آیا کلمه «علماء» مذکر است یا مؤنث؟

«اسم» که یکی از سه نوع کلمه موجود در زبان عرب است، به اعتبارات گوناگون دارای تقسیمات گوناگونی می‌باشد؛ از جمله در علم صرف به اعتبار دلالت بر تعداد افراد، بر سه قسم به شرح زیر تقسیم می‌گردد:1. اسم مفرد؛ اسمی است که دلالت بر یک نفر یا یک چیز نماید؛ مانند: زید، زینب، عالم، شجر، مسلم.[1]2. اسم مثنّی یا تثنیه؛ اسمى که بر دو مفرد دلالت می‌کند، و طریقه ساختن آن‌ ‌چنان است که به آخر اسم مفرد «الف و نون»[2] یا «یاء و نون»[3] ملحق می‌نمایند، و نون تثنیه مکسور است، و حرف آخر کلمه که پیش از الف یا یاء واقع می‌شود مفتوح است؛ مانند: زَیدانِ، زَیدَینِ، مُسلِمانِ، مُسلِمَینِ.[4]3. اسم مجموع یا جمع؛ اسمى است که بر بیش از دو فرد دلالت می‌کند، و آن دو قسم است:الف. جمع سالم یا صحیح،[5] طریقه ساختن مذکرش چنان است که در آخر اسم مفرد «واو و نون»[6] یا «یاء و نون»[7] ملحق می‌نمایند، و آخر کلمه پیش از واو مضموم، و پیش از یاء مکسور است، و نون جمع مفتوح می‌باشد؛ مانند: زیدون، زیدین، مسلمون، مسلمین.[8] و طریق ساختن مؤنث آن چنان است که الف و تاء کشیده در آخر کلمه می‌آورند، و اگر در آخر کلمه «تاء» باشد حذف می‌گردد؛ مانند: هندات، ضاربات، شجرات.[9]ب. جمع مکسر،[10] و آن با تغییر مفرد ساخته می‌شود، و تغییر یا در حرکت است با توافق در عدد حروف،[11] یا در حرکت و حروف هر دو است، و تغییر در عدد حروف یا به افزودن بر مفرد است، یا به کاستن از مفرد.[12]اوزان جمع مکسربرای جمع مکسّر حدود 40 وزن بیان شده است،[13] که یکی از آن وزن‌ها وزن «فُعَلاء» است. این وزن، جمع وصفى است که بر وزن «فعیل» یا «فاعل» باشد؛ مانند: «کریم» که جمعش می‌شود؛ «کُرَماء» یا «علیم و عالم» که جمعشان می‌شود؛ «علماء» یا جاهل که می‌شود؛ جهلاء.[14] واژگان جمع، مانند «علماء» اگرچه جمع مکسَّر برای واژگان مذکر «عالم» و «علیم» است، اما در چنین جمع‌هایی به اعتبار کلمه تقدیری «جماعة» می‌توان به آنها فعل مفرد مؤنث نیز اسناد داده شود؛ مانند: «جاء الرجال» و «جائت الرّجال‏».[15]گفتنی است؛ صیغه‌هاى جمع براى مفرداتى که گفته شده کلّیّت ندارد، بلکه بناء بر غالب است؛ یعنى ممکن است هر یک از آنها جمع مفردات دیگرى واقع شوند، و هر نوعى از آن مفردات نیز ممکن است جمع دیگرى داشته باشند.[16] .

اسلام کوئست

مرجع:

ایجاد شده در 1400/12/23

لینک کوتاه