دموکراسي غربي با مردم سالاری دینی،چه تفاوت هایی دارند؟

دموکراسي، معناي واحدي که همه، بر آن اتفاق داشته باشند، ندارد؛ بلکه هر مکتبي، قرائت خاص خود از دموکراسي را معناي اين واژه تلقي مي کند. آنچه درباره ماهيت دموکراسي مي توان گفت اين است که دموکراسي به صورت نظام خاص، شکل يا روشي در حکومت تعريف شده است که به وسيله آن، مردم يا اکثريت مردم مي توانند کنترل سياسي خود را اعمال کنند و تأثير عميقي بر مسيري که مردم در آن مسير در جهت يک ديگر حرکت مي کنند مي گذارد. البته براي اين که تفاوت و تمايز بين دموکراسي غربي و مردم سالاري ديني آشکار شود، سزاوار است در اين جا به طور خلاصه به مباني دموکراسي غربي پرداخته و تفاوت هاي آن را هم با مردم سالاري ديني بيان نمائيم وهم بدين طريق يک مقايسه اي بين اين دو داشته باشيم. دموکراسي غربي يا همان ليبرال دموکراسي بر پايه هاي سکولاريسم، پلوراليسم، ليبراليسم و اومانيسم قرار دارد. سکولاريسم دموکراسي درجهان غرب دين را به کلي از صحنه امور سياسي و اجتماعي دور مي کند تا جايي که آن حتي در فعاليت هاي فردي نيز رنگ خود را از دست داده است. در نظام مردم سالاري ديني بر خلاف آن چه در دموکراسي غربي و جود دارد دين در تمام شئون جامعه اصل و پايه است و حکومتي است که الگوي آن حکومت پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ و امام علي ـ عليه السلام ـ مي باشد. مردم سالاري ديني نظامي است که در آن، دين شالوده اصلي نظام قرار می گيرد . پلوراليسم البته پلوراليسم چهارکاربرد متفاوت دارد: 1. مداراو هم زيستي مسالمت آميز. که اين معنا را مردم سالاري ديني هم تأييد مي کند و قوانين اسلامي بر آن صحه مي گذارد. 2. دين واحد از طرف خداوند چهره هاي متفاوتي دارد و همه در جهت يک حقيقت خالص نيستند و هيچ کدام به آن نمي رسند. 3. پلوراليسم همان حکايت از کثرت حق و حقايق است که همه اديان حقند و در باطن و درون همه حقايق متکثر هستند و هر کسي مطابق با فهم و نظر خود و برداشتي که از دين دارد معتبر است. 4. حقيقت به مثابه مجموعه اي از اجزاء و عناصري است که هر يک از اين اجزاء و عناصر در يکي از اديان يافت مي شود. و «هيچ ديني که جامع همه حقايق و خالص از همه باطل ها باشد وجود ندارد و هم چنين شايد هيچ ديني نداشته باشيم که هيچ سهمي از حقيقت را نداشته باشد». همان طوري که گفتيم نظام مردم سالاري ديني آن معناي اول را تأئيد مي کند. دین، پلوراليسم به معناي دوم که حقيقت خالص را دور از دسترس هر انساني است را باطل مي داند چون در جامعه مردم سالاري ديني اسلام يک حقيقت واحد پذيرفته شده است. معناي سوم و چهارم از نظر نظام مردم سالاري ديني قابل قبول نيست چون پلوراليسم در اين جا به معناي شکاکيت در حقايق است. در نظام مردم سالاري ديني، اسلام به صورت کامل ترين و جامع ترين اديان پذيرفته شده است گر چه اديان الهي ديگر، نصيبي از حقيقت برده اند لکن تمام آن حقايق در دين اسلام وجود دارد و جامعيت از آن اسلام است .خداي متعال مي فرمايد: هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَدِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ کلِّهِ. يعني او خدايي است که رسول خود را با دين حق به هدايت خلق بفرستاد تا بر همه اديان عالم تسلط و برتري دهد. ليبراليسم در دموکراسي غربي آزادي در بيان، انديشه و رفتار و تمام جنبه هاي سياسي و اجتماعي و اقتصادي اصالت دارد و اين آزادي همراه با مسئوليت در برابر خدا و مردم نيست و همين است که ليبرال دموکراسي هدف انسان و سعادت او را در لذت بيشتر و زحمت کمتر مي داند و اين آزادي و اصالت دادن به آن در نظام دموکراسي غربي در حقيقت آزادي منهاي دين و خداوند است زيرا ريشه و منشأ آن را خدايي ندانسته و ارزش هاي اخلاقي را نسبي تلقي کرده و بر اساس اين آزادي اگر فردي عملي را طبق ارزش هاي مورد قبولش هر چه باشد، انجام داد. ديگري حق تعرض به او را ندارد اگر چه آن منافي ارزش هاي فطري و ديني باشد. در نظام مردم سالاري ديني، اين گونه آزادي و اصالت دادن به آن مورد پذيرش قرار نمي گيرد، نظام مردم سالاري ديني آزادي را از سوي خداوند متعال مي داند و «در اسلام، آزادي ريشه الهي دارد و خود اين يک تفاوت اساسي است و منشأ بسياري تفاوت هاي ديگر است». و از آنجا که در اسلام ارزش هاي مسلّم و ثابتي وجود دارد و حرکت به سمت آن، حرکت به سمت کمال و ارزش ها است، آزادي انسان در چارچوب عقايد و باورهاي ديني او است، پس نظام مردم سالاري ديني، آزادي را قبول دارد لکن نه آن گونه که دموکراسي غربي مي گويد. زيرا آزادي بر انسان، امر ضروري و مورد نياز و مقدمه حيات شايسته مادي و معنوي است و اين اگر در محدوده قوانين و شريعت الهي و همراه با مسئوليت در برابر خدا و مردم نباشد چيزي بيش از انحطاط و سقوط انسان در ارزش هاي غير اخلاقي نيست. 4. اومانيسم: از جمله مباني نظام دموکراسي غربي، انسان محوري يا اومانيسم است. اومانيسم، انسان را جايگزين خداوند کرد و آن را مرکز ثقل و معيار تشخيص تمام ارزش ها و صحت امور مي داند،و توانايي هاي انسان را براي يافتن راه خويش در نظام هستي و تسلط او بر طبيعت کافي مي شمرد. امّا در نظام مردم سالاري ديني، مرکز ثقل و محور همه ارزش ها خداوند متعال است و دين و امور معنوي جايگاه، خاصي دارند تا آنجا که انسان، سعادت خود را در گرو پايبندي به احکام دين الهي مي داند انسان درجايگاه موجود مختاري است که قوه عقل و تفکر دارد و خداوند، استعدادها و موهبت هاي فراواني را به او داده است اما اين الطاف الهي زماني سبب سعادت انسان مي شود که رنگ و بويي الهي به خود گيرد و احساس نياز به خداوند را در خود با تمام وجود درک کند. بنابراين دموکراسي غربي با مبناي اومانيسمي که دارد همه چيز را تحت سيطره عقل آدمي مي بيند و قدرت و مشيت الهي را ناديده مي گيرد و جز رشد دستاوردهاي مادي بشر، چيز ديگري به دست انسان نمي دهد. البته مردم سالاري ديني بر خلاف اين جهت گيري مي باشد. علاوه بر اين تفاوت ها که در مباني دموکراسي غربي با مردم سالاري ديني وجود دارد تفاوت هايي هم در روش نظام مردم سالاري ديني با دموکراسي غربي وجوددارد؛ يعني مردم سالاري ديني به عنوان يک روش حکومت داراي با شاخصه هايي مي تواند مطرح شود که شامل «قانون گرايي» «مشروعيّت قوانين»، «مساوات»، «انتخاب حکمرانان»، «راي گيري» ، «نظارت و هدايت برای تضمين آزادي هاي اساسي»، «اصل امنيت فردي»، «اصل محاسبه پذيري» و «وجود استقلال سه قوه»؛ مي شود. درباره اين شاخصه هاي مردم سالاري ديني، بحث هاي تفصيلي وجود دارد که تفاوت اين نوع نظام را با روش هاي حکومت داري در دموکراسي غربي مشخص مي کند يعني در واقع مردم سالاري ديني با مباني ديني و اساس قرار دادن دين و اين که شالوده نظام سياسي و حکومت را وقتي بر اساس دين قرار مي دهد به تبع آن شاخص هايي که در روش حکومت داري معرفي مي کند کاملا متفاوت از روش حکومت داري در دموکراسي غربي است که در اين باره مي توانيد به کتاب تدين، حکومت و توسعه از آقاي محمد جواد لاريجاني که موسسه فرهنگي انديشه معاصر آن را منتشر کرده است از ص269 تا 280 مراجعه نمائيد. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه