چرا در احاديث 305 و 323 روضه کافي، صحبت از وزغ است و آيا متن صحيح است؟

در ابتدا لازم است متن هر دو حديث را با سند آن ها ملاحظه کنيم بعد از آن نتيجه گيري نماييم، حديث 305 را مرحوم کليني چنين آورده: عنه (علي بن محمد) عن صالح عن الوشاء عن کرام عن عبد الله بن طلحه قال سألت أبا عبد الله ـ عليه السلام ـ عن الوزغ فقال: «رجس و هو مسخ کله فإذا قتلته فاغتسل فقال: إن أبي کان قاعدا في الحجر و معه رجل يحدّثه فإذا هو بوزغ يولول بلسانه فقال أبي للرجل: أتدري ما يقول هذا الوزغ؟ قال: لا علم لي بما يقول، قال: فإنّه يقول: و الله لئن ذکرتم عثمان بشتيمه لأشتمن عليّا حتّي يقوم من هاهنا، قال: أبي: ليس يموت من بني اميه ميّت إلا مسخ وزغا، قال: و قال: إن عبد الملک بن مروان لما نزل به الموت مسخ وزغا فذهب من بين يدي من کان عنده و کان عنده ولده، فلمّا أن فقدوه عظم ذلک عليهم فلم يدروا کيف يصنعون، ثم اجتمع أمرهم علي أن يأخذوا جذعا فيصنعوه کهيئه الرّجل، قال: ففعلوا ذلک و ألبسوا الجذع درع حديد ثمّ لفّوه في الأکفان فلم يطّلع عليه أحد من النّاس إلا أنا و ولده ؛.علي بن محمد از صالح از وشاء از کرام از عبد الله بن طلحه روايت کرده که گفت: از امام صادق ـ عليه السلام ـ درباره «وزغ» پرسيدم؟ فرمود: پليد است و همه انواعش از حيوانات مسخ شده هستند، و هر گاه آن را بکشي بايد غسل کني. آن گاه فرمود: روزي پدرم در حجر اسماعيل نشسته بود و درکنار او مردي بود که با او سخن مي گفت، ناگاه وزغي را ديد که با زبانش ولوله مي کند، پدرم به آن مرد فرمود: آيا مي داني اين وزغ چه مي گويد؟ آن مرد گفت: نه، من سخن او را نمي فهمم. امام ـ عليه السلام ـ فرمود: مي گويد: به خدا سوگند اگر عثمان را به دشنام ياد کنيد من نيز تا اين مرد اين جا است علي را دشنام دهم، هم چنين پدرم فرمود: کسي از بني اميه نمي ميرد مگر آن که به صورت وزغي مسخ شود، و فرمود: هنگامي که مرگ عبد الملک فرا رسيد به صورت وزغي مسخ شد و آنان که پيش او بودند از نزد او گريختند، و آنها فرزندانش بودند، و چون او را از دست دادند بر آن ها گران آمد و ندانستند چه کنند. و سرانجام بر آن شدند تنه درخت خرمايي را بياورند و آن را به شکل مردي درآورند آنها همين کار را کردند و به آن مجسمه چوبي زره اي آهني پوشانيدند و در کفنش پيچيدند، و هيچ کس از آن آگاهي نيافت مگر من و فرزندانش)). قبل از متن لازم است سند آن را بررسي کنيم، سند اين حديث مشکل دارد چون که اولا: صالح بن أبي حماد در آن هست که نجاشي فرمود: وضعيتش مشتبه است و ابن غضائري تضعيفش کرده. ثانياً: عبد الکريم بن عمرو خثعمي ملقّب به کرّام است که شيخ طوسي درباره او فرمود: واقفي و خبيث است، گرچه نجاشي توثيقش کرده. ثالثاً: عبد الله بن طلحه نهدي در سندش هست که مجهول است کسي توثيق و تضعيفش نکرده. با توجه به مطالب ياد شده به جرئت مي توان گفت که: اين حديث ضعيف است و اعتبار ندارد، وقتي که حديثي از نظر سند مشکل داشته باشد بحث کردن درباره متن آن جايي ندارد. اما حديث 323 را مرحوم کليني اين گونه روايت کرده: «أبان عن عبد الرّحمن بن أبي عبد الله قال سمعت أبا عبد الله (ع) يقول خرج رسول الله ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ من حجرته و مروان و أبوه يستمعان إلي حديثه فقال له الوزغ ابن الوزغ قال أبو عبد الله ـ عليه السلام ـ فمن يومئذ يرون أن الوزغ يسمع الحديث ؛. شيخ کليني به سندش از ابان از عبد الرحمان بن ابي عبد الله نقل نموده که از امام هشتم ـ عليه السلام ـ شنيدم که مي فرمود: رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ از حجره خود بيرون آمد که مروان و پدرش به سخنان او (که در اتاق با همسرانش مي فرمود:) گوش مي دادند، آن حضرت به او فرمود: اي وزغ زاده وزغ، امام صادق ـ عليه السلام ـ فرمود: از آن روز عقيده بر آن شد که وزغ به سخن مردم گوش مي دهد)). اما سند اين حديث، با توجه به چند حديث قبل معلوم مي شود که مرحوم کليني حسين بن محمد اشعري از معلي بن محمد از حسن بن علي وشّاء از ابان از عبد الرحمان بن ابي عبد الله از امام نقل نموده است. در بين اين راويان فردي به نام معلي بن محمد است نجاشي در رابطه با ايشان فرمودند: مضطرب الحديث و مضطرب المذهب بود و ابن غضائري راجع به ايشان فرمودند: بعضي از حديث هايش مورد قبول و بعضي ها مردود هستند و از افراد ضعيف نقل مي کرد، و علامه حلي فرمود: مضطرب الحديث و مضطرب المذهب بود. با توجه به سخنان اين بزرگواران چنين نتيجه گرفته مي شود که اين حديث ارزش و اعتباري ندارد چون روايتي که سندش مشکل داشته باشد از درجه اعتبار ساقط است. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه