پرسش. می خواستم بدانم تفاوت عمل صالح با احسان در چیست؟

پاسخ. به کار پسندیده و شایسته عمل صالح می‌گویند، عمل صالح کارهایی را شامل می‌شود که دارای حُسن ذاتی بوده و مورد استقبال وجدان و فطرت پاک انسان‌ها قرار می‌گیرد و نتیجه ی آن صلاح و سازندگی است.(1) به عبارت دیگر، عمل صالح، کار شایسته و پسندیده ای است که بر طبق فطرت، عقل سلیم، قرآن و سنت معصوم(ع) باشد. در قرآن کریم، عمل صالح در برابر عمل سوء و ناپسند قرار گرفته است، چنان که قرآن کریم، می‌فرماید: « مَنْ عَمِلَ صَالِحًا فَلِنَفْسِهِ وَمَنْ أَسَاءَ فَعَلَیْهَا ... (2)؛ هر کس کار شایسته‌ای به جا بیاورد (به سود او است) و کسی که کار بد می‌کند، به زیان خود اوست ... ». «احسان»، نیکی کردن است. و به نیکو کار «محسن» گفته می شود. «حسن» به معنای نیکویی است. «حسنه» نعمت خوش آیند و شاد کننده‌ای را گویند که به انسان می‌رسد و مقابل آن سیئه می‌باشد که شامل نعمت‌های دنیوی و اخروی می‌شود.(3) «حسنه» در قرآن کریم، گاهی به معنای عام آمده است که شامل هر کار نیکی می‌شود و عمل صالح یکی از مصادیق و نتیجه ی آن است، بنابراین حسنه اعمّ از عمل صالح است. گاهی نیز حسنه به معنای ثواب و نتیجه ی عمل صالح آمده است، چنان که در برخی روایات آمده است: اگر فلان کار خوب را انجام دهی، فلان مقدار حسنه و ثواب به تو داده می‌شود.(4) در آیات و روایات گاهی به هر کار خوبی حسنات می‌گویند، که در این صورت عمل صالح یکی از مصادیق حسنات است، قرآن کریم، می‌فرماید: « مَنْ جَاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا ... (5)؛ هر کس کار نیکی به جا آورد، ده برابر پاداش دارد ... ».و گاهی نیز حسنات به معنای ثواب آمده است، چنان‌ که پیامبر اکرم(صلّی الله علیه و آله ) می‌فرماید: « هر کس روز اول از ماه شعبان را روزه بگیرد، خداوند متعال هفتاد حسنه به او می‌دهد که هر حسنه برابر با صد سال عبادت است...»(6) می توان گفت: عمل حسن و عمل صالح تفاوتشان از لحاظ معنای ظاهری در نوع وصفی است که برای موصوف یعنی عمل قرار می گیرند. و هر کدام وجه ای و بعدی از عمل مرضی رضای خدا را گزارش می کنند. و گفته شده بین عمل صالح و حسن عموم و خصوص مطلق است. یعنی هر عمل صالحی حسنه است، ولی هر حسنه‌ای عمل صالح نیست. بلکه برخی از حسنات عمل صالحند، چون ممکن است برخی حسنات در بعضی جاها به معنای ثواب باشد. پی نوشتها :1. سبحانی، جعفر، منشور جاوید، ج3، قم: توحید، دوّم، 1368، ص315 ـ 331. 3. سیّد علی اکبر قرشی، قاموس قرآن، ج2 تهران: دارالکتب الاسلامیه، سوّم، 1361ش، ، ص 134 ـ 135. 4. منشور جاوید، همان5. انعام: 6:160.6. شیخ صدوق، ثواب الاعمال، قم، منشورات الراضی، چاپ دوّم، 1368ش، ص62. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه