2 سوال : پیامبر ص هدیه را قبول میکردند و صدقه را نه.چرا اگر خوب بود که حضرت میپذیرفتند از طرفی در روایات داریم وقتی امام عصر عج حکومت میکنند آن کسی که بیشتر از حقش خواسته پشیمان میشود و می آید پیش حضرت که مال گرفته را برگرداند چرا که فکر میکند چرا از هم دوران خود عقب بمانم و چیزی بخواهم که به من نفع کمتری برساند درحالی که دیگران به حق خود قانعند ولی حضرت میفرماید که ما چیزی که به کسی دادیم پس نمیگیریم! با این توصیفات ضمن اینکه یک عمل صالح هست صدقه دادن اما گمانم باید آدمش هم در درجه پائین تری باشد. ؟

پاسخ : گرفتن صدقه دلیل بر پائن تر بودن فرد گیرنده نیست بلکه نشانه فقر ونیاز مالی اوست . نکته دیگر اینکه اگر پیامبر وائمه صدقه نمی گرفتند به دلیل قانون خاص است که ذیلا تبیین می شود : برای روشن شدن همه زاوایای مسله اجازه دهید بحث را از این جا شروع نمایم : خداوند حاکم جهان خلقت است و حق قانون گذاری دارد. این قانونگذار حاکم که حق قانونگذاری دارد ،مالکیت بندگانش بر دسترنج خویش را به رسمیت شناخته و به آنان اعلام کرده که مالک دسترنج خود هستید. کسی حق ندارد بدون اجازه شما، در آن تصرف کند یا آن را بگیرد . خداوند قانونگذار و حاکم اعلام کرده که شما آدمیان موظفید مقداری از دسترنج خود را به عنوان "صدقه" و زکات به فقیران و در راه ماندگان و یتیمان و ... بدهید. اگر این مقدار را به آن ها که خداوند صاحب و مالک صدقات قرار داده نرسانید و بخواهید در آن تصرف کنید ،گناه و این تصرف حرام است: إِنَّمَا الصَّدَقاتُ لِلْفُقَراءِ وَ الْمَساكينِ وَ الْعامِلينَ عَلَيْها وَ الْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ وَ فِي الرِّقابِ وَ الْغارِمينَ وَ في‏ سَبيلِ اللَّهِ وَ ابْنِ السَّبيلِ فَريضَةً مِنَ اللَّهِ وَ اللَّهُ عَليمٌ حَكيمٌ ؛(1) زكات ها مخصوص فقرا و مساكين و كاركنانى است كه براى (جمع آورى) آن زحمت مى‏كشند و كسانى كه براى جلب محبّت شان اقدام مى‏شود و براى (آزادى) بردگان و (اداى دين) بدهكاران و در راه (تقويت آيين) خدا و واماندگان در راه ؛ اين يك فريضه (مهم) الهى است و خداوند دانا و حكيم است! پس این هشت طبقه مالکان صدقه و زکات هستند . حکومت اسلامی موظف است زکات و صدقات را جمع آوری کرده و با آن این هشت طبقه را اداره کند. خداوند قانونگذار ، قانون دیگری وضع می کند و می فرماید: یک پنجم غنیمت و فایده هایی که در زندگی از راه های مختلف از جمله جنگ، غواصی، معدن، مازاد بر هزینه سالانه زندگی و ... نصیب تان می شود ، مال خدا، رسول ، ذی القربی، مساکین، فقیران و در راه ماندگان است: وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْ‏ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِي الْقُرْبى‏ وَ الْيَتامى‏ وَ الْمَساكينِ وَ ابْنِ السَّبيلِ؛ (2) بدانيد هر گونه غنيمتى به دست آوريد، خمس آن براى خدا، و براى پيامبر، و براى ذى القربى و يتيمان و مسكينان و واماندگان در راه (از آن ها) است. عجیب این است که این حکم گویا در جامعه اسلامی مورد پذیرش قرار نگرفته و آن را ظلم یا تبعیض شمرده اند، از این رو خداوند در ادامه آیه می فرماید: إِنْ كُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللَّهِ وَ ما أَنْزَلْنا عَلى‏ عَبْدِنا يَوْمَ الْفُرْقانِ يَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعانِ وَ اللَّهُ عَلى‏ كُلِّ شَيْ‏ءٍ قَديرٌ ؛ اگر به خدا و آنچه بر بنده خود در روز جدايى حق از باطل، روز درگيرى دو گروه (باايمان و بى‏ايمان) [روز جنگ بدر] نازل كرديم، ايمان آورده‏ايد و خداوند بر هر چيزى تواناست! ظاهرا عدم پذیرش هنوز وجود دارد . شاید علتش این بود که رسول خدا تبیین کرد منظور از "ذی القربی" نه خویشاوندان شما و نه همه خویشاوندان پیامبر؛ بلکه افراد خاصی است (امامان معصوم) . منظور از یتیمان و مسکینان و در راه ماندگان، نه همه فقیران، بلکه فقیران بنی هاشم است. خدا این حکم اختصاصی را داده تا پیامبرش را گرامی داشته باشد و بگوید چون محبوب من هستی و هدایتگر به سوی من می باشی، وابستگان به تو را با این حکم جدا می کنم و از بقیه متمایز می سازم تا جامعه به محبوبیت تو پی ببرد و وابستگان به تو هم متوجه باشند که جایگاه خاصی دارند و مسئولیت شان نسبت به دیگران سنگین تر است . در اسلام همیشه حقوق و تکالیف متقابل هستند. هر جا تکلیفی باشد ، حقوقی هم هست. طبیعی است که خویشاوند پیامبر بودن ، تعهد بیش تری می آورد. خداوند در مورد همسران پیامبر که از نزدیکان او هستند ، می فرماید: يا نِساءَ النَّبِيِّ مَنْ يَأْتِ مِنْكُنَّ بِفاحِشَةٍ مُبَيِّنَةٍ يُضاعَفْ لَهَا الْعَذابُ ضِعْفَيْنِ وَ كانَ ذلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسيراً وَ مَنْ يَقْنُتْ مِنْكُنَّ لِلَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ تَعْمَلْ صالِحاً نُؤْتِها أَجْرَها مَرَّتَيْنِ وَ أَعْتَدْنا لَها رِزْقاً كَريماً يا نِساءَ النَّبِيِّ لَسْتُنَّ كَأَحَدٍ مِنَ النِّساءِ إِنِ اتَّقَيْتُنَّ؛ (3) اى همسران پيامبر! هر كدام از شما گناه آشكار و فاحشى مرتكب شود، عذاب او دوچندان خواهد بود و اين براى خدا آسان است. هر كس از شما براى خدا و پيامبرش خضوع كند و عمل صالح انجام دهد ، پاداش او را دو چندان خواهيم ساخت. روز پرارزشى براى او آماده كرده‏ايم. اى همسران پيامبر! شما همچون يكى از زنان معمولى نيستيد، اگر تقوا پيشه كنيد. وقتی همسران پیامبر چنین مورد نظر باشند، طبیعی است که فرزندان پیامبر و خویشاوندان ایشان نیز به همین منوال باید مورد نظر باشند. به همین جهت وقتی فردی به امام زین العابدین عرض کرد: شما از اهل بیتی هستید که خدا گناهان تان را آمرزیده است! امام غضبناک شد و فرمود: ما سزاوارتریم حکمی که خدا در مورد زنان پیامبر اجرا کرده، از دو برابر بودن پاداش نیکوکاران مان و دو برابر بودن کیفر گناهکاران مان ، در مورد ما اجرا کند، نه این که چنان که گمان کرده ای، گناه ما را ببخشد! سپس حضرت دو آیه فوق را تلاوت کرد. (4) آری خداوند بر خویشاوندان پیامبر و سادات هم از حیث تکلیف سخت تر می گیرد و هم از حیث حکم ، آنان را متمایز می سازد و می فرماید به جهت انتساب به پیامبر زکات را که "پاک کننده اموال بندگان" است ، بر شما حرام کردم، یعنی به خاطر انتساب با پیامبر گرامی تر از آن هستید که به شما زکات بدهند. دادن زکات به شما بر دیگران گناه و گرفتنش بر شما حرام است، زيرا كه صدقات و زكات جزء اموال عمومي است. پيامبر نمي خواست بهانه اي به دست مردم بدهد تا بگويند اهل بيت خود را بر اموال عمومي مسلط كرده ،از این رو آن را بر اهل بيت خود حرام كرد اما در عوض آن برای اداره یتیمان و فقیران و در راه ماندگان سادات ،مالیات مخصوصی به نام خمس وضع کرد که در ردیف خدا و رسول و ذی القربی از آن سهم ببرند. پس سادات هم تکلیف سنگین تری دارند و هم حق ویژه ای به آنان داده شده است. البته حق ویژه، برای امتیاز گذاری و مشخص کردن و حرمت نهادن است در قبال آن تکلیف سنگین تر ،نه این که تبعیض باشد، زیرا فقیران و یتیمان و در راه ماندگان از سادات و غیر سادات باید توسط حکومت اسلامی اداره شوند و تأمین گردند، ولی ردیف بودجه آن ها را جدا کرده تا به نوعی تمایز و حرمت گزاری شده و در قبال تکلیف سنگین تر ، از آنان قدردانی ویژه کرده باشد. امام کاظم فرمود:خداوند خمس را برای فقرا و مسکینان و در راه ماندگان سادات قرار داد، نه همه فقیران و ...؛ تا در قبال صدقه که بر آنان حرام کرده بود و بر غیر آنان حلال بود ، باشد. صدقه را بر آنان حرام کرد تا آنان را به خاطر انتساب به پیامبرش گرامی داشته و از گرفتن مالی که پاک کننده اموال است و به فقرا داده می شود ، بی نیاز سازد . آنان به این سهم از گرفتن زکات بی نیاز شده و ذلت نیاز و تقاضا در آنان ظهور نکند. (5) امام صادق فرمود: خدایی که جز او خدا ( و حاکم و قانون گذاری ) نیست، وقتی صدقه را بر ما حرام کرد، برای ما حکم خمس را نازل کرد. پس گرفتن صدقه بر ما حرام و خمس برای ما (بر گردن بندگان) واجب است و این حکم گرامی دارنده ما (از نیاز و ذلت) و (خمس) حلال بر ما است. (6) پس این امتیاز در اصل به خاطر گرامی داشت رسول خدا به خویشاوندان ایشان داده شده تا قدر خویشاوندی را بدانند و به لوازم آن پایبند باشند و حرمت رسول خدا را خدشه دار نکنند. .

كانون گفتگوی قرآنی

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/27

لینک کوتاه