در آیات آمده است که خداوند گمراه می کند؛ آیا این درسته؟

نخست باید دانست؛ هدایت خداوند فراگیر و چندگونه است، هدایت اولیه که همگانی و به طور تکوینی همه موجودات را شامل می شود چنان که خداوند می فرماید: «الَّذِی أَعْطَى کُلَّ شَیْءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدَى»[ طه (20)، آیه 50.]؛ «[خداوند] کسی است که همه موجودات را به بهترین صورت آفرید و سپس هدایت کرد». و هدایت تشریعی اولیه که شامل همه انسان ها می شود. چنان که درباره نزول قرآن مجید می فرماید: «هُدًى لِّلنَّاسِ»[ آل عمران (3)، آیه 4.]؛ «و هدایت پاداشی ثانویه که ویژه پرواپیشگان است». «أُوْلَئِکَ عَلَى هُدًى مِّن رَّبِّهِمْ وَأُوْلَئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ»[ بقره (2)، آیه 5.]؛ «[پروا پیشگان] آنان بر هدایت (ویژه ای) از سوی خداوندند و آنان همانا رستگارانند». و اما گمراهی خداوند ابتدایی و همگانی نیست بلکه شامل کسانی می شود که لیاقت و قابلیت هدایت را از دست داده اند و از گروه کافران و فاسقان شده اند. چنان که در قرآن مجید می خوانیم: «وَ أَمَّا الَّذینَ کفَرُوا فَیقُولُونَ ما ذا أَرادَ اللَّهُ بِهذا مَثَلاً یضِلُ بِهِ کثیراً وَ یهْدی بِهِ کثیراً وَ ما یضِلُ بِهِ إِلاَّ الْفاسِقینَ»[ بقره (2)، آیه 26.]؛ «و امّا آنها که راه کفر را پیموده اند، (این موضوع را بهانه کرده) می گویند: «منظور خداوند از این مثل چه بوده است؟!» (آری،) خدا جمع زیادی را با آن گمراه می کند و گروه بسیاری را هم با آن هدایت می کند؛ و گمراه نمی کند مگر فاسقان را». پس چنین نیست که خدا کسی را به طور ابتدایی گمراه نماید؛ بلکه خداوند در ابتدا هر دو راه سعادت و شقاوت را نشان می دهد، آن گاه هر کس در هر کدام از راه ها قدم نهاد، سزاوار پاداش و یا مجازات خواهد بود. خداوند متعال فرمود: «فی قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ فَزادَهُمُ اللَّهُ مَرَضاً وَ لَهُمْ عَذابٌ أَلیمٌ بِما کانُوا یکذِبُون »[ بقره (2)، آیه 10.]؛ «در دلهای آنان (منافقان) یک نوع بیماری است؛ پس خداوند بر بیماری آنان افزوده؛ و به خاطر دروغ هایی که می گفتند، عذاب دردناکی در انتظار آنهاست». پس باید مراقب بود که غرض ورزانه و لجوجانه و تهاجم کنان با آیات خدا برخورد نکرد، چرا که اگر کسی چنین کند، طبق قوانین تکوینی خدا، محال است بتواند حقیقت آیات را دریابد. لذا خداوند متعال فرمود: «وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنینَ وَ لا یزیدُ الظَّالِمینَ إِلاَّ خَساراً»[ اسراء (17)، آیه 82.]؛ «و از قرآن، آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان، نازل می کنیم؛ و ستمگران را جز خسران(و زیان) نمی افزاید». همچنین در برخی آیات تصریح نمود که چون آنها دل بیمار یا طغیان گراند، از درک هدایت محروم می شوند. «اللَّهُ یسْتَهْزِئُ بِهِمْ وَ یمُدُّهُمْ فی طُغْیانِهِمْ یعْمَهُونَ»[ بقره (2)، آیه 15.]؛ «خداوند آنان را استهزا می کند؛ و آنها را در طغیانشان نگه می دارد، تا سرگردان شوند». .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه