علما و مراجع بزرگ شيعه مبارز با استعمار چه كساني بودند؟

استعمار اصولاً يك پديدة اروپايي است و توسعه جهانگشائي غرب تقريباً از اواسط قرن پانزدهم ميلادي آغاز گرديد. از آغاز سدة دهم هجري ـ شانزدهم ميلادي ـ به تدريج استعمارگرن اروپايي به سرزمين‌هاي اسلامي وارد شدند و به تحكيم مواضع و بسط نفوذ تجاري، سياسي و نظامي خود پرداختند، در همين راستا علماي شيعي نيز به مبارزه و معارضه فكري و سياسي با استعمار و استبداد وابسته پرداخته و در طول اين مدت طولاني، صدها نفر از علماء و مراجع بزرگ شيعه، به طور فردي يا جمعي در برابر اشكال گوناگون استعمار به مبارزه برخاسته‌اند كه گاه به قيام‌هاي سياسي بزرگ مبدل گرديده است. در اينجا به برخي از علماء و مراجعي كه با استعمار مبارزه كرده‌اند و نوع مبارزات آنها در سه قسمت؛ صدور فتاواي مؤثر سياسي جهادي و غير جهادي، فعاليت‌هاي سياسي ضد استعماري از جمله نگارش رسالات تئوريك سياسي و ايراد سخنراني‌هاي پرشور...، رهبري و فرماندهي نظامي مبارزان و جنبش‌هاي سياسي اشاره مي‌شود. الف) صدور فتاواي مؤثر سياسي جهادي و غير جهادي 1. آية الله العظمي ميرزا محمد حسن حسيني معروف به ميرزاي شيرازي وي به سال 230 هـ . ق در شيراز متولد شد، و در همان شهر فراگیری مقدمات را به اتمام رساند. در سن 18 سالگي به اصفهان رفت و به تحصيل اصول و فقه پرداخت و در سال 1259 هـ . ق عازم نجف اشرف شد و به محضر شيخ انصاري نايل آمد. مهمترین اقدام ضد استعماري اين مرجع بزرگ، فتواي تحريم تنباكو است؛ كه در ضمن آن امتيازي را كه، ناصرالدين شاه به يك شركت انگليسي در مورد تجارت تنباكو داده بود لغو کرد. 2. آيت الله العظمي سيد محمد كاظم طباطبايي يزدي: وي از بزرگترين فقهاء و مراجع تشيع در قرن 13 و 14 هجري است كه در سال 1247 هـ ق در يكي از روستاهاي يزد به دنيا آمد. از اقدامات اين فقيه استعمار ستيز، صدور بيست فتواي جهاد بر ضد دول استعمارگر اروپايي است. 3. آيت الله العظمي محمد كاظم خراساني، معروف به آخوند خراساني: وي به سال 1255 هـ ق در مشهد متول شد، از اقدامات ضد استعماري اين مرجع، فتواهايي در تحريم كالاهاي خارجي و حمايت از كالاهاي داخلي به منظور رفع نياز كشور به بيگانگان است و نيز مخالفت ايشان با اخذ وام توسط مظفرالدين شاه از روسية تزاري است. وي به دليل حضور قشون روس در ايران، فتواي جهاد بر ضد روسيه را صادر و خود براي بيرون راندن بيگانگان از كشور تصميم گرفت به همراه تني چند از مجتهدان و مجاهدان به سوي ايران حركت كند، اما صبح روز حركت به طور ناگهاني و مرموز در نجف اشرف درگذشت. 4. آيت الله العظمي محمد تقي شيرازي: وي از مراجع تقليد و رهبر سياسي نهضت استقلال طلبي عراق در قرن 13 و 14 هـ . ق است. ايشان به سال 1256ق در شيراز به دنيا آمد. از مبارزات اين عالم مجاهد، فتواهای جهادي وي بر لزوم مبارزه با استعمارگران است؛ از جمله مهمترین فتواهای ایشان فتوا بر لزوم مقابله با متجاوزان روس در شمال ايران، فتواي جهاد عليه متجاوزان انگليسي در بندر فاو و فتوای تحريم انتخابات عراق(برنامه ریزی شده توسط دولت استعماری انگلیس) بود.. 5. آيت الله العظمي شيخ فتح الله شريعت اصفهاني: وي به سال 1266 ق در اصفهان متولد شد. او جهت مبارزه با استيلاي استعمار بر بازارهاي مسلمانان در سال 1315 ق فتواي تحريم خود را در خصوص استفاده نكردن از كالاهاي فرنگي صادر كرد. از ديگر اقدامات ضد استعماري اين عالم بزرگ، صدور هشت فتواي جهاد بر ضد استعمارگران مي‌باشد. 6. آيت الله العظمي سيد عبدالحسين شرف الدين عاملي: وي از برجسته ترين علما و فقهاي مجاهد شيعه لبنان است كه درسال 1290 ق در شهر كاظمين به دنيا آمد. سيد عبدالحسين وقتي كه استعمارگران فرانسوي، سوريه را اشغال نمودند بر ضد آنان قيام نمود و به اين منظور كنگره‌اي تشكيل و در آن لنگره بر ضد استعمار فرانسه فتواي جهاد داد. وي مبارزات خود را بعدها در شام، مصر، و.... و تا استقلال لبنان بر ضد اشغال گران ادامه داد. ب) فعاليت‌هاي عملي سياسي چشمگير ضد استعماري: 1. آيت الله العظمي حاج علي كني: وي به سال 1220 هـ . ق در محلة كن، شمال تهران متولد شد، از فعاليت‌هاي عملي سياسي ضد استعماري اين عالم بزرگ، ي رويارويي با فراماسونري ( تشكيلات استعماري) است كه تا دستور انحلال آن از سوی شاه ادامه داشت؛ مبارزه با امتياز رويتر دیگر نمونه رویارویی وی با استعمار بود كه شاه در نهايت به لغو آن وادارشد. 2. سيد جمال الدين اسدآبادي: سيد جمال الدين در سال 1254 ق در اسدآباد همدان متولد شد. او براي مبارزه با استعمارگران و بيداري مشرق زمين سفرهاي زيادي به سرزمين‌هاي افغانستان، هندوستان، مصر، تركيه و... نمود. وي با روشنگريها و خطابه‌ها و نشر جزوات و روزنامه‌ها، غارتگري و استعمار ستمگران را به گوش ملت‌ها مي‌رساند. 3. آيت الله سيد حسن مدرس: شهيد مدرس به سال 1287 ق در روستاي سرابه، اردستان متولد شد، از جمله فعاليت‌هاي وي مبارزه با اغراض شوم بيگانگان و استعمارگران بود. مدرس با طرح‌هاي استعماري و ضد اسلامي كه به مجلس ارائه مي‌شد قاطعانه مخالفت مي‌كرد و با دليل و نطقهاي خود آنها را رد مي‌نمود؛ از جمله آن، مخالفت وي با قرارداد ننگين 1919 م، وثوق الدوله با انگلستان است. 4. آيت الله شيخ محمد حسين كاشف الغطاء: وي از مراجع و علماي متفكر و استعمار ستيز و ضد صهيونيسم شيعه عراق است كه در سال 1294 ق در نجف اشرف به دنيا آمد. او سالهايي از عمر خود را در مسافرت به ممالك اسلامي سپري كرد و با نطق‌هاي آتشين خود، مسلمانان را از خطر اسرائيل و استعمارگران شرق و غرب آگاه ساخت. وي دعوت كنفرانس مربوط به اصطلاح تقارن اديان در «بحمدون» را كه توسط آمريكا و غرب طراحي شده بود، تحريم كرد و در آن شركت ننمود. وي به سيد جمال الدين عصر خويش لقب يافت. ج) رهبري و فرماندهي نظامي مبارزان و جنبش‌هاي سياسي: 1. آيت الله شيخ فضل الله نوري: شيخ فضل الله در سال 1259 در روستاي لاشك، در منطقة كجور مازندران متولد شد. وي در سال 1300 ق از طرف ميرزاي شيرازي به ايران آمد و در جريان تنباكو از رهبران نهضت شد. او بعد از آن از رهبران اصلي قيام مشروطه در ايران بود كه پس از مدتي به علت كشف جريانات رشنفكري انگليسي و خط انحراف، با دقت و صلابت فوق العاده‌اي به افشاگري آنان و شفاف سازي جريان غرب گرا و وابسته پرداخت و عاقبت در اين راه به شهادت رسيد. 2. آيت الله سيد عبدالحسين لاري: وي به سال 1265 در شهر دزفول متولد شد. او در جنگ جهاني اول كه انگليسي‌ها بوشهر را تصرف كردند و سپس آهنگ تصرف لارستان را كردند، بر ضد انگليس اعلام جهاد داد و خود نيز براي جلوگيري از هجوم بيگانگان به قرية كورده لارستان رفت. وقتي كه بندرعباس در تصرف انگليس در آمد، سيد عبدالحسين با اعزام نمايندگاني جهاد عليه انگليس را رهبري مي‌كند و با فراهم سازي قشون اين شهر را از دست نيروهاي انگليس خارج مي‌سازد. 3. آيت الله نورالله اصفهاني: وي به سال 1278 ق در اصفهان به دنيا آمد. حاج آقا نور الله در جنگ جهاني اول كه قواي انگليس، روسيه ايران را اشغال كرده بودند، به كمك ساير مبارزين بر عليه اشغالگران اعلان جنگ داده و اصفهان را تحت تصرف خود در مي‌آورد. وي در جريان قيام تنباكو فعالانه شركت داشت از ديگر اقدامات او در مبارزه با استعمار تشكيل شركه الاسلاميه است. 4. آيت الله سيد ابوالقاسم كاشاني: وي به سال 1301 ق در تهران متولد شد. او از رهبران مبارز، ضد استعماري در عراق بود و در انقلاب 1920 جامعه عراق نقش يگانه داشت. (آيت الله كاشاني در راه مبارزه با استعمار، سازمان زيرزميني «جمعيت نهضت اسلامي» را در عراق بنيان نهاد. وي بعد از شهريور 1320 هـ . ش فعاليت خود را در ايران عليه استعمار انگليس ادامه داد، و در ملي شدن صنعت نفت ايران نقش بسزايي داشت. 5. شيخ محمد خياباني: وي به سال 1297 هـ . ق در خامنه آذربايجان متولد شد او از اعضاي برجسته انجمن ايالتي آذربايجان و از اركان فكري و رهبري آن محسوب مي‌شد در تبريز آغاز كرد و به سال 1299 ش تبريز را از لوث حضور خائنان و بيگانگان پاك كرد. و در سالهاي جنگ جهاني اول عليه سياست انگليس،‌ روس، آلمان و تركهاي عثماني مبارزه مي‌كرد. 6. ميرزا كوچك خان جنگلي: ميرزا كوچك، به سال 1298 هـ . ق در رشت متولد شد. او رهبري جنبش جنگل را بر عهده داشت و از جمله مبارزات ضد استعماري وي مبارزه با نيروهاي متجاوز روسية تزاري در گيلان است. 7. آيت الله العظمي سيد روح الله موسوي خميني مشهور به امام خميني : امام خميني در بيستم جمادي الثاني سال 1320 هـ . ق در شهر خمين به دنيا آمد. امام خميني در سال 1340 با تشكيل انجمن‌هاي ايالتي و ولايتي مخالفت نمود و بدين ترتيب رهبري و مبارزات ضد استعماري خود را با كشورهاي استعمارگر از جمله آمريكا شروع كرد و در سال 1342 ش با لوايح ششگانه مخالفت نمود و سپس مسئله كاپيتولاسيون و موضوع مصونيت مستشاران نظامي آمريكا در ايران، در مجلس مطرح شد، ايشان مخالفت علني خود را با اين لايحه با سخنراني آبان سال 1343 ش، اعلام كرد، ايشان در اين سخنراني، آمريكا را از انگليس بدتر و انگليس را از آمريكا بدتر دانستند و آمريكا را عامل اصلي همة گرفتاريهاي مردم معرفي نمود. امام اين قانون را «سند بردگي ملت ايران» و «اقرار به مستعمره بودن ايران» ناميد. امام خميني با نصب نمايندگاني از علماء شبكة گسترده‌اي را به وجود آورد و از اين طريق شبكه‌اي عظيم از علماي بلاد مختلف با رهبری واحدشكل گرفت. امام خميني با افشاي مطامع استعماري، دفاع از كيان اسلام، مبارزه با بي‌بندوباري‌ها، مبارزه‌اي آشتي‌ناپذير را عليه استعمار و استبداد شكل دادند كه سرانجام با سقوط رژيم شاهنشاهي، ايران را از وابستگي و سلطه رهايي داد. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه