در پاسخ به پرسش شما دوست عزیز باید گفت:

در پاسخ به پرسش شما دوست عزیز باید گفت: مـسأله ایـمـان بـه قـیـامـت، از مـسـائل ریـشـه اى و زیـر بـنـایـى اعمال و کردار انسانهاست و قسمت عمده اى از مصالح مردم و اجتماع به آن وابسته است. پس ازاعتقاد به قیامت، مساءله توجه و تنبه همیشگى نسبت به آن، از اهمیت خاصى برخودار است و براى پا برجا بودن و استوارى در راه اطاعت خدا و سعادت، لازم و ضرورى است. انـسـان غـالبـا در دوران زنـدگـى دنـیـا، از هـدف اصـلى غـافـل مى شود و به گونه اى رفتار مى کند که گویى، همیشه در دنیا خواهد ماند. یاد مرگ و قـیـامـت، مـایـه تـذکـر و تـنـبـه اسـت کـه هـدف را فـرامـوش نـکـنـد و اعـمـال و تصمیمهاى خویش را با توجه به هدف تنظیم کند. از این رو، در روایات بسیارى، یاد مـرگ و قـیـامـت مـورد تـشـویـق قـرار گـرفـتـه اسـت؛ بـطـور قـطـع فـرد عـاقل، زندگى حقیقى خود را با زندگى خیالى دنیایى عوض نمى نماید. بعلاوه، یاد مرگ و قـیـامـت، زنـدگـى دنـیا را از انسان سلب نمى کند بلکه به آن معناى دیگر و جهت درست مى دهد. آیـات و روایـات، بـا تعبیرات مختلف، انسان را به یاد آورى مرگ و قیامت توصیه و از عواقب غفلت و بى توجهى به آن، برحذر مى دارد. على (ع) فرمود: (اذکروا هادم اللذات و منغض الشهوات و داعى الشتات) به یاد آورید منهدم کننده لذتها، تیره کننده خواهشها و خواننده به سوى پراکندگى را. و در جـاى دیگر با هشدار به اینکه موت فراگیر است، مى فرماید خودتان را براى مرگ آماده کنید: (عبادالله! ان الموت لیس منه فوت فاحذروا قبل وقوعه و اعدوا له عدته فانکم طرد الموت ... فاکثروا ذکر الموت عند ما تنازعکم الیه انفسکم من الشهوات) بـنـدگـان خـدا! هـرگـز از مـرگ، گـریـزى نـیـسـت و نـمـى تـوان از آن گـذشت. پس بترسید قبل از وقوع آن و هر چه را براى مرگ لازم است آماده کنید، زیرا مرگ، همه شما را فرا مى گیرد ... پس هنگامى که نفستان به طرف شهوتها اشتیاق پیدا مى کند مرگ را بسیار یاد کنید. البـتـه یـاد مـرگ هـنـگـامـى سـودمـنـد اسـت کـه بـه دنـبـال آن عمل باشد. على علیه السلام فرمود: (طوبى لمن ذکر المعاد و عمل للحساب و قنع بالکفاف و رضى عن الله) خوشا به حال کسى که معاد را به یاد آورد، براى روز حساب کار کند و به حد کفاف قانع و از خداوند خشنود باشد. هم ایشان در این باره میفرمایند: «مرگ نابود کننده لذّت ها، تیره کننده خواهش هاى نفسانى، و دور کننده اهداف شماست، مرگ دیدار کننده اى دوست نداشتنى، هماوردى شکست ناپذیر و کینه توزى است که بازخواست نمى شود، دام هاى خود را هم اکنون بر دست و پاى شما آویخته، و سختى هایش شما را فرا گرفته، و تیرهاى خود را به سوى شما پرتاب کرده است, قهرش بزرگ، و دشمنى او پیاپى و تیرش خطا نمى کند. چه زود است که سایه هاى مرگ، و شدّت دردهاى آن، و تیرگى هاى لحظه جان کندن، و بیهوشى سکرات مرگ، و ناراحتى و خارج شدن روح از بدن، و تاریکى چشم پوشیدن از دنیا، و تلخى خاطره ها، شما را فرا گیرد. پس ممکن است ناگهان مرگ بر شما هجوم آورد، و گفتگوهایتان را خاموش، و جمعیّت شما را پراکنده، و نشانه هاى شما را نابود، و خانه هاى شما را خالى، و میراث خواران شما را بر انگیزد تا ارث شما را تقسیم کنند، آنان یا دوستان نزدیکند که به هنگام مرگ نفعى نمى رسانند، یا نزدیکان غم زده اى که نمى توانند جلوى مرگ را بگیرند، یا سرزنش کنندگانى که گریه و زارى نمى کنند.»( نهج البلاغه). آثار یاد مرگ و قیامت هـمـان گـونـه کـه گـفـتـیـم اگـر بـه دنـبـال یـاد مـرگ وقـیـامـت، عـمـل باشد و یا دست کم انسان با توجه خاص و با دیده عبرت به مرگ نظر کند، بطورى که در انسان جنبش ایجاد کند، آثار و ثمره هاى گوناگونى براى او ایجاد خواهد شد که در روایات به آن اشاره شده و گوشه هایى از آن در اینجا آورده مى شود: 1 ـ زنده شدن دل و آسان شدن مرگ: پیامبر اکرم (ص) فرمود: (اکـثـروا ذکـرالمـوت، فـمـا مـن عـبـد اکـثـر ذکـره الا احـیـى الله قـلبـه و هـون عـلیـه الموت) زیـاد بـه یـاد مـرگ بـاشـیـد، پـس بـنـده اى کـه زیـاد بـه یـاد مـرگ بـاشـد خـداونـد دل او را زنده و مرگ را بر او آسان مى کند. 2 ـ بى اعتنایى به دنیا و آمرزش گناهان: رسول خدا (ص) در جاى دیگر، پس از تأکید نسبت به (یاد مرگ بودن) فرمود: (فـانه یـمـحص الذنوب و یزهد فى الدنیا، فان ذکرتموه عند الغنى هدمه و ان ذکرتموه عند الفقر ارضاکم بعیشکم) همانا، بسیار به یاد مرگ بودن، گناهان را پاک مى کند و (انسان را) در دنیا زاهد بار مى آورد. اگـر هـنـگـام بى نیازى به یاد مرگ بیفتید (احساس) بى نیازى را نابود مى کند و اگر هنگام فقر به یاد آن بیفتید شما را به زندگى تان، راضى مى نماید. حضرت على (ع) نیز فرمود: (من ذکر الموت رضى من الدنیا بالیسیر) کسى که مرگ را یاد کند، به کم از دنیا رضایت مى دهد. 3 ـ بیدارى از غفلت و نابودى شهوات: امام صادق (ع) فرمود: (ذکـر المـوت یـمـیـت الشهـوات فى النفس و یقلع منابت الغفلة و یقوى القلب بمواعد الله و یرق الطبع و یکسر اعلام الهوى یـاد مـرگ شـهـوتـهـا را در نـفـس مـى مـیـرانـد، ریـشـه هـاى غـفـلت را مـى کـنـد، دل را به وعده هاى خداوند تقویت و طبع را رقیق مى کند و نشانه هاى هواى نفس را مى شکند. بـنابراین، هر کس بیشتر از دیگران به یاد مرگ باشد، از همه زیرکتر است. امام صادق (ع) از پیامبر اکرم (ص) چنین نقل مى کند: (اکیس الناس من کان اشد ذکرا للموت) زیرکترین مردم کسى است که شدیدتر (و بیشتر) به یاد مرگ باشد. زمینه سازهاى یاد مرگ و قیامت چـیـزهـاى مـخـتـلفـى وجـود دارد کـه باعث مى شود انسان از خواب غفلت بیدار شده و به یادمرگ باشد و در پى آن، به تکاپوى اصلاح کار خویش برآید. به برخى از آنها اشاره مى شود: تلاوت آیات قرآن یـکـى از مـرضهاى روحى غفلت است و تلاوت آیات قرآن در زمینه هاى مختلف مانند مرگ، قیامت، بهشت، جهنم و تفکر در آیات ثواب و عذاب، انسان را متنبه مى سازد. پیامبر (ص) فرمود: (لاتغفل عن قرائة القران فان القران یحیى القلب) از قرائت قرآن غافل نشو؛ زیرا قرآن، دل را زنده مى کند. همچنین على (ع) فرمود: (ان احسن القصص و ابلغ الموعظة و انفع التذکر کتاب الله عزوجل) نیکوترین داستان، رساترین موعظه و نافع ترین یادآورى، کتاب خداى عزوجل است. تشییع جنازه عـامـل مـؤثـر دیگر براى یاد مرگ، تشییع جنازه است؛ البته اگر با دیده عبرت همراه باشد. حـضـرت عـلى (ع) جـنـازه اى را تـشـیـیـع مـى کـرد. هـنـگـامـى کـه جـنـازه را در قـبـر گـذاشـتـند، اهل و فامیلهاى جنازه، گریه و زارى را شروع کردند. پس حضرت فرمود: (امـا والله لو عـایـنـوا مـا عاین لاءذهلهم ذلک عن البکاء اما والله ان له علیهم لعودة ثم عودة حتى لایبقى منهم احدا ثم قام فیهم فقال: اوصیکم عبادالله بتقوى الله الذى ضرب لکم الاءمثال و وقت الا جال) آگاه باشید! به خدا قسم اگر اینان مى دیدند آنچه را او دید، از گریه دست مى کشیدند. آگاه باشید! به خدا قسم، همانا مرگ براى ایشان باز مى گردد و باز مى گردد تا احدى از ایشان را باقى نگذارد. سپس حضرت، میان ایشان ایستاد و فرمود: بندگان خدا شما را به تقواى خدا توصیه مى کنم، همان خدایى که براى شما مثلها زده و اجلها را تعیین نموده است. همچنین پیامبر اکرم (ص) فرمود: (عودوا المرضى واتبعوا الجنائز یذکرکم الا خرة) بیماران را عیادت و جنازه ها را تشییع کنید که آخرت را به یادتان مى آورد. رسـول اکـرم (ص) هر بار تشییع جنازه مى رفت، غم او را فرا مى گرفت، کم سخن مى گفت و بسیار (با خود) حدیث نفس ‍ مى کرد. 3 ـ زیارت اهل قبور اسـلام دربـاره زیـارت اهـل قبور تاءکید و سفارش کرده، بخصوص درباره زیارت قبور امامان مـعصوم (ع)، پدر و مادر، صلحا و بزرگان. انسان باید توجه داشته باشد که روزى خـود بـه آنـهـا مـلحـق مـى شـود و تـوجـه کـنـد کـه زبـان حال مردگان که دستشان از دنیا و عمل، کوتاه است، چیست؟ حضرت على (ع) هنگامى که به زیارت اهل قبور رفته بود، فرمود: (السلام عـلیـکـم یـا اءهل القبور، انتم لنا سلف و نحن لکم خلف و انا ان شاء الله بکم لاحقون ... ثم قال: اما اءنهم ان نطقوا لقالوا: وجدنا التقوى خیر زاد) سـلام بـر شما اى اهل قبور! شما پیشینیان ما و ما جانشین شما هستیم و بطور یقین ان شاءالله، ما بـه شـمـا مـلحق مى شویم ... سپس فرمود: آگاه باشید! اگر ایشان سخن مى گفتند به یقین مى گفتند: ما پرهیزکارى را بهترین توشه یافتیم. حضرت على (ع) فرمود: (فاحذروا ضیقه و ضنکه و ظلمته وغربته، ان القبر یقول کل یوم: انا بیت الغربة انا بیت التراب، انا بیت الوحشة، انا بیت الدود و الهوام و القبر روضةمن ریاض الجنة او حفرة من حفر النیران) پـس بـتـرسـیـد از تـنـگـى، تـاریکى و غربت در قبر، همانا قبر در هر روز مى گوید: من خانه غـربـتـم، مـن خـانـه خـاکـم، من خانه وحشتم، من خانه کرم و جانورم؛ و قبر یا باغى از باغهاى بهشت است و یا گودالى از گودالهاى جهنم. مشاهده مرگ و زندگى در جهان طبیعت اگـر انـسـان بـا دیـدى وسـیع، جهان هستى و اطراف خود را بنگرد، منظره هاى شکوهمندى را مى بـیـنـد کـه هـمـگـى بـا زبان بى زبانى، فریاد بر زنده شدن مردگان مى زنند و بروشنى انسان را به یاد مرگ و رستاخیز مى اندازند. هـمـه ساله در فصل زمستان فعالیت و جنب جوش زمین و گیاهان از بین رفته و گویى که هرگز رنـگ سـبـزى و خـرمـى را بـه خـود نـدیـده اسـت وخـمـودگى و جمود همه جا را فرامى گیرد و در فصل بهار، حیات زمین و گیاهان تجدید شده و جهان غرق در طراوت، تحرک و خرمى مى گردد. قرآن کریم در همین زمینه به انسان توجه مى دهد و مى فرماید: (و ترى الارض هامدة فاذا انزلنا علیهاالماء اهتزت و ربت و انبتت من کل زوج بهیج ذلک بان الله هو الحق و انه یحیى الموتى و انه على کل شىء قدیر) و زمـیـن را مـى بـیـنـى کـه خـشـک و بـى گـیـاه است. پس نگاهى که آب باران را بر آن فرومى فـرسـتـیـم بـه حـرکـت در مـى آیـد و نـمـو مـى کـنـد و انـواع گـیـاهـان زیـبا را مى رویاند. اینها دلیل بر آن است که خدا حق است؛ مردگان را زنده مى کند و بر هر کارى تواناست. قرآن از این تجدید حیات طبیعى که براى انسانها محسوس است، استفاده کرده و مى فرماید: (و الله انبتکم من الارض نباتا ثم یعیدکم فیها و یخرجکم اخراجا) خـداونـد شـمـا را (مانند نباتات) از زمین رویانید. سپس شما را به سوى زمین بر مى گرداند و دیگر بار شما را از زمین خارج مى سازد. قـرآن در جاى دیگر، تجدید حیات انسانها را با گیاهان مقایسه کرده و به انسان تنبه مى دهد و مى فرماید: (و احیینا به بلدة میتا کذلک الخروج) و بـدیـن تـرتیب سرزمین مرده را به وسیله آب باران زنده ساختیم. خروج و زنده شدن مردگان در قیامت نیز، چنین است. بـه حـقـیـقـت جـاى بـسـى تـعـجـب اسـت کـه کـسـانـى ایـنـهـا را مـشـاهـده کـرده و در عـیـن حال، نه تنها به یاد رستاخیز نمى افتند، بلکه آن را انکار مى کنند. حضرت على (ع) فرمود: (عجبت لمن انکر النشاءة الاخرة و هو یرى النشاءة الاولى) تعجب مى کنم از کسى که نشاءت آخرت را انکار مى کند، در حالى که دنیا را مى بیند. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه