در پاسخ به این موضوع ابتدا نکاتی پیرامون تحلیل سیاسی و بایسته های آن بیان شده و سپس برخی راهکارها ارائه می گردد .تحلیل سیاسی Political Analysis به معنای « تجزیه پدیده به اجزای تشکیل دهنده، شناخت اجزا و ارتباط آنها با یکدیگر و شناسایی کلیت پدیده مورد بررسی » می باشد ؛ در تحلیل سیاسی رخداد یا پدیده سیاسی به عنوان یک مجموعه کلی تصور می شود که از اجزا و واحدهای کوچکتری تشکیل یافته است . این اجزاءِ کوچک در حقیقت حکم آجرهای یک ساختمان را دارند که آنگاه که بر روی هم قرار گیرند ساختمان به وجود می آید .

در پاسخ به این موضوع ابتدا نکاتی پیرامون تحلیل سیاسی و بایسته های آن بیان شده و سپس برخی راهکارها ارائه می گردد .تحلیل سیاسی Political Analysis به معنای « تجزیه پدیده به اجزای تشکیل دهنده، شناخت اجزا و ارتباط آنها با یکدیگر و شناسایی کلیت پدیده مورد بررسی » می باشد ؛ در تحلیل سیاسی رخداد یا پدیده سیاسی به عنوان یک مجموعه کلی تصور می شود که از اجزا و واحدهای کوچکتری تشکیل یافته است . این اجزاءِ کوچک در حقیقت حکم آجرهای یک ساختمان را دارند که آنگاه که بر روی هم قرار گیرند ساختمان به وجود می آید . ذهن با تفکر و دقت پدیده را می شکند و اجزای تشکیل دهنده آن را از هم تفکیک می نماید .در این مرحله اجزا و عناصر از یکدیگر مجزا هستند ، بنابراین بررسی و مطالعه بر روی آنها آسان می شود .در مرحله بعد ذهن به کشف روابط بین اجزا و عناصر می پردازد ، و آنها را برای خود توصیف و تبیین می کند . به منظور کسب تحلیل و تبیین مسائل سیاسی رعایت چند محور اساسی لازم است .1-داشتن تخصص کافی در مسئله ؛ چرا که عدم تخصص در مساله نه تنها به تحلیل مناسب کمک نمی کند بلکه عوارض ناشی از عدم تخصص باعث ضربه زدن به هدف مقدسی می شود که فرد تحلیل گر متعهد در پی آن است . و گاه باعث سوء استفاده انسانهای مغرض می گردد . به گونه ای که بنایی که شخص قصد بازسازی آن را دارد دچار هجمه های فراوان می گردد . داشتن تخصص کافی از منظر دینی به اندازه ای اهمیت دارد که در روایتی که درباره قضات صحبت کرده و سه دسته از قضات را اهل آتش و تنها یک دسته را اهل بهشت معرفی می کند قاضی که علم قضاوت ندارد با وجود اینکه حکمی که کرده بر حق بوده اهل آتش معرفی می گردد . (رک :میزان الحکمه ، آیت الله محمدی ری شهری ، حدیث 16869 به نقل از الکافی : 7/407/1)2- داشتن بصیرت سیاسی بالا ؛ بصیرت به معنای اینست که فرد مسلمان مقتضیات زمان و مکان را بشناسد و قدرت بالای تشخیص وظیفه و تکلیف خود را داشته باشد بصیرت ضامن حراست از فرد در برابر لغزشگاههایی است که هر لحظه در کمین انسان قرار می گیرد و برای تحلیلگر سیاسی داشتن بصیرتی که او را از گزند چنین حوادث به ویژه در د وران فتنه ها و شبهات ایمن دارد ضروری است در حدیثی از حضرت صادق –ع- چنین روایت شده است : العالم بزمانه لا تهجم علیه اللوابس ؛ امور شبه ناک و مشتبه به کسی که آگاه از زمانش باشد هجوم نمی آورد . ( بحار ، ج78 ، ص269)بنابر این تلاش نمایید تا با بالابردن سطح هوشمندی سیاسی خود و نیز ارتقای میزان شناخت شرایط زمانه و مکانه و مقتضیات هر زمان و مکانی تشخیص سیاسی خود را بالا برید 3- داشتن تقوای سیاسی : هر چند تقوا به عنوان مقوله اخلاقی شناخته می شود که در دنیای سکولار و دین گریز امروز نباید در مباحث سیاسی از آن سخن به میان آید اما بر اساس آموزه های دینی تقوا مساله ای است که همواره باید سرلوحه یک مسلمان در وهله اول و یک تحلیلگر سیاسی مسلمان در وهله های بعد قرار گیرد اهمیت تقوا در همه امور به اندازه ای است که حتی امیر المومنین امام علی (ع) نیز به هنگام سفارشات و وصایایی که برخی از آنها جنبه اجتماعی و سیاسی داشتند ابتدا به تقوا سفارش می کردند و یا در خطبه های سیاسی عبادی نماز جمعه سفارش به تقوا یکی از ارکان خطبه نماز جمعه می باشد البته تاکید بر اهمیت تقوا به خاطر ثمراتی است که از این مقوله ناشی می شود به عنوان مثال نقش آن در تحلیل سیاسی از آنجایی حائز اهمیت است که تحلیل سیاسی امری است که با هدف واقع نمایی و بیان حقایق صورت می گیرد و دارای بازتاب مثبت یا منفی در جامعه می باشد بنابر این تنها کسی می تواند وظیفه تحلیل سیاسی را درجامعه اسلامی به خوبی ادا نماید که انگیزه ای برای پرهیز از خطاها و لغزشها داشته باشد و این فرد تنها فرد با تقوا می باشد همچنین تقوا عاملی است که طبق آیه قرآنی به انسان قدرت تشخیص حق و باطل عنایت می کند خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید: یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا إِنْ تَتَّقُوا اللّهَ یجْعَلْ لَکُمْ فُرْقانًا ؛ ای کسانی که ایمان آورده اید! اگر تقوای خدا پیشه کنید، خداوند به شما قدرت تشخیص حق و باطل می دهد. (انفال(8)، آیة 29) و نیز می فرماید: « وَ اتَّقُوا اللّهَ وَ یعَلِّمُکُمُ اللّهُ ؛ تقوای خدا را پیشه و روش خود قرار دهید؛ چرا که خداوند شما را آموزش می دهد».( بقره، آیة 282 )4- فارغ بودن ذهن از تعصب جناحی و سیاسی و تلاش برای انعکاس حقائق بدون در نظر گرفتن وابستگی های حزبی و جناحی در این مسیر لازم است برای رسیدن و تبیین حق از پیروی هواهای نفسانی بایستی خودداری کرد و دل به حقیقت سپرد ولو اینکه حقیقت خلاف خواست نفسانی ما باشد بنابر این در راستای تحلیل سیاسی دقیق سعی کنید دلبستگیهای جناحی و گروهی خود را دخالت ندهید . 5- بالا بردن سطح اطلاعات عمومی و تخصصی سیاسی از طریق مطالعه کتب مستند و معتبر و مربوط به موضوع سیاسی مورد تحلیل ، مراجعه به سایتهای خبری معتبر ، استماع نظرات کارشناسان و صاحب نظران مختلف پیرامون مساله مذکور و به طور کلی بهره گیری از منابع اطلاعاتی معتبر ، متقن و مستند 6- به روز کردن اطلاعات سیاسی و جلوگیری از در جازدن در زمان خاص به ویژه که مسائل سیاسی امور سیالی هستند که در هر زمانی دچار تغییرات فراوان شده و به طور کلی احتمال تعویض منطق تحلیل در آن زیاد می باشد لذا همواره پیش از پرداختن به تحلیل تلاش کنید اطلاعات جدید درباره مقوله مذکور گردآورینمایید . 7-انتخاب روش و متدلوژی مناسب ؛ کسب و جمع آوری اطلاعات به تنهایی به منزله مواد خامی است که لازم است بر اساس الگویی صحیح و مناسب با یکدیگر ارتباط داده شود تا بتوان به نتیجه و تحلیل سیاسی دست یافت . زیرا فهم پدیده های سیاسی تا 50 درصد به مطالعه کتاب ها ، مواد خام علمی ،کلاس درس ، کتابخانه بستگی دارد اما بقیه آن با شخصیت فرد ، توانایی های روشی و... مرتبط است . تفاوت یک عالم سیاسی متوسط با یک عالم سیاسی برجسته ، صرفاً در مهارت و دقت در جمع آوری اطلاعات و مواد خام نیست ، بلکه در فرآیند مفهومی و نظری است که عالم برجسته را به سوی یک ساختار دقیق عملی سوق می دهد. در زمینه تحلیل سیاسی روشهای بسیار متعدد و متنوعی وجود دارد ؛ زیرا شناخت و تحلیل پدیده های سیاسی ـ اجتماعی از یک راه مشخص به دست نمی آید؛ زیرا هر موضوعی ـ بسته به ماهیت و محتوای آن ـ شیوه خاصی را می طلبد. مثلاً برای شناخت علل وقوع یک جنگ ، نمی توان به شیوه شناخت علل انقلاب عمل کرد. انتخاب روشی نامناسب، موجب تحلیل غیر واقعی و نتیجه گیری غلط می شود. بر این اساس یک تحلیلگر جهت توانایی و موفقیت در تحلیل سیاسی لازم است با روشها ،مدلها و نظریات علمی که پیرامون تحلیل پدیده های سیاسی وجود دارد ؛ آشنا شده و در شناخت مسائل سیاسی پیرامون خویش از آنها بهره برد . از این رو مطالعه چند منبع را در اینجا به شما پیشنهاد می شود : 1- شناخت و تحلیل سیاسی ، جواد منصوری ، مشهد: آستان قدس ، 1372 .2- فن تحلیل سیاسی ، حمید فرهادی نیا ، انتشارات فرهنگ انقلاب اسلامی ، 1364 .3-آشنایی با مفاهیم روش تحلیل سیاسی ، رمضان شعبانی سارویی ، پایگاه اینترنتی بصیرت .4- روش تحلیل سیاسی ، حسن بهشتی پور ،(وبلاگ(8- جمع آوری داده ها و اطلاعات سیاسی تحلیل از منابع مستند و در صورت امکان با حداقل واسطه به ویژه در تحلیل مسائل سیاسی روز در این زمینه سعی کنید مطالب روزنامه ها و سایتها اینترنتی را به دلیل جهت داری تحلیل های آنها با وسواس و دقت نظر بیشتری مطالعه نمایید . 9- تحلیل داده ها بر اساس شیوه های منطقی و حتی الامکان به شیوه های رایج در علوم سیاسی که در بالا هم به آنها اشاره شد و جمع بندی مطالب پیش از ارائه آن در جمع مخاطبان و ارزیابی منطق تحلیل و میزان پایداری نتیجه به گونه ای که صدر و ذیل کلام فاقد هر گونه تناقض و تعارضی باشد . در زمان بیان مطالب و به اصطلاح فاز عملیاتی تحلیل سیاسی نیز چند نکته را مد نظر قرار دهید : 1-مهارتهای ارتباطی وکلامی خودتان را افزایش دهید برای این منظور سعی نمایید از کتابهای روانشناسی و نیز نظرات روانشناسان و نیز تجربه عملی افراد مختلف استفاده کنید 2- از هر گونه اطاله کلام خودداری کنید .3- استفاده از بهترین زمانها یعنی زمانهایی که سطح هوشیاری و آگاهی مخاطبان در حد بالایی قرار دارد و پرهیز از زمانهای به اصطلاح سوخته (از تحلیل سیاسی در زمانهایی که سطح آگاهی یا گیرندگی مطلب مخاطبین پایین می باشد و یا به عبارتی ذهن تحلیل گر مخاطب در هوشیاری کمتری قرار دارد مثل زمان بعد از ظهر یا اواخر شب جدا خودداری کنی) 4- برای بیان مطالب از شیوا ترین و ساده ترین کلمات استفاده کنید و از به کار گیری کلمات گنگ ، ثقیل و نامفهوم برای مخاطب جدا خودداری کنید و نیز سعی کنید از تمثیل و تشبیه سازی وقایع سیاسی بامسائلی که با ذهن مخاطب آشناست برای فهم بهتر مطالب استفاده کنید .5-در نظر گرفتن سطح علمی و تحلیلی مخاطبان به عنوان مثال نحوه تحلیل سیاسی برای دانش آموز راهنمایی با تحلیل سیاسی برای دانشجو و یا تحلیل برای دانشجوی کارشناسی رشته فنی با دانشجوی ارشد علوم سیاسی باید متفاوت باشد .6-مبنا قرار دادن نتایجی که قطعیت آنها به اثبات رسیده و پرهیز از بیان هر گونه نتیجه غیر قطعیه حتی اگر ظنی باشد چرا که هر گونه شناخت، تحلیل، جمع بندی و موضع گیری، باید مستند و مبتنی بر علم باشد. نمی توان ظن را پایه تحلیل قرار داد. خداوند می فرماید: « إِنَّ الظَّنَّ لا یغْنی مِنَ الْحَقّ ِ شَیئًا »؛ «همانا گمان شما را از حق بی نیاز نمی سازد». (سوره یونس ، آیه 36) برای کاربردی تر نشان دادن مساله مثالی ذکر می کنیم مثلا جنابعالی در باره تاثیر انقلاب اسلای بر جنبشهای اسلامی معاصر قصد ارائه تحلیل دارد به این منظور اولین کار مراجعه به کتابخانه و جستجوی کتاب با عناوین مربوط به موضوع مثل انقلاب اسلامی یا جنبشهای اسلامی یا عین عنوان مساله می باشد در مرحله بعد کتب و منابع معتبر مورد نظر مطالعه و نکات مهم و کلیدی انها فیش برداری می شوند همچنین می توانید از منابعی همچون اینترنت کنفرانسهای مربوطه و نیز نظرات اساتید دانشگاهی که در این زمینه کار کرده اند استفاده نمایید پایان نامه ها نیز معمولا منابع خوبی به شمار می روند آنگاه با جمع آوری داده ها و مقایسه آنها با شیوه هایی که گفته شد و در منابع معرفی شده بالا نیز به آنها اشاره شد به جمع بندی مطالب بپردازید و پس از دسته بندی آنها و اضافه کردن مقدمه و موخره بحث و نتیجه گیری جهت ارائه در جمع مخاطبین آماده گردید.علاوه بر محورها ی یاد شده چند راهکار نیز پیشنهاد می گردد ؛اول اینکه شاخصه های اصلی و محوری انقلاب اسلامی و راه امام ره برای افراد با استناد به سخنان امام ره و مقام معظم رهبری تبیین و تشریح گردد.تا بر اساس این شاخصه ها و خطوط اصلی بتوانند حرکت و مواضع افراد و گروهها را تحلیل و تبیین کنند و به منظور مصون بودن از هر گونه انحراف در ترسیم این شاخص ها لازم است سخنان امام ره و مقام معظم رهبری محور قرار داده شود . دوم آشنا نمودن افراد با جریانهای سیاسی کشور و گرایشات فکری و مواضع عملی آنان با استفاده از کتاب ها یا جزوات علمی و مستند یا دعوت از اساتید و مسئولین آگاه و متعهد . سوم ایجاد کرسیهای آزاد اندیشی در دانشگاهها که مقام معظم رهبری بر آن تاکید بسیاری داشته و دارند البته با پرهیز از سیاسی کاری و جناح بازی و با تکیه بر استدلالات علمی ، منطقی و روشن و حضورفعال مجامع دانشگاهی در آن .چهارم ایجاد فضای بحث وگفتگوو تحلیل در جلسات با هدف تبیین مسائل مختلف و اشنایی با دیدگاههای گوناگون .. در پایان منابع برخی موضوع ها جهت بهره گیری آورده می شود که با توجه به سطح تحصیلی و علمی دانشجویان و هم چنین اهدافی که تعقیب می نمائید، از میان این کتاب ها برخی را انتخاب نمایید: در مورد سیاست مطالعه کتاب های زیر سودمند ؛1- احمد جهان بزرگى، اصول سیاست و حکومت , پژوهشکده فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1378 2- لیبرالیسم ایرانی ،جهاندار امیری3- محمد جواد نوروزى، نظام سیاسى اسلام 4- مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى، فلسفه سیاست 5- عبدالحسین خسروپناه، جامعه مدنى و حاکمیت دینى 6- آیت الله مصباح یزدى، پرسش ها و پاسخ ها 7- جلد 15 پرسش ها و پاسخ های دانشجویی – دین و سیاست، ولایت فقیه، جمهوری اسلامی ,در این کتاب به 99 پرسش درباره دین و سیاست، روحانیت و سیاست، حکومت پیامبر و امام، دلایل ولایت فقیه، ولایت فقیه و عقل بشری، پیشینه ولایت فقیه، شرایط ولی فقیه، گستره و اختیارات ولایت فقیه، ولی فقیه و مراجع تقلید، نظارت بر ولایت فقیه، نظام جمهوری اسلامی ایران، شورای نگهبان و نظارت استصوابی، مجمع تشخیص مصلحت نظام، خبرگان رهبری و... پاسخ داده شده است. 8- فقه سیاسى، ج 1 و 2 عباسعلى عمید زنجانى 9- مبانى اندیشه سیاسى در اسلام عباسعلى عمید زنجانى 10 -حکومت اسلامى فصلنامه مجلس خبرگان 11- فلسفه سیاست آیت اللّه مصباح یزدى 13- رهبرى در اسلام محمدى رى شهرى 14- دین و دولت در اندیشه اسلامی , محمد سروش , دفتر تبلیغات اسلامی . در مورد تحلیل سیاسی, جریان ها و بحران ها و مسائل سیاسی چند دهه اخیر مطالعه منابع و کتابهای زیر مفید خواهد بود: - شیوه های تعمیق بیش سیاسی، سید عبدالقیوم سجادی، قم، بوستان کتاب، 1382 - جریان شناسی سیاسی در ایران معاصر , علی دارابی , تهران : پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی , 1388 . - جریان شناسی در ایران معاصر , عبدالحسین خسرو پناه , قم : حمکت نوین اسلامی . - جریان شناسی، پژوهشکده تحقیقات اسلامی سپاه، ویژه طرح معرفت دانشجویان بسیجی - ماهنامه سیاحت غرب، مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما - گذر از چالش ها، شورای نویسندگان پاسخ به پرسش های سیاسی - وسوسه شیطان بزرگ، محمد تقی کرامتی، دفتر جریان شناسی تاریخ معاصر، قم: همای غدیر، 1383 - ارمغان دمکراسی، جهت گیری سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا در قبال جمهوری اسلامی ایران، صادق سلیمی بنی، نشر معارف، 1383 - تحولات سیاسی اجتماعی بعد از انقلاب اسلامی در ایران، یحیی فوزی، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1384، دو جلد - براندازی در سکوت، آسیب شناسی دوران گذار به جامعه مردم سالار دینی، مرتضی قمری وفا، تهران، کیهان، 1380 - جریان های فکری ایران معاصر، عبدالحسین خسرو پناه، قم: وثوق، 1384 - جریانها و جنبشهای مذهبی سیاسی ایران, رسول جعفریان, تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی, 1381. - تاریخ سیاسی ایران, سید جلال الدین مدنی, قم: دفتر نشر اسلامی. - حدیث پیمانه, حمید پارسیانیا, قم: نشر معارف, 1376. -انقلاب اسلامی, منوچهر محمدی, قم: نشر معارف, 1380. - مجله زمانه, پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.(لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد رهبری، کد: 49/100123240) .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه