وجود شيطان را چگونه مي توان با دلائل عقلي اثبات کرد؟

معرفت انسان نسبت به هر امری به وسیله يکي از چهار طریق ذیل است: معارف انسان یا از راه حس و تجربه به دست آمده يا از طريق عقل یا نقل (وحي) و يا از طريق شهود و عرفان حاصل مي شوند. معارفي که از طريق حس به دست مي آيند غالبا خطا پذيرند، زيرا خطاپذيري، خاصيت حس است و به عبارت ديگر حس دائما در معرض خطا قرار دارد. عنصر کما بيش مشترک ميان روايت هاي مختلف تجربه گرايي افراطي آن است که تجربه حسي را يگانه راه اصيل کسب معرفت و حواس ظاهري را مبدأ تمام دانش بشري قلمداد مي کند. تجربه گرايان عموما در پذيرش آموزه هاي ماوراء طبيعي اديان با مشکل مواجهند، زيرا در نظر آنان صحت اين آموزه ها از طريق تجربه حسّي قابل بررسي نيست. اما معارفي که از عقل به دست مي آيد شامل دو مرتبه است. توضيح آنکه «امروزه عقل به معاني گوناگوني به کار مي رود و داراي کاربردهاي مختلف است: 1. در کاربرد نخست، عقل قوه اي است که به شناسايي جهان طبيعت و روابط طبيعي همت مي گمارد و معلوماتي را که از راه تجربه به دست آمده، بر پايه قواعد منطقي، تنظيم مي کند و در اين حوزه به استدلال و نتيجه گيري مي پردازد. اين عقل، معمولا، عقل جزوي يا عقل استدلال گرا يا عقل ابزاري ناميده مي شود. 2. در کاربرد دوم، عقل قوه اي است که مي تواند درباره تمام حقايق، حتي امور ماوراء تجربي، پژوهش کند و حقايق کلي را مشاهده نمايد. شناخت هايي که از اين طريق حاصل مي شوند في حد نفسه، ارزشمندند. اين عقل را در تقابل با کاربرد اول، عقل کلي يا عقل غير ابزاري مي نامند. عقل ابزاري، در دوران تجدّد، عمدتا به کار پيشبرد فناوري آمده است و علقه خاصي با معارف وحياني ندارد، در حالي که عقل شهودي، مي تواند در هماهنگي کامل با وحي قرار گيرد و اين همان عقلي است که در متون ديني از آن تمجيد شده است». معارفي که انسان از طريق نقل به دست مي آورد عموما هم شامل معارف عقلي و هم شامل مواردي است که عقل به آن نمي رسد و در آخر، علومي که انسان از راه شهود و عرفان به دست مي آورد، نتيجه سيرو سلوک عرفاني اوست؛ از آن جمله حديثي است که مي فرمايد: «العلم نور يقذفه الله في قلب من يشاء». يعني علم و معرفت نوري است که خداوند در دلي هر کس بخواهد مي افکند. اکنون ببينيم وجود شيطان و علم به او را از چه راهي مي توانيم به دست آوريم. آنچه به طور قطع معلوم است آن است که؛ وجود شيطان را از راه حس و تجربه نمي توان فهميد، زيرا شيطان هيچگاه محسوس انسان و مورد درک حواس ظاهري او قرار نمي گيرد. از اين رو از دسترس تجربه نيز خارج است. عقل همتوان احاطه به همه حقايق را ندارد و از کشف سعادت واقعي براي بشر عاجز است. بگذريم از آنچه عقل به آن دسترسي ندارد و تا وحي صورت نگيرد نمي تواند آن را بفهمد مثل عالم غيب، علم ملائکه و آخرت. به طور کل و در مجموع عقل احاطه به امور ماورايي ندارد و از درک آنها عاجز است، زيرا عقل انسان داراي محدوده اي است که از آن نمي تواند فراتر رود. مسائل مربوط به ماوراء و امور غيب و عالم آخرت و... از جمله مسائلي است که عقل بشر از درک آنها عاجز است و راهي براي درک آنها غير از وحي ندارد. بنابراين تنها مي ماند دو راه که يکي «وحي» (نقل) است و ديگري «عرفان و شهود». انسان از راه معارف الهيه که توسط قرآن و پيامبر و ائمه معصومين به دست آورده و هم چنين از راه کشف و شهود و مشاهده عرفاني، قادر است به وجود شيطان پي برد. و در واقع چون همه افراد به کشف و شهود عرفاني راهي ندارند، تنها راه مطمئن و قابل اطمينان، وحي و منبع نقل مطمئن (احاديث و روايات اهل بيت) مي باشد. بنابراين از مطالب سابق دو نتيجه حاصل مي شود: نتيجه اول اينکه: عقل در اسلام تأييد شده و به منزله قرينه براي فهم درست قرآن و سنت است. نتيجه دوم اينکه: عقل با آنکه تأييد شده و داراي توانايي هاي بسيار بيشتري نسبت به حس و تجربه است، لکن به همه امور دسترسي ندارد. يکي از آن امور فهم عالم غيب و امور غيبي، مثل فرشتگان و شياطين و... است. به عبارت ديگر انسان براي تعقّل امور داراي محدوده اي است که اگر بخواهد پا را از آن محدوده فراتر نهد، عقل او به آن نمي رسد و از دسترسي به آن باز مي ماند. اثبات امور غير مادي چون وجود شيطان و اعمال او، از طريق وحي (قرآن) و سنت است نه از طريق عقل بشري. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه