چرا با وجود کشف عورت عمرعاص، امام علی (ع) کار او را یکسره نکرد که این همه مشکل درست کند؟

در این رابطه چند نکته را باید در نظر گرفت: 1. اصل تقدم ارزش ها؛ به طور کلى در طول تاریخ دو روى کرد همواره با یکدیگر در تضاد و چالش بوده است: اخلاق سودپرستانه و منفعت طلبانه و اخلاق ارزش گرا. اخلاق منفعت طلبانه، اهمیتى براى اصول و ارزش ها قائل نیست و در رسیدن به اهداف خود، هر وسیله اى را استخدام مى کند و به عبارت دیگر به «عقلانیت ابزارى» روى آورده است. چنین روى کردى بسیار خطرناک است و بشریت را به سمت نابودى ارزش هاى اخلاقى سوق مى دهد. بنابراین اگر در مواردى با استفاده از آن، مى توان به نتایجى گذرا دست یافت؛ ولى در دراز مدت به انهدام ارزش ها و فضایل اخلاقى مى انجامد و فرهنگ و تمدن بشرى را سخت آلوده و آسیب پذیر مى سازد. چیزى که پیامبران و اولیاى الهى هماره از آن پاسدارى نموده و در موارد بسیارى، طعم تلخ شکست ظاهرى را چشیده اند - که با این شکست، پیروزى مهم ترى را کسب نموده و تعالیمى آموزنده و جاویدان به یادگار نهاده اند - همین رعایت ارزش هاى والاى انسانى، کرامت، بزرگوارى و... است. پیامبر اکرم(ص) و حضرت على(ع) دو نمونه برجسته از این روى کرد مى باشند و شاگردان مکتب ایشان نیز چنین بوده اند؛ مثلاً وقتى عبیداللَّه بن زیاد به کوفه آمد یکى از دوستان مسلم بن عقیل به نام «هانى بن عروه» - که از رجال مشهور شهر بود - عبیداللَّه را به میهمانى دعوت نمود و به مسلم خبر داد که مى تواند در خانه او مخفى شود و عبیداللَّه را به قتل برساند؛ لیکن «مسلم» از انجام این عمل سرباز زد و گفت: این نوعى حقه و حیله در برابر مهمان است که از نظر اسلام شیوه اى مطرود مى باشد. نمونه هایى از این گونه موارد در تاریخ بسیار نقل شده است و اینها خود بهترین گواه بر عظمت اخلاقى بنى هاشم است و این در حالى است که اگر کسى از امویان چنین فرصتى مى یافت، لحظه اى در حذف رقیب درنگ نمى کرد؛ زیرا عقلانیت ابزارى به هیچ ارزشى اصالت نمى دهد. به نظر ما این حرکت امیرالمؤمنین(ع) عالى ترین درس انسانیت، شرافت، نجابت و حیا است و عظمت آن اگر بیشتر از شجاعت آن حضرت نباشد کمتر از آن نیست؛ اما صد افسوس اهمیت ارزش ها حتى در میان مدعیان تشیع علوى نیز رنگ باخته است و آنان درست با عینک عقلانیت ابزارى به تحلیل پدیده هاى تاریخى مى پردازند. آرى! این خود برگ زرین دیگرى از دفتر افتخارات حضرت على(ع) است که در اوج قدرت و توانایى با بدترین دشمن خود این گونه برخورد مى کند و درس وفادارى به ارزش ها را به جهانیان مى آموزد. 2. دقت در تحلیل رویدادها؛ این سخن که اشکال کنندگان چنین فرض کرده اند که همه مسائل و مشکلات در گرو وجود شخصى به نام عمر و عاص است، بسیار سطحى اندیشى در تحلیل مسائل تاریخى است. به راستى چه دلیلى وجود دارد که اگر عمر و عاص کشته مى شد، همه فتنه ها مى خوابید و هیچ یک از حوادث و رویدادهاى تلخ و ناگوار بعدى پدید نمى آمد؟ این برداشت نوعى قهرمان سازى خیالى است. البته نقش وجود عمرو عاص در دستگاه معاویه حایز اهمیت بود؛ لیکن هر چه بوده، او نیز یک عنصر در یک مجموعه پیچیده و سازمان یافته و داراى قدرت نظامى بزرگ بوده است. در مقابل نیز سربازان و لشکریان امام على(ع) بزرگ ترین بلاى جان آن حضرت بوده اند، حتى اگر از علم امامت آن حضرت هم صرف نظر کنیم، با نگرش و بررسى حوادث تاریخى مى بینیم که هیچ دلیلى وجود ندارد که کشته شدن عمر و عاص و یا حتى معاویه به منزله خاموش شدن تمام فتنه ها بود. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه