با سلام و تشکر از لطف شما؛ دیّان از صفات جمالیه خداوند متعال است، یا صفات جلالیه؟

کلمه «دیّان» از ریشه «دین» به معنای جزا و کیفر دادن آمده است. بنابر این معنای کلمه دیان جزا و کیفر دهنده است.[1] البته گاهی در معنای ملازم با معنای کیفر دهنده؛ مانند قاهر[2] یا سیاستمدار[3] نیز به کار می‌رود. در هر صورت به نظر می‌رسد دیّان از صفات فعل است؛ زیرا از رابطه بین خداوند و مخلوق انتزاع می‌شود؛ لذا نه صفت جلال است و نه صفت جمال؛ زیرا جلال و جمال از صفات ذات هستند.  توضیح این‌که صفاتی که به خدای متعال نسبت داده می‏ شود یا مفاهیمی است که از ذات الهی با توجه به نوعی از کمال وجودی انتزاع می‏شود؛ مانند علم، قدرت، حیات. و یا مفاهیمی است که عقل از مقایسه بین ذات الهی و مخلوقاتش با توجه به نوعی رابطه وجودی انتزاع می‏کند؛ مانند خالقیت و ربوبیت. دسته اول را صفات ذاتیه و دسته دوم را صفات فعلیه می‏نامند.[4] اما مقصود از صفات جمال، صفاتی است که از کمالات موجود در مرحله ذات حکایت می‌کنند و مقصود از صفات جلال، صفاتی است که از تنزیه ذات از نقایص خبر می‌دهند. در حقیقت صفات جمال، نشانه کمال و زیبایی است، و صفات جلال نشانه برتر بودن خدا از اتصاف به کاستی. صفات جمال؛ مانند علم، قدرت، حیات و ... و صفات سلبی یا جلال؛ مانند پیراستگی از جسم، جوهر، عرض و ... .[5] البته ممکن است صفات فعل را به صفات ذات بر گشت داد؛ به این معنا که صفت فعل را به لحاظ وجود مبدأ آن در ذات خداوند نگریست،[6] در این صورت می‌توان گفت دیّان از صفات جمال است.   [1] . جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح (تاج اللغة و صحاح العربیة)، محقق، مصحح، عطار، احمد عبد الغفور، ج 5، ص 118، بیروت، دار العلم للملایین،  چاپ اول، 1410ق. [2] . زمخشری، محمود بن عمر، الفائق فی غریب الحدیث، محقق، مصحح، شمس الدین، ابراهیم،‏ ج 1، ص 390، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، 1417ق. «الدَّیَّان: فَعَّال، من دان الناسَ إذا قَهرَهم علی الطاعة. یقال: دِنْتُهُمْ فَدَانُوا، أیْ قهرتهم فأطاعوا». [3] . ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج 13، ص 170، بیروت، دار صادر، چاپ سوم، 1414ق. «الدَّیَّان: السائس». [4] . اقتباس از پاسخ 2229(چگونگی ارتباط صفات فعل با حوادث زمانی). [5] . اقتباس از پاسخ 10379(صفات جلال و جمال). [6] . ر. ک: طباطبائی، سید محمد حسین، نهایة الحکمة، ص 287- 288، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ پنجم، 1404ق. .

موتور جستجوی پرسش و پاسخ دینی امین

مرجع:

ایجاد شده در 1401/04/03

لینک کوتاه