی است، لذا هر جا که انسان در برابر گناه و ذلت پول مداری خودش را حفظ کرد این نشانه عزت نفس و مناعت طبع است. اما هر جا انسان دچار برداشت ناصحیح از خود و توانایی های خود شود و یا به داشته های خویش بیش از حد دلخوش باشد، دچار غرور بی جا شده است. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه