می خواستم بدونم اطاعت پدر واجبه یا احسان به او؟ممکن است پدر مسائل دنیاى امروز را درک نکند؛اگر احسان، منظور از احسان چیست آیا به سن پدر هم بستگی دارد؟پدرى که بیشتر به فکر منافع خود است چطور؟

ما انسان‌ها به گونه‌ای هستیم که هرگاه نسبت به اهمیت و ارزش موضوعی اطلاع یابیم, در اثر آن شناخت, انگیزه بهتر و بیشتری برای عمل و پای‌بندبودن به آن پیدا خواهیم کرد. لذا شایسته است به اهمیت، قدر و منزلت والدین از دیدگاه اسلام اشاره‌ای نماییم و سپس به بیان راهکارها و چگونگی انجام وظیفه و احترام در قبال پدرتان بپردازیم.اسلام حساب ویژه اى براى پدر و مادر بازکرده و جایگاه ویژه‌ای برای آنان در نظر گرفته است؛ لذا در روایات آمده که اگر پدر و مادرى از فرزندانشان راضى باشند موجب خیر و برکت و سعادت فرزند مى شود، و اگر در حق فرزندان خود دعا کنند خداوند به این دعا توجه خاصى مى نماید؛ کمااین‌که اگر والدین از فرزندان ناراضى باشند و خداى ناکرده آنها را نفرین کنند ممکن است خداوند بر چنین فرزندانى که موجب ناراحتى والدین شوند قهر و غضب نماید. در روایات آمده «اطاعت کردن ازوالدین بزرگترین فریضه است» و یا اینکه مى فرماید «بهشت زیر پاى مادران است». آیات و روایات زیادی که در این زمینه وارد شده حاکى از اهمیتى است که خداوند براى والدین قائل شده است و اینها بدون حکمت نیست. البته معنای احسان نیکی کردن است که گاهی واجب وگاهی مستحب است اگر با تاکید و جدیت دستوری بدهند که خلاف شرع نباشد اطاعت واجب است که این خود نوعی احسان است ویا کاری موجب ناراحتی آن ها شود و واجب شرعی نباشد انجام دهد حرام وگناه کبیره است و اگر بگویند بهتر است این کار را کنی یا انجام ندهی بهتراست آن کار مستحب می شود.از این رو باید در هر شرایطى احترام آنها را نگه داشت؛ هر چند در بعضى اوقات در برخورد با فرزندان خود دچار اشتباه شوند و یا در حق آنان ظلم کنند! باز هم تکرار می‌کنیم که خداوند همه انسانها را در مقابل اعمال و رفتارى که انجام مى دهند مورد سؤال قرار مى دهد و والدین نیز باید پاسخگوى اعمال و رفتار خود باشند. بنابراین در همه حال ما وظیفه داریم به والدین خود احترام بگذاریم حتى اگر آنها به ما بى‌احترامى کنند و ما را مورد آزار و اذیت قرار دهند. فقط در صورتی که آنها بخواهند ما را به کار حرامى وادار کنند یا از انجام تکلیف واجبى باز بدارند، اطاعت از آنها جایز نیست چه اینکه اطاعت خداوند بر هر کس دیگری حتى والدین نیز مقدم است. لذا اگر پدر و مادر در حق فرزند کوتاهی کنند و چه بسا ظلمی انجام دهند، این سبب نمی‌شود که فرزند هم درباره آنان به وظیفه‌اش عمل نکند. از این رو امام باقر (علیه السلام) فرمود: «خداوند در چند چیز رخصت و ترک را روا ندانسته است از جمله: اطاعت از پدر و مادر چه آنها خوب باشند و چه بد (اصول کافی، ج 2، ص 129، ح 15). به هر حال، اطاعت از پدر و مادر و خشنودی آنان را فراهم کردن حتی اگر کافر باشند لازم است و سعادت دنیا و آخرت را به همراه می آورد؛ چنان که امام صادق (علیه السلام) به جوان نومسلمان، در حق مادر مسیحی‌اش توصیه فرمود (همان، ص 128، ح 11). نیکی و احسان به آنان حتی پس از مرگشان نیز راه‌گشای سعادت فرزند می‌گردد: رسول خدا (صلی الله علیه و اله) فرمود: «آقای خوبان در روز قیامت، کسی است که به پدر و مادرش پس از مرگشان نیکی کند (بحار، ج 71، ص 84، ح 94، تحف العقول، ص 46).لازم به ذکر است که خداوند حکیم و مهربان، -در خصوص رعایت حق والدین- همین دستورات را به فرزندان شما نیز می دهد! (دقت کنید). خلاصه کلام آن که دلیل این همه احترام و نیکی در حق پدر و مادر در یک چیز است و آن بزرگترین نعمت خداوند یعنی حق حیات است که اگر پدر و مادر نبودند؛ فرزندانی هم به وجود نمی‌آمدند. از این رو هر چه درباره پدر و مادر احترام و احسان شود به جا خواهد بود. دوست خوب! عمل به توصیه‌های زیر، راهگشا می‌باشد:1.سعی کنید نگاهتان به پدرتان دلسوزانه و محبت‌آمیز باشد. این کار عبادتی شایسته در نزد پروردگار محسوب می‌شود. از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله) نقل شده که فرمودند: النَّظَرُ إِلَى وَجْهِ الْوَالِدَیْنِ عِبَادَةٌ، نگاه به چهره والدین عبادت است (مستدرک الوسائل، ج 15، ص 204).2. به پدرتان احترام بگذارید هر چند در دل نسبت به او احساس خوبی ندارید. 3. به خود تلقین کنید که پدرتان را دوست دارید و از تلقین منفی نسبت به او اجتناب نمایید.تکرار می‌کنیم که ظلم پدرتان به شما ، چیزی است بین خود و خدایش که باید نزد او پاسخگو باشد و چیزی از وظایف شما نسبت به او کم نمی­کند. البته شما می­توانید بازبان محترمانه اگرگناهی از ایشان سر زد تذکر دهید البته بسیار محترمانه و این به سن افراد هم ارتباطی ندارد و یا ناراحتی خود را از کارش بروز دهید؛ اما به هرحال، نباید به پدرتان توهین کنید.به این نکته اساسی توجه داشته باشید که گرچه ممکن است نتوانید تمام شرائط و امکانات موجود در خانواده را بر وفق مرادتان فراهم نمایید، ولى مطمئنیم که شما به عنوان فردی تحصیلکرده و متدیّن مى توانید با استفاده از راهکارهایی که در ادامه به چند مورد از آنها اشاره می­گردد، خود را با شرائط موجود به گونه‌ای مناسب و فعّال وفق داده و هماهنگ سازید تا از وضعیت موجود به درآیید؛‌ لذا توجه نمایید که:شما تنها فردى نیستید که با این مسأله در خانواده خود مواجه هستید؛ متأسفانه جوانانی هستند که از مسأله مشابه شما در خانواده خود رنج می‌برند؛ لذا آن را به عنوان یک مسأله ببینید، نه یک معضل و مشکل لاینحل؛ زیرا کسانی از هم سن و سالان شما توانسته‌اند با آن کنار بیایند؛ لذا شما نیز می­توانید.در اینجا به بررسی راهکارهای مقابله با مشکلتان می‌پردازیم اما قبل از آن ذکر نکته‌ای ضروری است:نکته کلیدی:ممکن است با مطالعه پاسخ ارسالی، با خود بگویید که: چرا نوک پیکان به سمت من نشانه رفته و از من خواسته شده که برای بهبود روابط در فضای خانواده چنین و چنان کنم و یا اینکه با خود بگویید: اینها نیز مرا درک نکردند. واقعیّت امر این است که در موارد اینچنینی که فضای ارتباطی (مخصوصاً در محیط خانواده) با دیگران با مشکل مواجه می‌شود، هریک از اعضاء باید فارغ از سعی و تلاش طرف مقابل برای برقراری ارتباط پیشقدم گردد (مخصوصاً آن کسی که احساس نیاز بیشتری کرده و اقدام به مشاوره نموده است؛ زیرا با این عمل خود به نوعی نشان داده که متعهّد به رعایت موارد ارسالی از سوی مشاور است). چه باید کرد:1. یکى از مهم‌ترین عوامل سازگارى و حسن تفاهم بزرگسالان و جوانان در خانواده و اجتماع این است که شخصیت تمام افراد در آن دو محیط مورد توجه و احترام باشد و هیچ فردى، -در هر سنى که هست- خویشتن را در معرض اهانت و تحقیر نبیند و نسبت به عزت‌نفس و شخصیت خود احساس ناامنى و نگرانى ننماید. لذا توصیه می‌شود تا می‌توانید نسبت به والدین خود –بویژه پدرتان- محبت نمایید؛ زیرا انسان به طور طبیعى دوستدار کسى است که به او نیکى کرده و دشمن کسى است که درباره او با بدى رفتار نموده است. 2. یک اصل کلی در مورد انسانها وجود دارد و آن اینکه انسان موجودی تغییرپذیر است؛ یعنی همانطور که تأثیر روی دیگران می‌گذارد، از رفتار دیگران نیز متأثر می‌شود و رفتار او تغییر می‌کند. بهترین وسیله برای سالم‌سازی زمینه تأثیر بر روی رفتار آنها محبت نمودن, تحویل گرفتن و احترام گذاردن به آن‌ها است؛ آن هم احترام بدون قید و شرط و به عنوان پدر و مادر و کسی که سهمی بزرگ در حیات شما دارند.قطعاً شما با رفتار پسندیده خود می‌توانید پدر خود را تحت تأثیر قرار دهید؛ از او اطاعت کرده و فرمانبردارش باشید؛ چون رفتار و روحیه پدرتان با گذر عمر به صورت یک صفت ثابت شخصیتی در آمده است، سخت تغییر می‌پذیرد و متحول ساختن چنین افرادی دشوار می‌نماید؛ اما امری شدنی است. لذا نیازمند صبر و حوصله و همین طور تدبیر و هوشیاری و ظرافت‌های رفتاری خاص از طرف شما است. هرگز سعی در ایجاد تغییر ناگهانی و برخوردهای تند وعجولانه نداشته باشید، که این شکل رفتار نه تنها ایشان را به سوی مخالفت می‌کشاند، بلکه ناسازگاری را به صورت لجاجت آمیز در او تشدید می‌نماید.3. از جدال و جر و بحث با ایشان جداً خودداری کنید.4. از طرح مسائل اختلافی -ولو مطلب کوچک و پیش پا افتاده- در خانواده اجتناب کنید.5. در صورت امکان هر از چند گاهی هدیه‌ای -هر چند کوچک- برای پدرتان تهیه کنید.6. جنبه‌های مثبتی پدرتان را برجسته کنید و گاهی اوقات آن را مطرح کنید. سعی کنید هر چه بیشتر خوبی‌های او را ببینید تا بتوانید روابط بهتری با ایشان برقرار سازید (دوست عزیز! نگویید من جنبه‌ی مثبت و خوبی در پدرم سراغ ندارم؛ اگر دقت کنید حتماً می‌یابید).7. برای تأمین اهداف رفتاری خود در مورد ایشان از روش غیرمستقیم استفاده کنید. ابتدا خودتان را به اخلاق نیک بیارایید تا ایشان ازعمل شما متأثر گردد، نه از حرف شما؛ که این بهترین شیوه اصلاح بزرگترها است. در ادامه اگر افرادی هستند که در پدرتان نفوذ دارند و می‌توانند تأثیر بگذارند (مانند اقوام و خویشان دلسوز که پدرتان از آنها حرف شنوی دارد) استفاده نمایید؛ چرا که بعضی از افراد برخلاف اخلاق تندی که در خانه دارند در بیرون از خانه -به خصوص نزد بعضی افراد- نرم و حرف شنو هستند؛ لذا از طریق آنها می‌توانید به اهداف خود در زمینه اصلاح اخلاق ایشان، برسید.8. شنونده خوبی برای نظرات ایشان باشید و با گوش جان صحبت‌هایش را بشنوید. 9. سعی کنید علاقمندی خود را نسبت به تأمین خواسته‌های پدرتان در رفتار و گفتار خود نشان دهید.10. هیچ‌گاه ایشان را سرزنش نکنید. به موضوع حمله ببرید نه به شخص. 11. به احساسات منفی و غیرقابل کنترل خود در برابر ایشان اجازه بروز ندهید. دوست خوبتأکید می‌کنم که مواجهه‌ی با این رفتارها در دستگاه خلقت، اتفاقی نیست؛ بلکه همه برای آزمایش و رشد و شکوفایی استعدادهای نهفته‌ی در وجود ما است؛ بویژه صفت زیبای «صبر در برابر سخنان جاهلان» و«احترام به پدر و مادر در هر شرایطی»! البته ما به هیچوجه رفتار پدر شما را تأیید نمی‌کنیم؛ ولی یقین داریم که شما با رفتارهای غلط او امتحان می‌شوید (دقت کنید). و نیز مطمئن باش با توکل به خدای مهربان و با توسل به اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السلام) و عمل کردن به نکاتی که اشاره شد، به فضل و عنایت الهی بر مشکلات، فائق خواهی آمد. انشاءاللهسعادت و سربلندیت آرزوی ما می‌باشد. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه