حقوق همسران نسبت به همديگر چیست ؟

خداوند متعال مي فرمايد: و من ءآيته ان خلق لکم من أنفسکم ازواجا لسکنوا اليها و جعل بينکم موده و رحمه ان في ذلک لأيت لقوم يتفکرون؛ «و از نشانه هاي او اين که همسراني از جنس خودتان براي شما آفريد تا در کنار آنان آرامش يابيد، و در ميانتان مودت و رحمت قرار داد: در اين نشانه هايي است براي گروهي که تفکر مي کنند)). نظم و دوام هر جامعه اي بر اساس «حقوق و تکاليفي» است که بين افراد برقرار و اجرا مي شود. «حق و تکليف» ملازم يکديگرند؛ بدين معنا که، هر کسي که در مقابل ديگري داراي حقوقي است، به همان نسبت نيز داراي تکاليفي خواهد بود. خانواده کوچکترين و در عين حال مهمترين نهاد جامعه است. قوام و سلامت جامعه بسته به سلامت و تحکيم پايه هاي خانواده است. اگر زوجين به حقوق و تکاليف خود بخوبي آشنايي داشته باشند، و سعي در مراعات آن داشته باشند قطعا در جامعه و زندگي فردي و خانوادگي اثرات مثبت زيادي خواهد داشت. اما بايد به اين نکته توجه شود که: به اين حقوق و تکاليف و روابط بين زوجين نبايد بصورت کاملا خشک و الزامي و بدون انعطاف توجه کرد، و الا دوام و استحکام خانواده رو به تزلزل خواهد گراييد، و بين دلها جدايي خواهد افتاد، بلکه رابطه بين زوجين بايد بر اساس عشق و محبت، گذشت و صداقت، احترام به ارزش ها و عقايد يکديگر شکل بگيرد، تا جامعه به سوي سعادت و تکامل حرکت کند. دقت در آيات (مثل آيه اي که در ابتداي بحث ذکر شد) و روايات، همين معنا را بخوبي تأکيد و مورد توجه قرار مي دهند. و تمام حقوق و تکاليف که بين زوجين در اسلام ترسيم شده همه و همه بر همين اساس و طرز تفکر تشريع شده است (در ادامه به اين نکات ريز و حياتي در ضمن بيان حقوق و تکاليف اشاره خواهد شد.) حقوق و تکاليف زوجين نسبت به يکديگر اين حقوق و تکاليف را مي توان اين گونه تقسيم کرد: 1. حقوق و تکاليف مشترک بين زوجين. 2. تکاليف مرد نسبت به همسر خويش. 3. تکاليف زن نسبت به همسر خويش. 1. حقوق و تکاليف مشترک زوجين نسبت به يکديگر: الفـ: حسن معاشرت: حق حسن معاشرت، يک حق معنوي است که از سوي زوجين نسبت به يکديگر بايد مراعات شود. اين حق و به عبارتي تکليف بقدري مهم است که حتي در هنگام طلاق نيز بايد مراعات شود. پيامبر اسلام ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ مي فرمايد: «وقتي مرد بزن خود نگاه کند و زنش بدو بنگرد خداوند بديده رحمت بر آن ها مي نگرد.» در روايتي ديگر آمده است :((خيرکم خير کم لاهله و انا خيرکم لاهلي ما اکرم النساء الا کريم و لا اهانهن الا لئيم ؛ بهترين شما کسي است که براي اهل و عيال خود بهتر است، من از همه شما براي کسان خود بهترم، بزرگ مردان زنان را گرامي مي شمارند و فرومايگان زنان را خوار دارند)). باز آمده است : ((خير النساء التي تسره اذا نظر... : بهترين زنان آنست که وقتي مرد به او بنگرد مسرور شود و ...)) . خداوند متعال مي فرمايد: و عاشرو هن بالمعروف : با آنان (زنان) بطور شايسته رفتار کنيد. ب: معاضدت و همياري زوجين در تحکيم مباني خانواده و تربيت اولاد: معاضدت در تشييد مباني خانواده، سعي و کوشش زن و شوهر است تا با هم فکري با اخلاق و عادات يکديگر نزديک شده تا رابطه زناشويي محکم تر شود و از صورت تأسيس حقوقي خارج گردد و به يک خانواده طبيعي ناگسستني که مبتني بر محبت است در آيد. دستور مزبور اگر چه ارشادي و اخلاقي مي باشد، ولي در حقيقت مي توان گفت که اين امر از طرف زن از افراد تمکين بشمار مي رود که در صورت تخلف، مستحق نفقه نخواهد بود و از طرف شوهر چنانچه بصورت «سوء معاشرت» درآيد و بدر جه اي برسد که زن نتواند با او زندگي را ادامه دهد، مي تواند از دادگاه درخواست الزام شوهر را بطلاق بنمايد. البته فقهاء عظام معتقدند شرعا: کار و خدمت در خانه از سوي زن اجباري نيست و مرد نمي تواند زن را مجبور به آن کند. اما به اين نکته بايد توجه شود که به مباني عرفي و اخلاقي جامعه و خانواده توجه شود. و کار بين زوجين تقسيم شود، تا فشار زندگي نيز بروي هر دو قرار گيرد کار و همکاري در امور خانه و تربيت اولاد بايد با همکاري زوجين صورت گيرد، و نگاه به آن نبايد جنبه تکليف و الزام باشد، بلکه با ديدي که اسلام و پيامبر اسلام ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ دارند بايد نگاه شود، از ايشان روايتي نقل شده که :((بشنو از من اي ابا الحسن (علي ـ عليه السلام ـ ) و نمي گويم جز آن چه را پروردگارم به من امر کرده ـ که هيچ مردي نيست که در خانه به همسر خود کمک نمايد مگر اين که خداوند قرار مي دهد براي او به تعداد هر مويي از بدنش ثواب يک سال را که روزهايش را روزه گرفته و شب هايش را به شب زنده داي پرداخته، و از ثواب به او عطا مي فرمايد، مثل آن چه را که به صابرين و داود پيامبر و يعقوب و عيسي ـ عليهم السلام ـ عطا فرموده است» امام باقر ـ عليه السلام ـ فرمود: حضرت فاطمه ـ عليها السلام ـ کارهاي منزل را با حضرت علي ـ عليه السلام ـ اين گونه تقسيم کرد که: خمير کردن آرد و نان پختن، و تميز کردن و جارو کردن خانه به عهده او باشد و کارهاي منزل از قبيل جمع آوري هيزم، و تهيه مواد اوليه غذايي را بر عهده علي ـ عليه السلام ـ باشد. و امام صادق ـ عليه السلام ـ فرمود اين تقسيم کار با رهنمود رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ انجام گرفت. آنگاه که رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ فرمود: کارهاي داخل منزل را فاطمه و کارهاي بيرون منزل را علي، انجام دهد حضرت زهرا پس با خوشحالي فرمود: جز خدا کسي نمي داند که از اين تقسيم کار تا چه اندازه خوشحال شدم، زيرا رسول خدا مرا از انجام کارهايي که مربوط به مردان است، بازداشت. 2. تکاليف مرد نسبت به همسر خويش (حقوق زن) الف: مهريه: خداوند مي فرمايد : و ءاتوا النساء صدقتهن نحله؛ و مهر زنان را (بطور کامل) بعنوان يک بدهي (يا هديه) به آنان بپردازيد» به محض اين که عقد خوانده شد، زن مالک مهريه خواهد بود همچون ديني بر عهده مرد مي باشد. ولي زن مي تواند آن را طلب کند و يا ببخشد. ب: رياست و سرپرستي خانواده ج: نفقه: آيه 34 سوره نساء با ظرافت خاصي اين دو تکليف مرد را بيان کرده است: الرجال قوامون علي النساء بما فضل الله بعضهم علي بعض و بما انفقوا من اموالهم ... : «مردها سرپرست زنانند بخاطر برتري هايي که خداوند براي بعضي نسبت به بعضي قرار داده است و بخاطر انفاق هايي که از اموالشان مي کنند ... )). رياست و سرپرستي خانواده يک حق نيست بلکه تکليفي است که خداوند بر عهده مردان قرار داده است. زن بخاطر روح لطيف و عاطفي خود دوست دارد کسي از او حمايت کند و در مشکلات زندگي بر او تکيه کند و الا زن بزودي اسير تند باد حوادث شده و دچار افسردگي و خستگي و ناآرامي خواهد شد. اسلام به اين نکته توجه دارد، که ولو کوچک ترين نهاد جامعه به يک رهبر و مدير و مدبر نياز دارد تا آرامش در محيط خانواده حکم فرما شود. و اين مسئوليت را بر کسي قرار داده که داراي دو ويژه گي است. اولاً : تفکر مرد بر احساسات او غلبه دارد. ثانياً: قدرت اقتصادي و توانايي فکري و بدني او اين امکان را به مرد مي دهد که مسئوليت مالي خانواده را بر عهده گيرد. اگر اين مسئوليت بر عهده زن قرار گيرد آرامش و نشاط خانواده دچار تزلزل خواهد شد اما نفقه شامل: خوراک، پوشاک و مسکن و احتياجات ضروري و در شأن زن خواهد بود. د: حق مضاجعه و مبيت: مرد نمي تواند زن دائمي خود را به طوري ترک کند که نه مثل زن شوهر دار باشد و نه مثل زن بي شوهر، لکن واجب نيست هر چهار شب يک شب نزد او بماند (از نظر امام خميني (ره) ) البته بسياري از فقها معتقدند هر چهار شب، يک شب واجب است مرد نزد زن دائمي خود بماند. همچنين شوهر نمي تواند بيش از چهار ماه، نزديکي با عيال دائمي خود را ترک کند. مگر زن خود رضايت داشته باشد. و در صورتي که احتمال مي رود که زن جوان او در اين مدت چهار ماه به گناه بيفتد احتياط واجب آن است که طوري رفتار کند که او به گناه نيفتد. 3 - تکاليف زن نسبت به همسر خويش (حقوق مرد): الف، تمکين: تمکين يعني اطاعت زن از شوهر. زن نمي تواند بدون اجازه شوهر از خانه خارج شود، و يا مشغول کاري در خارج از خانه شود (مگر اين که در عقد شرط شده باشد) و هر کاري که به حقوق اختصاصي مرد لطمه وارد کند، مرد مي تواند مانع آن شود. زن شرعا مکلف به اطاعت مطلق نيست (مگر در موارد خاصي که ذکر مي شود) اما اطاعت مطلق از همسر اخلاقاً بسيار پسنديده است و نهايتا بسود خود زن مي باشد. (اطاعت در اعمال حرام واجب نيست، و اطاعت در ترک واجب نيز جائز نيست) همچنين زن خود را بايد در اختيار همسر خويش قرار دهد تا هر گونه لذتي را از او ببرد. ب: عفاف: زن امانتدار مرد است، حافظ دارايي و اموال او و نگهبان و پرستار فرزندان و پاسدار آبرو و حيثيت اوست. فالصلحت قنتت حفظت للغيب بما حفظ الله «زن و شوهر بايد چون لباسي زيبا و برازنده، عيوب يکديگر را بپوشانند و در غياب يکديگر آبرو و احترام يکديگر را نريزند. هن لباس لکم و انتم لباس لهن اسلام براي حفظ حريم و پاکدامني خانواده علاوه بر اين که اعمال منافي عفت را (براي زوجين) ممنوع کرده است، بلکه آرايش و تجمل و زيور براي غير شوهر و ترک حجاب را نيز ممنوع کرده است. حقوق مرد بر زن را از پيامبر اسلام ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ از زبان امام باقر ـ عليه السلام ـ بشنويم: ((که شخصي خدمت پيامبر اسلام ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ آمد و از حقوق مرد بر زن سوال کرد حضرت فرمودند: «از همسر خود اطاعت کند و مخالفت او نکند، در خانه همسر، هيچ چيز از اموال او را به عنوان صدقه ندهد، مگر به اذن و اجازه او، روزه مستحبي نگيرد جز به اجازه او و خود را در اختيار او قرار دهد و از خواسته اش سرپيچي ننمايد گر چه بر پشت مرکب سوار باشد، از خانه بدون اجازه او خارج نشود؛ هرگاه بدون اجازه او خارج شود، مورد لعن فرشتگان آسمان و فرشتگان زمين و فرشتگان غضب و فرشتگان رحمت قرار مي گيرد تا به خانه برگردد...» .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه