مبنای مستند 'ظهور نزدیک است' حدس و گمان است حجت الاسلام آیتی مبنای مستند ظهور نزدیک است را حدس و گمان دانست و گفت: نمی توانیم به صرف یک روایت یا حتی چند روایت که سندشان از قطعیت لازم برخوردار نیست، برداشت هایی بکنیم و آن را بر افراد تطبیق دهیم.

مبنای مستند 'ظهور نزدیک است' حدس و گمان است حجت الاسلام آیتی مبنای مستند ظهور نزدیک است را حدس و گمان دانست و گفت: نمی توانیم به صرف یک روایت یا حتی چند روایت که سندشان از قطعیت لازم برخوردار نیست، برداشت هایی بکنیم و آن را بر افراد تطبیق دهیم. پژوهشگر پژوهشکده مهدویت به خبرنگار شبستان با رویکردی انتقادی به ارزیابی محتوای فیلم "ظهور بسیار نزدیک است" پرداخت. وی این فیلم را شامل مشکلات اساسی در محتوا خواند و گفت: این فیلم علیرغم القای حرف های خود به صورت یقینی و قطعی، اساسا بر چیزی جز حدس و گمان میتنی نیست. ما معتقدیم "إن الظن لایغنی من الحق شیئا؛ همانا حدس، هیچ بهره ای از حقیقت ندارد" و در حوزه معارف، به گمان و حدس نباید اعتماد کرد و حال آن که حدس اندر حدس اندر حدس، مبنای این فیلم است. این پژوهشگر مهدوی افزود: این سخن را با دقت می گویم که این فیلم بر سه لایه از حدس مبتنی است. لایه اول، حدس و گمان در روایاتی که مبنای این فیلم هستند که این خود از دو جهت قابل تأمل است؛ حدس در منابع این روایات و حدس در اعتبار یک روایت خاص. وی ادامه داد: از سویی بیشتر منابع روایی فیلم، منابع ضعیفی هستند؛ یعنی هم منابع اهل سنت که در فیلم به آن ها استناد شده است، نزد خود اهل سنت از منابع ضعیف است و هم منابع شیعی که مورد استناد قرار گرفته اند، نزد اهل تشیع ضعیف هستند. برای مثال، کتاب "الفتن" و نویسنده آن نزد اهل سنت بسیار نقد شده اند و کتاب های "بیان الأئمة" و "إلزام الناصب" نیز در میان علمای شیعه مورد نقد و اختلاف نظر هستند و از سوی دیگر، برخی منابع این فیلم، منابع معتبری هستند ولی اعتبار یک کتاب، سبب اعتبار همه روایات آن کتاب نیست. حتی درباره کتاب "کافی" از شیخ کلینی که متقن ترین کتاب روایی شیعه است، در حال حاضر هیچ عالمی معتقد به صحیح بودن تمام روایات آن نیست و نیز کتاب "الغیبة" شیخ طوسی، کتاب معتبری است ولی تمام احادیث آن صحیح السند نیستند. حجت الاسلام والمسلمین آیتی به شعیب بن صالح که در فیلم بر دکتر احمدی نژاد تطبیق داده شده است، اشاره کرد و گفت: این بخش فیلم، از هر دو مشکل مذکور رنج می برد و هم منبع این مطلب و هم روایات آن اعتبار و صحت سند قطعی ندارند. وی به بهره گیری از لایه دیگری از حدس و گمان در این فیلم پرداخت و آن را این چنین تشریح کرد: لایه دوم حدس و گمان، حدس و گمان در معنای روایات و تفسیر آن هاست. برای مثال، شعیب بن صالح در ظاهر نام فردی است ولی در فیلم، آن را از معنای اسم خاصی عدول داده و به معنای مردمی می گیرند تا بر احمدی نژاد تطبیق کند. تمیمی بودن شعیب را به گونه ای دیگر توجیه می کنند و حتی کلمه "خال" را که در روایات ذکر شده است، به خلل تفسیر می کنند و "شاب" را جوانمرد معنا کرده اند؛ این ها همه نمونه هایی از حدس در معنا و تفسیر روایات هستند. این دانش آموخته حوزوی، حدس و گمان در تطبیق روایات را لایه سوم حدس و گمان در این فیلم برشمرد و تأکید کرد: تطبیق باید صراحت داشته باشد، ولی برداشت سازندگان فیلم از روایات، با مصداق های خارجی که معرفی می کند به طور شفاف و دقیق تطبیق ندارند. حتی بعضی از ویژگی هایی که آنان از روایات برداشت می کنند بر چندین تن تطبیق دارد و چه بسا افرادی در گذشته بوده اند و یا در آینده بیایند که برای مطابقت با این ویژگی ها شایسته تر باشند. وی گفت: در واقع، قطع در تطبیق ها مشاهده نمی شود و نوعی جانبداری در مطابقت به چشم می خورد. به نظر من، سازندگان فیلم هم نمی توانند قسم حضرت عباس(ع) بخورند که شعیب بن صالح، قطعا دکتر احمدی نژاد است یا سید حسن نصرالله یقینا همان یمانی است و قسم هم نمی خورند؛ زیرا بر حدس و گمان سخن گفته اند نه یقین. حجت الاسلام و المسلمین آیتی، تصریح کرد: مسأله بسیار دقیق تر و حساس تر از این حرف هاست. ما نمی توانیم به صرف یک روایت یا حتی چند روایت که سندشان از قطعیت لازم برخوردار نیست، برداشت هایی بکنیم و آن را بر افراد تطبیق دهیم. اگر مجموع روایات ما، آن هم روایات صحیح السند ما بر مطلبی صحه نهادند، ما می توانیم بر آن تکیه کنیم ولی از چشم زاغ بودن سفیانی یا صرف اسم او و یا سرخ بودن چهره اش نمی توان گفت که ملک عبدالله، پادشاه اردن، همان سفیانی است. وی داستانی از امام صادق(ع) را یادآور شد و گفت: از ایشان پرسیدند اسم سفیانی چیست؟ ایشان پاسخ دادند که به اسمش کاری نداشته باشید؛ وقتی پنج منطقه را تصرف کرد، او را خواهید شناخت. پس ملاکی که به ما داده اند، فقط همین ها نیستند. عضو پژهشکده مهدویت با بیان این که گاهی تطبیق اصلا صراحت در مصداق ندارد و گاهی صراحت دارد ولی احتمال وجود مصداق دیگری هم هست، اظهار کرد: بنابراین به این آسانی ها نمی توان روایات را بر افراد واقعی مطابقت داد؛ پس این فیلم در هر سه لایه خود، بر حدس مبتنی است و این منظور من از این سخن بود که این فیلم را بر اساس "حدس اندر حدس اندر حدس" ساخته اند. وی هشدار داد: ما حق نداریم و نمی توانیم دروغی را به امام صادق(ع) نسبت دهیم و بگوییم امام فرموده اند که شعیب بن صالح یعنی احمدی نژاد. این نسبت دادن ها حجت شرعی می خواهند. آیا روز قیامت از ما نمی پرسند که بر چه اساسی این کار را کردید؟ واقعا حجت ما بر این کار چیست؟ حجت الاسلام و المسلمین آیتی افزود:اگر برای مثال، ملک عبدالله بر اثر یک حادثه درگذشت یا یرای مثال ترور شد در حالی که مردم ما منتظر قیام او و تصرف مناطق مختلفی از جهانند، آن وقت چه اتفاقی می افتد؟ این حادثه و مانند آن، چه بازتابی در اندیشه های مردم و اعتقادات آنان خواهند داشت؟ چه قضاوتی خواهند کرد؟ آن وقت گمان نمی کنید که مردمی که به این حدس ها دل خوش کرده بودند، در اصل آموزه مهدوی دچار تردید شوند؟ وقتی اعتقادات مردم سست شد، نیت پاک و قصد خدمت سازندگان این چنین فیلم هایی، چه مشکلی را حل خواهد کرد؟ وی درباره بزرگان و عالمانی که نامشان در فیلم ذکر شده و یا این فیلم را تأیید کرده اند، گفت: البته برخی از این بزرگواران عکس العمل نشان داده اند. برای نمونه، آیت الله ناصری با دست خط خودشان نوشتند که این فیلم را تأیید نکرده اند و نمی کنند و حتی بخشی از آن را غیر قابل دفاع می دانند و نظر خود را رسما اعلام کرده اند. این پژوهشگر مهدوی ادامه داد: از این بزرگان بگذریم، شاید افرادی باشند که منبری های خوبی باشند یا حتی فیلسوفان، پزشکان یا فیزیکدانان بزرگی باشند. این ربطی به صاحب نظر بودن آنان در همه مسائل به ویژه در مباحث دینی و مهدوی ندارد. در این مطالب، باید به لحاظ سند شناسی، دلالت شناسی، حل تعارض میان روایات، برقراری نسبت روایات با آیات و روایات دیگر و... صاحب نظر بود. ما نیازمند تفکیک میان علوم تخصصی و کارشناسان متخصص هر رشته از یکدیگر هستیم. وی درباره راه های بازشناسی غیرمتخصص از متخصص گفت: از رشته تحصیلی و تحقیقی و از دامنه مطالعات و حیطه کاری آن ها می توان به تخصص آنان پی برد و حتی گاهی از تأیید هایی که می شود می توان دریافت که آن فرد در این رشته تخصص دارد یا ندارد. برای مثال، بزرگی از استناد این فیلم به کتاب "الغیبة" شیخ طوسی حمایت کرده است، ولی اصلا توجه ندارد و آگاه نیست که اگر این کتاب معتبر است، دلیل نمی شود که تمام روایات این کتاب هم صحیح السند و معتبر باشند. حجت الاسلام والمسلمین آیتی در پایان تأکید کرد: اگر چه اختلاف دیدگاه در هر سطحی امکان دارد و در همه رشته های علمی طبیعی است، ولی به سخن فردی که کارشناس و متخصص یک فن نیست، نمی توان و نباید به راحتی اعتماد کرد. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه