اتقان صنع يعني چه؟ آيا برهاني به اين اسم داريم كه بتواند وجود خدا را اثبات كند؟

براي شناخت خداي متعال، راه هاي فراوان و گوناگوني وجود دارد که در کتاب هاي مختلف فلسفي و کلامي و بيانات پيشوايان ديني و نيز در متن کتاب هاي آسماني به آن ها اشاره شده است. اين دلايل و براهين از جهات مختلفي با يکديگر تفاوت دارند مثلا در بعضي از آنها از مقدمات حسي و تجربي استفاده شده در حالي که بعضي ديگر از مقدمات عقلي محض، تشکيل يافته اند؛ و بعضي مستقيما در صدد اثبات خداي حکيم هستند در صورتي که بعضي ديگر تنها موجودي را اثبات مي کنند که وجودش مرهون موجود ديگري نيست (واجب الوجود) و براي شناختن صفات او مي بايست براهين ديگري اقامه کرد. يکي از ساده ترين راه هاي خداشناسي، تأمل در نشانه هاي خدا در جهان، و به تعبير قرآن کريم «تفکر در آيات الهي» است گويي هر يک از پديده هاي جهان در زمين و آسمان و در وجود انسان، نشاني از مقصود و مطلوب آشنا دارد و عقربه دل را به سوي مرکز هستي که هميشه و در همه جا حضور دارد هدايت مي کند. حال مي خواهيم بدانيم منظور از اتقان صنع چيست و آيا از اين طريق مي توان وجود خداوند متعال را اثبات کرد؟ در کتب لغت اتقان را به «محکم بودن، کمال، درستي» معنا کرده اند و درباره صنع بايد گفت يعني هر آنچه خلق شده است به عبارت بهتر ما سوي الله. همان طور که قرآن کريم مي فرمايند: مجموعه عالم طبيعت داراي انسجام و اتصال شگفت آوري است که هيچ خلل و ناهماهنگي در آن ديده نمي شود، دانشمندان علوم مختلف نيز صراحتا به اين مطلب اذعان کرده اند و هر چه علوم بشري تکامل پيدا کند به اين انسجام و اتصال هدفدار بيشتر پي مي برند. و با ديدن اين هماهنگي و انسجام هر شخصي، پديدآورنده اين عالم را حکيمي، عليم و مدبّر مي داند، و گويند حکيم کسي است که اعمالش از روي علم و تدبير و داراي انسجام و استحکام است. اين استحکام و اتقان، نشانگر آفريننده اي عليم است که علم به ظاهر و باطن موجودات دارد چرا که او نه تنها خالق ماديات است خالق مجرّدات نيز مي باشد. اوست که بين جسم انسان (که مادي است) و روح او (که مجرد است) هماهنگي و علقه ايجاد کرده است، در صورتي که اين دو (جسم و روح) هيچ سنخيتي با هم ندارند، يکي فنا پذير و محدود است و ديگري باقي و در حال رشد و تکامل مي باشد و اوست که انسانيت انسان را درست مي کند. اهل بيت ـ عليهم السلام ـ نيز در مورد اتقان صنع الهي فرمايشاتي دارند که موجب ارشاد به سوي خداي حکيم و عليم مي باشند از جمله امير المومنين ـ عليه السلام ـ در نهج البلاغه.. همان طور که در ابتداء مطلب گفته شد بعضي از براهين اثبات وجود خدا فقط چند صفت از صفات الهي را اثبات مي کنند و براي بقيه آن صفات بايد به براهين ديگر رجوع کرد. برهان اتقان صنع نيز فقط بعضي صفات از جمله حکيم، عليم و قدير و مدبّر بودن الهي را اثبات مي کنند که براي صفات ديگر خداوند متعال به براهين ديگر بايد رجوع کرد. نکته قابل توجه اينکه در کلام متکلمين اسلامي برهاني به نام برهان اتقان صنع ديده نمي شود و اکثرا اين بحث را در ضمن برهان نظم آورده اند. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه