۱. چرا کسی نمی تواند به اراده خود معصوم باشد و خداست که باید او را معصوم کند یا معصوم بیافریند؟ و اگر کسی نتواند به اراده خویش معصوم شود، پس دیگر چه نیازی به اسوه بودن معصوم؟ چرا برخی پیامبر و امام شده اند وما نشدیم آیا با عدالت سازگار است؟

برای پاسخ به این پرسش باید به سه واقعیت، معرفت پیدا کرد. نخست آن که پیامبران و امامان(ع) دارای اراده بشری می باشند و برای تحصیل هر چه بیشتر مقامات معنوی، به سعی و تلاش می پردازند و اهل صبر و جهاد و زهد و تقوا و... می باشند. واقعیت نورانی دوم آن که خداوند متعال به قابلیت پیامبران وامامان برای تحصیل مقامات معنوی و شایستگی آنان برای عهده داری مسؤولیت هدایت جامعه علم دارد و در حقیقت همان قابلیت و شایستگی آنان است که موجب برگزیدگی آنان برای امامت شده است. آیات وروایات فراوانی بر این دو واقعیت گواهی می دهد که به چند نمونه آن اشاره می شود. «وجعلنا منهم ائمه یهدون بامرنا لما صبروا و کانوا بایتنا یوقنون؛ و چون شکیبایی کردند و به آیات ما یقین داشتند، برخی از آنان را پیشوایانی قرار دادیم که به فرمان ما [مردم را] هدایت می کردند» (سجده، آیه 24). «الله اعلم حیث یجعل رسالته؛ خداوند بهتر می داند رسالتش را کجا قرار دهد» (انعام، آیه 124). واقعیت سوم که باید به آن توجه کرد آن است که «سپردن هر مسؤولیتی همراه با دادن امکانات لازم است» و امامت جامعه از این قاعده مستثنی نیست. ازاین رو خداوند آنان را از علم لازم برای عهده داری مسؤولیت امامت بهره مند می گرداند. به مجموعه این سه واقعیت نورانی در اوایل دعای ندبه اشاره شده است. آن جا که درباره دلیل «برگزیدگی امامان» می خوانیم: «بعد ان شرطت علیهم الزهد فی درجات هذه الدنیا الدنیه وزخرفها و زبرجها فشرطوا لک ذلک و علمت منهم الوفاء به فقبلتهم و قربتهم و قدمت لهم الذکر العلی والثناء الجلی واهبطت علیهم ملائکتک و کرمتهم بوحیک و رفدتهم بعلمک؛ [آنان را برگزیدی]... بعد از آن که بر آنها شرط کردی نسبت به دنیا و زینت زیورها زهد بورزند، آنان نیز این شرط را پذیرفتند و دانستی که آنان به آن شرط وفا دارند. پس آنها را پذیرفتی و به خود نزدیک ساختی و یاد بلندو ستایش ارجمند را برای ایشان پیش فرستادی و فرشتگانت را بر آنان فرو فرستادی و به وحی خود آنان گرامی داشتی و آنان را به بخشش علم خودمیهمان کردی...»در پایان باید به نکته مهم معرفتی دیگر توجه داشت که این «علم و عصمت موهبتی» به عنوان پایه و (Base) می باشد و معصومان با اراده خویش و با سعی و تلاش و عبادت و دعایی که به درگاه خداوند دارند به مقامات عالی تری از علم و عصمت دست می یابند. چنان که درقرآن مجید از زبان پیامبر(ص) می خوانیم: «و قل رب زدنی علما؛ و بگو پروردگارا بر دانشم بیفزای» (طه، آیه 114). و همین عبادت ها و صبر و جهادهای بیشتر است که با اختیار و اراده انجام می شود و موجب برتری برخی از پیامبران بر دیگر پیامبران می شود. «تلک الرسل فضلنا بعضهم علی بعض؛ برخی از آن پیامبران را بر برخی دیگر برتری بخشیدیم...» (بقره، آیه253). بنا بر آن چه گفته شد علم و عصمت موهبتی امامان، به جهت مسؤولیتی است که برای هدایت جامعه بر عهده آنان گذاشته شده است و این یک اصل عمومی و یک سنت الهی است، بدون آن که تبعیض ناروایی باشد که رسیدن به مقام امامت همراه با دارا شدن برخی مقامات ویژه معنوی باشد، چنان که درباره امام هادی(ع) می خوانیم: «یکی از یاران ایشان به نام «هارون بن فضیل» در کنارشان بود که ناگاه امام فرمودند: انا لله و انا الیه راجعون ابی جعفر [امام جواد(ع)] درگذشت. به حضرت عرض شد: از کجا دانستید؟ فرمودند: زیرا فروتنی و خضوعی نسبت به خدا در دلم افتاد که برایم سابقه نداشت»، (اصول کافی، ج 3، ص 218، ح 984). ناگفته نماند، دسترسی به مقام «عصمت» و راه یابی به مقامات «علمی و معنوی» اختصاصی به پیامبران و امامان ندارد، بلکه برای همگان میسر است. چنان که حضرت زینب(س) تا مرز عصمت پیش رفته بود و حضرت عباس(ع) به مقامات عالی معنوی دست یافته بود وبسیاری از علما و اولیا به عنوان «تالی تلو معصوم» [نزدیکان به مرز عصمت] از آنان یاد می شود. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه