یکی از صفات خداوند ثبات است و زیبایی دیگر از صفات اوست. در عالم موجودات(حداقل انسان) زیبایی یک چیز نسبی است که در بین موجودات(انسان) با صلیقه های متفاوت مختلف است. او چگونه خدایی است که در عین حال که ثابت است برای همه زیباست؟

دو پاسخ از دو منظر تقدیم حضور می شود.پاسخ نخست:جمال ، صفت ذاتی وجود می باشد؛ یعنی هر وجودی زیباست و هر زیبایی نیز وجود است.از طرف دیگر، وجود مراتب دارد؛ و هر موجودی رتبه ای از آن را به خود اختصاص داده است. لذا طبیعی است که در قیاس رتبه های وجود، آنها که در رتبه ی برترند، از زیبایی بیشتری برخوردار خواهند بود. پس عالی ترین رتبه ی وجود، عالی ترین مرتبه ی جمال نیز می باشد؛ که فوق آن زیبایی متصوّر نیست. بنا بر این، عالی ترین رتبه ی وجود (خدا) ثابت است چون فراتر از او معنی ندارد تا بدان ترقّی کند؛ و عالی تر از او فرض ندارد تا در قیاس با آن، فاقد زیبایی شمرده شود. پاسخ دوم:اولا: حتی در عالم آفرینش زیبایی هم ممکن است نسبی باشد و هم نفسی ( یعنی موجود به خودی خود و بدون مقایسه با سایر موجودات متصف به زیبایی شود). و اینگونه نیست که زیبایی منحصر به زیبایی نسبی باشد. و این زیبایی ممکن است هم در محدوده موجود های مادی باشد و هم مجرد. و این امر از انضمام دو آیه قرآن حاصل مى شود.اول : آیه الله خالق کل شى ء است که دلالت دارد هر چیزى غیر خدا، مخلوق ذات اقدس خداوند است خواه مجرد باشد و خواه مادى ، خواه از ذوات باشد خواه از اوصاف .دوم : آیه الذى احسن کل شى ء خلقه است که دلالت دارد هر چیزى را که خداوند آفرید جمیل و زیبا خلق کرد و هیچگونه نقص و عیب نفسى در متن هستى یافت نمى شود، چه در نشئه ماده و چه در منطقه مجرد و نیز، هم در قلمرو ذوات اشیا و هم در نشئه اوصاف آنها.استظهار جمال و زیبایى نسبى برخى از موجودات نسبت به بعضى از موجودات دیگر نیز از بررسى چند مورد به دست مى آید، یکى آیه : انا جعلنا ما على الارض زینة لها...یعنى ما آنچه را که در روى زمین قرار دارد از مناظر طبیعى به عنوان زینت زمین قرار داده و کره ارض را بدان مزین نمودیم ، و دیگرى آیه انا زینا السماء الدنیا بزینة الکواکب ، یعنى ما فضاى بالا را با ستاره هاى روشن زینت دادیم . از این آیات زینت و جمال نسبى موجودات مادى نسبت به یکدیگر معلوم مى شود و از آیه : ...حبب الیکم الایمان و زینة فى قلوبکم و کره الیکم الکفر و الفسوق و العصیان ... خدا ایمان را براى شما دوست داشتنى گردانید و آن را در دلهاى شما زینت داد و کفر و فسق و معصیت را در نظرتان ناخوشایند ساخت .چنین بر مى آید که خداوند ایمان را محبوب دلها قرار داده و آن را زیور جان آدمیان ساخته است . و چون روح انسانى مجرد است نه مادى ، و ایمان نیز امرى است معنوى نه مادى ؛ این امر معنوى یعنى ایمان ، مایه جمال و زیبایى آن امر مجرد یعنى جان انسانى شده است . البته تمایز زیبایى تکوینى از اعتبارى و امتیاز جمال رحمانى از زینت شیطانى مبسوطا در قرآن کریم بیان شده است . ( برای توضیح بیشتر مراجه فرمایید به کتاب زن در آینه جمال و جلال اثر آیت الله جوادی آملی )ثانیا: برای روشن شدن مفهوم جمال و زیبایی خداوند به توضیحات ذیل توجه نمایید : خداوند دارای صفات جمال و صفات جلال است .صفات جمال به صفاتى گفته مى شود که بیانگر کمالى از کمالات خداى تعالى مى باشد و از ثبوت واقعیتى در ذات الهى حکایت دارد. از این صفات به صفات ثبوتى هم تعبیر مى کنند. در مقابل صفات جلال به معناى سلب نقص از ذات الهى مى باشد و چون نقص یعنى سلب کمال، پس سلب نقص در واقع «سلب سلب کمال» مى باشد. بنابر این سلب نقص تعبیر دیگرى از ثبوت کمال است. پس صفات جلال یا به تعبیر دیگر صفات سلبى حاکى از نقص نداشتن خداى سبحان مى باشد و بیان سلب مفاهیمى مى کند که شایسته مقام و منزلت الهى نیست. مثال صفات جمال: علم و قدرت، حیات و اراده و مثال صفات سلبى یا جلال: جسم نبودن، مادى نبودن مى باشد. باید توجه داشت که بنابر نظر دقیق شیعه ذات الهى کمال محض بوده و هیچ نقصانى در آن نیست. لذا ذات الهى بسیط محض است و تمامى صفات جمال الهى (صفات ثبوتیه ذاتیه) عین ذات بارى تعالى مى باشد . خدای متعال هم ذات مقدسش جمیل است و هم همه صفات او که عین ذاتش می باشد جمیل هستند. علم، کمال، قدرت، عظمت، رحمت و تمامی صفات الهی از زیبایی و جمال برخوردار است، همانطور که فعل الهی و خلقت او از زیبایی و جمال برخوردار است و همانطور که صفات دیگر الهی مطلق و بی انتهاست، جمال الهی نیز هیچ حد و محدودیتی ندارد و بی پایان و بی حد است. خدای متعال جمیل مطلق است و هیچ حد و اندازه ای برای جمال زیبا و دل آرای او نمی توان در نظر گرفت. هر تصوری که درباره جمال دل آرای الهی در نظر بگیریم، او از آن برتر و زیباتر است و هیچ گاه نمی توان به کنه زیبایی حضرت حق آگاه و آشنا شد. انسان می تواند در مسیر کمال و طریق مشاهدات باطنی به جلوه های کاملتر و زیباتری از حق برسد و تا بی نهایت این سیر را ادامه بدهد اما هیچگاه به انتهای جمال حق نخواهد رسید، زیرا جمال حق بی انتها و بی پایان و بی حد و مرز است و در یک کلمه خدای متعال جمیل مطلق است. زیبایی ذات پاک خداوند در آفریده های او، کلمات او، لطف و رحمت او و حتی غضب و عذاب او جلوه گر شده است. به طور نمونه: 1. نگاه به منظره های طبیعت و دقت در زندگی و راز بقای انواع حیوانات وحشی و اهلی، اسرار آمیزترین زیبایی ها را در نظر هر بیننده به تصویر می کشاند. 2. نگاه به تنوع انسان ها، نژادها با تمام اختلاف رنگ و قد و زیادی و کمی توانمندی و بالا و پایین بودن استعدادها از جلوه های دیگر زیبایی های آفریده های خداست. 3. انس با قرآن و کلمات دلنشین آن همراه با توجه به مفاهیم و ژرفای بلند معارف آن آینه ای از علم گسترده خداست. 4. نعمت بیشتر خداوند در نظام تکوین جهان که همیشه آب و آبادانی ها بیش از خشکسالی ها و سازندگی ها بیش از ویرانی و زلزله هاست نمایی از زیبایی کار خداست. س 5. لطف و رحمت بیشتر خداوند در نظام تشریع که پیامبران بسیار را برای هدایت بشر در برابر وسوسه های شیطان فرستاده و پاداش ده برابر در برابر نیکی را در برابر مجازات یک برابر زشتی قرار داده از دیگر نمایشهای زیبای خداوند است. البته این همه، گوشه بسیار اندکی از آن زیبایی های پروردگار است که در این دنیا جلوه گر شده است و قطعا دنیا به جهت محدودیت های ذاتی خود بیش از این نمی توانسته است مظهر جمال جمیل الهی باشد و در عوالم دیگر که از سعه وجودی بیشتری برخوردار است جمال دل آرای الهی با ظهور بیشتری برای مؤمنان جلوه گر خواهد شد. البته مؤمنان حقیقی در همین دنیا می توانند از مشاهده جمال الهی بهره مند شوند اما بهره کاملتر آنها در آخرت است که بدون محدودیت های عالم ماده به مشاهده و لذت از جمال حضرت حق خواهند پرداخت. بیشترین لذت عارفان در دنیا از مشاهده جمال حضرت حق در جلوه های گوناگون آن می باشد از این رو رفتن به بهشت برای عارفان آن قدر جاذبه ندارد که دیدن جمال جمیل حق جذاب و اشتیاق آور است. به همین جهت خدای متعال لذات معنوی و جسمانی را در بهشت جمع نموده است و مؤمنان را در بهشت از لذت مشاهده در کنار لذات دیگر، به اندازه ظرفیت آنها برخوردار خواهد ساخت. نکته قابل توجه این که مشاهده جمال حق و درک آن در این دنیا در صورتی میسر است که انسان از زشتی های درونی وارسته شود و روح زیبایی در او به وجود آید، آنگاه متناسب با طهارت و زیبایی درونی، به زیبایی آفرینش و آفریننده آن پی خواهد برد. . براى مطالعه بیشتر ر.ک: دکتر سعیدى مهر، آموزش کلام اسلامى، ج 1، انتشارات طه و مرکز جهانى علوم اسلامى، قم. [پایان کد انتخابی] .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه