در بسياري از آيات قرآن ابتدا توحيد و توحيد ربوبيت مطرح شده و در پايان آن يقين به معاد، سئوال من اين است که چگونه از توحيد ما به معاد مي رسيم؟ آيا معاد نتيجه قطعي توحيد است؟

اصل توحيد به عنوان يک اصل اسلامي هيچ معنايي جز توحيد خدا آن هم به عنوان يکي دانستنو يکي شمردن خداوند ندارد. در نهج البلاغه و احاديث اسلامي هم هر جا توحيد به عنوان يک اصل اسلامي مطرح شده، به همين معناست يگانه دانستن يعني اين که موجودي جز الله وجودي از خود ندارد به تعبير فلسفي «توحيد در وجوب وجود» يعني تنها الله تبارک و تعالي است که وجودش ذاتا ضروري است و ساير موجودات وجودشان از اوست. سر لوحه دعوت همه انبياء و اولياء و ائمه پرستش الله و اجتناب از طاغوت است. وقتي اصل توحيد اثبات مي شود فروعاتي بر اين اصل جاري مي شود مثل توحيد در ذات، توحيد در عبادت، توحيد در استعانت و غيره... پس با اصل توحيد و مفهوم توحيد نمي توانيم به معاد برسيم بلکه از طريق صفات الهي همچون عدل و حکمت و تحقق وعده هاي الهي ثابت مي شود با مراجعه به کتب کلامي و تفاسير روشن مي‌شود كه در هيچ کدام از کتب، بحث معاد در بحث توحيد آورده نشده است بلکه فصلي جداست و اثبات آن به وسيله صفات الهي است، هدف و نتيجه قطعي توحيد اثبات اصل توحيد و يگانه دانستن خداوند است و معنايي جز توحيد خدا ندارد هدف بحث توحيد فقط درباره ذات باري تعالي است نه چيز ديگر اگر هم بخواهيم معاد را اثبات نماييم از طريق صفات الهي بايد وارد بشويم. در واقع بعد از اثبات توحيد خداوند به بحث صفات الهي مي‌رسيم و از صفاتي مثل عادل و حكيم مي‌توانيم معاد را اثبات كنيم. قران و مسأله معاد: بعد از مسأله توحيد که اساسي ترين مسأله در تعليمات انبياء است مسأله معاد با ويژگي ها و آثار تربيتي و فرهنگيش در درجه اول قرآن دارد. لذا در آيات قرآن بيشترين آيات را بعد از توحيد و خداشناسي به خود اختصاص داده است مباحث قرآني معاد، گاه به صورت استدلال هاي منطقي است و گاه به صورت بحث هاي خطابي و تلقينات مؤثر و کوبنده، که گاه از شنيدن آن مو بر بدن انسان راست مي شود و لحن صادقانه کلام چنان است که همچون استدلالات در اعماق جان و روح انسان نفوذ مي کند. در اين بحث مشخص مي شود که علت ذکر معاد بعد از بحث توحيد آثار تربيتي و فرهنگي آن است که نتيجه توحيد و خدا شناسي است. و چنين نيست که هر گاه قرآن مطلبي بفرمايد در ادامه نتيجه فلسفي آن را ذکر کند بلکه اغراض خداوند در ميان هر نکته اي مي تواند متفاوت باشد. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه