در آیه ی ۲۰ سوره ی نساء ، .... استبدال زوج مکان زوج ... منظور از استبدال طلاق است ؟

در این آیه خدای متعال می فرماید: وَ إِنْ‌ أَرَدْتُمُ‌ اسْتِبْدَالَ‌ زَوْجٍ‌ مَکَانَ‌ زَوْجٍ‌ وَ آتَيْتُمْ‌ إِحْدَاهُنَ‌ قِنْطَاراً فَلاَ تَأْخُذُوا مِنْهُ‌ شَيْئاً أَ تَأْخُذُونَهُ‌ بُهْتَاناً وَ إِثْماً مُبِيناً و اگر تصمیم گرفتید که همسر دیگری به جای همسر خود انتخاب کنید، و مال فراوانی (بعنوان مهر) به او پرداخته‌اید، چیزی از آن را پس نگیرید! آیا برای بازپس گرفتن مهر آنان، به تهمت و گناه آشکار متوسل می‌شوید؟! جـمـله «ان اردتـم اسـتـبدال زوج ؛ اگر بخواهيد همسر ديگرى انتخاب كنيد» در حقيقت ناظر به وضع دوران جاهليت بوده است. «اسـتـبـدال » بـه مـعـنـى طـلب تـبـديل كردن است بنابر اين معنى طلب و اراده در آن افتاده است و اگر مشاهده مى كنيم كه با «اردتم » (بخواهيد) ضميمه شده بخاطر اين است كه مى خواهد اين نكته را گوشزد كند كه به هنگام مقدمه چينى و تصميم بر تبديل كردن همسر خود نبايد از مقدمات نامشروع و ناجوانمردانه شروع كنيد. ايـن آيـه بـراى حـمـايـت قـسـمـت ديـگـرى از حـقـوق زنـان نازل گرديده و به عموم مـسـلمـانان دستور مى دهد كه به هنگام تصميم بر جدايى از همسر و انتخاب همسر جديد حق نـدارنـد چـيزى از مهر همسر اول خود را كم بگذارند، و يا اگر پرداخته اند پس بگيرند، هـر قـدر هـم مـهر زياد باشد (و ان اردتم استبدال زوج و اتيتم احديهن قنطارا فلا تاءخذوا منه شيئا). هـمـانـطـور كـه در سـابـق گـفـتـيـم «قـنـطـار» بـه مـعـنـى مـال و ثـروت زيـاد اسـت . راغـب در كـتـاب مـفـردان مـى گـويـد اصـل «قـنـطـار» از «قـنـطـره » بـه مـعـنـى پـل اسـت و چـون امـوال زيـاد هـمـچـون پلى هستند كه انسان در زندگى مى تواند از آنها استفاده كند، از اين جهت به آن قنطار گفته اند. زيـرا فـرض ايـن اسـت كـه طـلاق در ايـنـجـا به خاطر منافع شوهر صورت مى گيرد نه بـخـاطـر انـحـراف زن از جـاده عـفـت ، بـنـا بـر ايـن دليـلى نـدارد كـه حـق مـسـلم آنـهـا پايمال شود. سـپـس اشـاره بـه طـرز عـمـل دوران جـاهـليـت در ايـن بـاره كـه هـمـسـر خـود را مـتـهـم بـه اعـمـال مـنـافى عفت مى كردند نموده و مى فرمايد: «آيا براى باز پس گرفتن مهر زنان متوسل به تهمت و گناه آشكار مى شويد» (اتاءخذونه بهتانا و اثما مبينا). يعنى اصل عـمـل ، ظـلم اسـت و گـنـاه ، و مـتـوسـل شدن به يك وسيله ناجوانمردانه و غلط، گناه آشكار ديگرى است . در آيـه بعد مجددا با استفهام انكارى ، براى تحريك عواطف انسانى مردان اضافه مى كند كه شما و همسرانتان مدتها در خلوت و تنهايى با هم بوده ايد همانند يك روح در دو بدن ، ارتباط و آميزش كامل داشته ايد، چگونه بعد از اين همه نزديكى و ارتباط، همچون بيگانه هـا و دشـمـنـان بـا يـكـديـگـر رفـتـار مـى كـنـيـد، و حـقـوق مـسـلم آنـهـا را پايمال مى نماييد؟! (و كيف تاخذونه و قد افضى بعضكم الى بعض ). اين درست همانند تعبيرى است كه ما در فارسى امروز داريم كه اگر دو نفر دوست صميمى بـا هـم بـه نـزاع بـرخيزند به آنها مى گوييم شما سالها با يكديگر نان و نمك خورده ايـد چـرا نزاع مى كنيد؟ در حقيقت ستم كردن در اين گونه موارد به شريك زندگى ، ستم بر خويشتن است . سـپـس مـى فـرمـايد: از اين گذشته همسران شما پيمان محكمى به هنگام عقد ازدواج از شما گرفته اند چگونه اين پيمان مقدس و محكم را ناديده مى گيريد و اقدام به پيمان شكنى آشكار مى كنيد؟ (و اخذن منكم ميثاقا غليظا). ضـمـنا بايد توجه داشت كه اين آيه گرچه در مورد طلاق دادن همسر سابق براى انتخاب هـمـسـر جـديـد وارد شـده ولى اخـتصاص به آن ندارد، بلكه منظور اين است در هر مورد كه طلاق و جدايى به پيشنهاد مرد صورت گيرد، و زن تمايلى به جدايى ندارد بايد تمام مهر پرداخته شود، و يا اگر پرداخته شده چيزى از آن باز پس نگيرند، خواه تصميم بر ازدواج مـجـدد داشـتـه بـاشـنـد يـا نـه.(1) .

كانون گفتگوی قرآنی

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/27

لینک کوتاه