توضيحاتي درباره دو اسم جبار و لطيف در اسماي الهي بدهيد.

کلمه جبّار در مورد خداوند به دو اصطلاح به کار مي رود. يکي به معناي جبران کننده يعني او آنچه را كه بالقوه است به بالفعل جبران کرده و تکميل مي کند. با عنايت به کلام علامه حلّي مي‌توان گفت: چون خداوند واجب الوجود است و هر چيزي مستند به اوست، در نتيجه هر چه بالقوه و استعداد است را او به بالفعل تبديل مي کند، چون خود، بالفعل محض است. مرحوم حاج ملاهادي سبزواري (ره) مي فرمايند: جبّار از کلمه جبر به معني تلافي و تدارک است و ماهيات به لحاظ آنکه دائم بين وجود و عدم بوده و ممکن الوجود هستند؛ خداوند اين امکان را در آنها با اعطاي وجود جبران کرده و تبديل به وجوب وجود مي نمايد (منتهي وجوب بالغير) پس خلل و کمبود هاي آنان را پوشانده و نقصان آنها را جبران مي کند. معناي ديگر جبار، کسي است که سلطنت داشته و اراده اش نافذ است. مرحوم علامه طباطبائي (ره) مي فرمايند: کلمه جبار صيغه مبالغه از جبر يعني شکسته را اصلاح کننده است و بنابراين جبّار کسي است که اراده اش نافذ است و اراده خود را بر هر کس که بخواهد به جبر تحميل مي کند. به عبارت ديگر جبار به معناي کسي است که بر ديگران عظمت و سلطنت داشته باشد و اين خود يکي از صفات خداوند است که در خصوص ديگران مذموم و در خصوص او ممدوح است براي اينکه در غير خدا معنايش اين است که بنده خدا، جباريت را به خود مي بندد «در حالي که سزاوار آن نيست». و اما لطيف از ماده لطف به معني کار بسيار ظريف و باريک است و اگر به رحمت هاي خاص الهي، لطف گفته مي شود نيز به خاطر همين ظرافت آن است. خداوند در قرآن مي فرمايد: لاَّ تُدْرِكُهُ الأَبْصَارُ وَهُوَ يُدْرِكُ الأَبْصَارَ وَهُوَ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ. چشم ها او را درک نمي کنند ولي او بينندگان را درک مي کند و او لطيف و خبير است در آيه مذکور يکي از اوصاف خداوند لطيف ذکر شده است. هنگامي که اين اسم در مورد اجسام به کار مي رود به معني سبکي در مقابل سنگيني و هنگامي که در مورد حرکات به کار مي رود به معناي يک حرکت کوچک و زودگذر و گاهي در مورد موجودات و کارهاي بسيار دقيق و باريک که با حس قابل درک نيستند گفته مي شود و اگر خدا را با عنوان لطيف توصيف مي کنيم نيز به همين معني است يعني او خالق اشياي ناپيدا و داراي افعالي است که از محيط قدرت استماع بيرون است، بسيار باريک بين و فوق العاده دقيق مي باشد از امام رضا ـ عليه السلام ـ نقل شده که فرمود: اينکه مي گوئيم خداوند لطيف است به خاطر آن است که مخلوقات لطيف آفريده و به خاطر اين است که از اشياء لطيف و ظريف و ناپيدا آگاه است... اين احتمال نيز در تفسير اين کلمه وجود دارد که منظور از لطيف بودن خداوند آن است که ذات پاک او چنان است که هرگز با احساس کسي درک نمي شود. بنابراين او لطيف است زيرا هيچ کس از ذات او آگاه نيست. علامه طباطبائي (ره) مي فرمايند: لطيف به معناي رقيق و نفوذ کننده است. وقتي خداي تعالي محيط باشد به هر چيزي، و احاطه اش هم احاطه حقيقي باشد قهرا شاهد و ناظر بر هر چيزي خواهد بود و پيدا و پنهان هر چيزي را خواهد ديد و به ظاهر و باطن هر چيزي عالم خواهد بود. ديگر ناظر بودن او بر تمامي احوال يک موجود او را از اينکه در همان حال بر ساير موجودات ناظر و واقف باشد باز نمي دارد و هيچ چيزي حجاب و فاصله بين او و بين موجودي ديگر نمي شود پس او هم چشم ها را مي بيند و هم آنچه را که چشم ها مي بينند. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه