با سلام وخدا قوت به شمامی خواستم درمورد زندگینامه علی بن مهزیار اهوازی بدانم

علی بن مهزیار اهوازی از فقهاء و محدثان بزرگ شیعه بود . او در میان خانواده ای مسیحی دیده به جهان گشود . چند سالی از عمر او نگذشته بود که  پدرش به دین اسلام مشرف شد . او نیز اسلام را دین خود قرار داد. نجاشی می گوید: علی بن مهزیار اهوازی کنیه اش ابوالحسن  و از مردم دَوْرَق* است . پدرش مسیحی بود , بعدها مسلمان شد و علی نیز در همان دوران کودکی به دین اسلام مشرف شد .1 وی از ا صحاب خاص حضرت رضا(ع) , حضرت امام جواد و امام هادی(ع) به شمار می رفت و در نزد این امامان  دارای منزلتی بس عظیم بود. شرح حال این دانشمند بزرگ در منابع مهم رجالی بیان شده و همانگونه که مرحوم نجاشی بیان کردند کسی او را مورد سرزنش و نکوهش قرار نداده است.2 شیخ طوسی در رجال خویش علی را از اصحاب حضرت رضا می داند و می گوید: «او دانشمندی مورد اعتماد و دارای اعتقادی راسخ و صحیح بود و از اصحاب امام جواد و امام هادی نیز به حساب می آمد».3 کشی می گوید:«علی بن مهزیار مسیحی بود ولی خداوند متعال او را هدایت کرد. وی از مردم هندیجان بود که از روستاهای فارس محسوب می شد که بعدها در اهواز سکنی گزید».4 معاصران فرهیخته از جمله فقهائی که با علی بن مهزیار هم عصر بودند حسین بن سعید اهوازی است او نیز افتخار شاگردی سه تن از ائمه بزرگوار شیعه  را داشت و در کتابهای رجالی زمانی که از او سخن به میان آمده به نیکی از او یاد شده است. حسین برادری بنام حسن  داشت که او هم از علمای معاصر علی بن مهزیار و دارای مقام والایی بود . ابن ندیم از دانش و علم فراوان آن دو دانشمند یاد می کند:«دانش این دو برادر در عصر خود از هر دانشمند دیگری و سیعتر بود و در فقه از برجستگی خاص برخوردار بودند آنها با حضرت جواد ع مصاحبت داشتند و از وجود آن حضرت بهره می جستند».5 از دیگر بزرگان و دانشمندان عصر او فرزند برومند وی محمد بن علی بن مهزیار است که از اصحاب امام هادی ع شمرده می شود6 وی بسیاری از افتخارات پدر را دارا و از جایگاه علمی خاصی برخوردار بود. از سید بن طاووس در کتاب «ربیع الشیعه» نقل شده که محمد بن علی بن مهزیار از سفیران و نمایندگان حضرت ولی عصر(عج) بوده است. مقام محمود علی بن مهزیار از خواص حضرت جواد ع بود و دوستی نزدیکی با حضرت داشت و بسیاری از روایات را که علی نقل می کند از امام جواد ع است. در موارد متعددی وی از جانب امام جواد ع مورد تمجید قرار گرفت و بارها حضرت دعای خیر خویش را نصیب علی ساخت. کشی در کتاب خویش به تعدادی از نامه هائی که حضرت در جواب نامه های علی، برای او مرقوم فرموده بود اشاره می کند در نامه ای حضرت به آن محدث بزرگ اینگونه مرقوم می دارد: علی بن مهزیار از خواص حضرت جواد ع بود و دوستی نزدیکی با حضرت داشت و بسیاری از روایات را که علی نقل می کند از امام جواد ع است. در نامه امام به او آمده است : نامه ات به من رسید و از محتوای آن مطلع شدم مرا غرق شادی و سرور کردی خداوند تو را خوشحال گرداند...8 روزی از روزها علی بن مهزیار نامه ای خدمت حضرت جواد مرقوم می دارد و از حضرت می خواهد که او را دعا کند حضرت طی نامه ای اینگونه مرقوم می فرماید:اما راجع به دعائی که از من خواسته بودی. تو نمی دانی که خداوند تو را در نزد من چگونه قرار داده که به خاطر محبتی که به تو دارم گاهی تو را به نامت می خوانم. خداوند آنچه را به تو روزی کرده به بهترین شکل پایدار گرداند و با خشنودی من از تو، او هم از تو خشنود گردد و تو را به آرزویت نائل گرداند و با رحمت خودش تو را در فردوس اعلی میهمان سازد. خداوند ترا حفظ کند و دوست بدارد.9 اگر کسی بخواهد مقام و منزلت علی را در نزد ائمه دریابد یکی از بهترین راه ها توفیعات و نامه هائی است که آن بزرگان برای او مرقوم فرمودند در نامه ای دیگر حضرت جواد7 علی بن مهزیار را اینگونه مورد لطف و عنایت قرار می دهند: ای علی! خداوند پاداش نیک به تو دهد و در بهشت خود ساکن گرداند و از ذلت و خواری در دنیا و آخرت بر حذر دارد و تو را با ما محشور فرماید ... اگر بگویم من کسی را مانند تو ندیده ام امیدوارم که راست گفته باشم.10 مزار شریف آن راوی بزرگوار در شهر اهواز دارای بارگاه و بقعه ای مجلل است و همه روزه خیل مشتاقان را پذیراست. عالم عابد علی در کنار علوم فراوانش دریایی از عبودیت و پرستش خالق بود عبادتهای او در نزد آشنایان و دوستان معروف بود با طلوع خورشید علی به سجده می رفت و سراز سجده بر نمی داشت تا اینکه برای هزار نفر از دوستان و برادران دینی خویش دعا کند، همان دعائی را که برای خود از خداوند می خواست.11 وقتی به پیشانی او نگاه می کردی آثار سجود را بر پیشانی به خوبی می یافتی و اُبهتش تو را به تواضع در مقابلش وا می داشت و با نگاه به او انسان به یاد خداوند می افتاد. آثار بابرکت محدث گرانسنگ علی بن مهزیار با عنایات خداوند علومی را که جایگاهشان سینه پهناور او بود بر روی کاغذ آورد و از خود آثاری گرانقدری به جای گذارد شیخ طوسی می نویسد:«علی بن مهزیار اهوازی عالمی جلیل القدر و کثیر الروایة بود و برای او سی و سه کتاب است».12  نجاشی کتابهای او را در کتاب رجالی خویش بر شمرده است، «کتاب وضو»، «صلاة»، «زکات»، «صوم»، «حج»، «طلاق»، «حدود»، «دیات»، «عتق و تدبیر»، «تجارات و اجارات»، «مکاسب»، «تفسیر»، «فضائل»، «مثالب»، «دعا»، «تجمل و مروة»، «مزار»، «ردّ بر غلات»، «وصایا»، «مواریث»، «خمس»، «شهادات»، «فضائل مؤمنین»، «تقیه»، «صید»، «اشربه»، «نذور و اَیْمان» و «کفارات».13 در محضر اساتید علی بن مهزیار توفیق درک بزرگانی از فقهاء و محدثین را داشت بزرگانی همچون: محمد بن ابی عمیر، احمد بن اسحاق ابهری، احمد بن محمد بن ابی نصر، حسن بن علی بن فضال، حسن بن محبوب، حسین بن سعید اهوازی، حمّاد بن عیسی، صفوان بن یحیی، عبداللّه بن یحیی، محمد بن اسماعیل بن بزیع، محمد بن حسن قمی، موسی بن قاسم، ... آیت اللّه خوئی1 اساتید و کسانی که وی از آنان روایت نقل کرده را بیش از پنجاه نفر ذکر کرده اند.14 پرورش یافتگان علی بن مهزیار اهوازی همانگونه که خود از محضر اساتید بهره می جست و وجود تشنه خود را سیراب می ساخت در گرد خویش عاشقانی را نیز پرورش می داد. آیت اللّه خوئی در کتاب رجالی خویش به بیش از بیست نفر از آنان اشاره کرده است. اینک به زندگانی تنی چند از آنان اشاره کنیم. 1ـ احمد بن محمد بن خالد برقی ا ین محدث نامی از فقهای نیمه دوم سده سوم است که به احمد بن ابی عبداللّه برقی نیز مشهور است. کنیه او ابوجعفر است و از اهالی کوفه بود که پس از قیام زید و زندانی شدن پدر بزرگش در دوران نوجوانی با پدرش به برقه قم گریخت و در آنجا ساکن می شوند.15 از تصنیفات احمد می توان به کتاب «اجتهاد»، «تبصره»، «طبقات»، «عجائب»، «تفسیر الحدیث»، «علل الحدیث»، ... اشاره کرد.16 برقی نه تنها در میان علماء شیعه، حتی در میان اهل عامه نیز معروف است و بسیاری از آنان شاگردی وی را کرده اند. تاریخ وفات این راوی را بعضی سال 274ه·· و بعضی دیگر سال 280 ه·· می دانند. 2ـ ابراهیم بن هاشم قمی کنیه اش ابواسحاق است که اصالتا اهل کوفه بود و بعدها به قم آمد و در جوار حضرت معصومه(س) ساکن شد. شیخ طوسی در «فهرست» خویش می گوید: اصحاب، معتقدند که اول کسی که احادیث را در قم منتشر ساخت ابراهیم بن هاشم قمی است.17 وی در میان راویان دیگر از جهت کثرت نقل حدیث همتا ندارد. آیت اللّه خوئی تعداد روایاتی را که وی در سلسله سندش قرار گرفته بالغ بر 6414 روایت می داند.18 ابراهیم بن هاشم دارای کتبی است از جمله: کتاب «النوادر» و «قضایای امیرالمؤمنین7».19 زیارتگاه عشاق عاقبت عمر با برکت علی بن مهزیار بعد از سالیان سال زحمت و تلاش در مسیر احیای سنت اهل بیت عصمت و طهارت(ع) پایان پذیرفت و خورشید وجودش غروب نمود و دوستان خود را به غمی جانکاه مبتلا ساخت گرچه از تاریخ وفات آن راوی جلیل القدر اطلاع دقیقی در دست نیست ولی سال رحلت او را حدود 254 ه·· تخمین زده اند.20 علی بن مهزیار اهوازی در سلسله سند 347 روایت واقع شده و در ابواب مختلف فقه دارای روایت است اکنون مزار شریف آن راوی بزرگوار در شهر اهواز دارای بارگاه و بقعه ای مجلل است و همه روزه خیل مشتاقان را پذیراست و مردم با عشق اهل بیت مرقد آن راوی اهل بیت را زیارت می کنند. سخنان ماندگار علی بن مهزیار اهوازی در سلسله سند 347 روایت واقع شده21 و در ابواب مختلف فقه دارای روایت است در پایان تعدادی از روایت هائی را که علی روایت کننده آنهاست تقدیم می داریم باشد که در گوشه قلبتان جای گیرند. زیارت حسین افضل است علی نقل می کند از امام جواد7 سؤال کردم فدایت شوم زیارت علی بن موسی الرضا7 بهتر است یا زیارت حسین بن علی7 حضرت فرمودند: زیارت پدرم از زیارت امام حسین7 افضل است چرا که حضرت را تمام مردم زیارت می کنند ولی پدرم را زیارت نمی کند مگر خواص از شیعه.22 مقیم خانه حق باش در روایتی دیگر علی بن مهزیار می گوید: از امام هادی7 سؤال کردم آیا ماندن در مکه فضیلتش برتر است یا خروج از آن و اقامت در شهرهای دیگر؟ حضرت در جواب مرقوم فرمودند: ماندن نزد خانه خداوند برتر است.23 پاداشی بس بزرگ علی می گوید خدمت امام جواد7 عرض کردم کسی که قبر حضرت رضا7 را زیارت کند چه پاداشی نصیبش خواهد شد؟ حضرت فرمودند: به خداوند قسم پاداش او بهشت است.24 کدام عمل محبوبتر است؟ علی بن مهزیار از امام جواد7 نقل می کند که حضرت فرمودند: هیچ عملی نزد خداوند متعال از عملی که دائمی باشد اگر چه عمل کوچکی باشد محبوبتر نیست.25  ( سایت تبیان ) ------------------------------------------------------------------------------ * دَوْرَق منطقه اطراف ماهشهر، هندیجان و خلف آباد و زیدون استان خوزستان است. 1 ـ رجال نجاشی، ص 253 ـ معجم رجال الحدیث،خوئی، نج 12، ص 192 2 ـ رجال نجاشی، ص 253 3 ـ رجال شیخ طوسی، ص 403 و 417 4 ـ اختیار معرفة الرجال، شیخ طوسی، ص 548 5 ـ فهرست ابن ندیم، ص 324 6 ـ رجال شیخ طوسی، 422 ـ معجم رجال الحدیث، خویی، ج 17، ص 30 7 ـ تنقیح المقال، مامقانی، ج 3، ص 160 8 ـ اختیار معرفة الرجال(المعروف برجال الکشی)، شیخ طوسی، ص 549 9 ـ مفاخر اسلام، علی دوانی، ج 1 ص 111 10 ـ معجم رجال الحدیث، خوئی، ج 12، ص 197 11 ـ همان، ج 12، ص 195 12 ـ فهرست، شیخ طوسی، ص 88 13 ـ رجال نجاشی، ص 253 14 ـ معجم رجال الحدیث، خوئی، ج 12، ص 199 15 ـ فهرست شیخ طوسی، ص 20 16 ـ همان. 17 ـ فهرست شیخ طوسی، ص 4 18 ـ معجم رجال الحدیث، ج 1، ص 318 19 ـ رجال نجاشی، ص 16 20 ـ مفاخر اسلام، ج 1، ص 120 21 ـ معجم رجال الحدیث، ج 12، ص 199 22 ـ من لایحضره الفقیه، شیخ صدوق، ج 2، ص 348، ح 1598 23 ـ تهذیب الاحکام، شیخ طوسی، ج 5، ح 1681 24 ـ بحار الانوار، مجلسی، ج 103، ص 39، ح 38 25 ـ همان، ج 71، ص 219، ح 26   .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه