در علم پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ شکي نيست، بعضي افراد آن علم را مختص زمان خود مي دانند ولي من معتقدم علم براي تمام دوران ها است. دلايل قانع کننده علمي و منطقي آن کدام است؟

درباره وسعت و گستردگي محدوده علم پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ مي توان از ابعاد مختلف بحث کرد، از جمله اين که آيا اين علم به همه زمان ها تعلق مي گيرد؟ يعني پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ در زمان خودش به ما قبل و ما بعد زمان هم علم داشته يا اين که فقط در محدوده زماني خودش علم به وقايع و اتفاقات آن زمان داشته است؟ يک احتمال اين است که اين علم چون در بستر زماني خاصي بوده محدود به زمان خودش باشد و فقط وقايع زمان خودش را بداند نه وقايع گذشته و آينده را؟ خوب اين احتمالي است که با مباني عقلي و نقلي اسلام سازگاري ندارد به عبارت ديگر عقيده اسلام درباره علم پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ اين نظر را مي پذيرد که چون پيامبر اسلام خاتم و آخرين پيامبران بوده و پيامبري بعد از او نمي آيد، لذا بايد شريعتي که مي آورد براي زمان آينده هم کارساز باشد و اين متوقف بر اين است که پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ علم گسترده فرا زماني و فرا مکاني داشته باشد و اين هم به عنايت خداوند مي باشد، لذا علم پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ به ما کان و ما يکون يعني هر چه در گذشته بوده و هر چه در آينده مي آيد تعلق مي گيرد. به عبارتي پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ مظهر تام و اتم جميع صفات الهي مي باشد از جمله محيط بر گذشته و آينده.[1]از اين مقدمه روشن مي شود که علم نبي اکرم ـ صلي الله عليه و آله ـ گسترده است، البته از این نکته نباید غافل شد که برخی از امور علم به آن مختص خدا است و حتي پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ هم به آن موارد خاص علم ندارد مانند لحظه وقوع قيامت.[2]احتمال ديگري که درباره علم پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ و گستردگي آن وجود دارد اين است که: علم پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ فقط در مورد مسائل و احکام شرعي گسترده باشد نه در همه امور و موارد و نه در همه زمان ها و مکان ها، که ما اين احتمال را هم نمي پذيريم چرا اگر دوراني باشد که ديگران از پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ بالاتر باشند لازم مي آيد علم پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ در آن مورد کم باشد و از آن افراد عالمتر به امور اطاعت کند. و لذا پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ در اين مورد مفضول است و ديگران فاضل؛ پس چرا خدا پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ را رهبر آنها کرده و اين تقديم مفضول بر فاضل مي شود و عقلا صحيح نمي باشد چنان که در کتاب هاي کلامي در قسمت نبوت و صفات نبي اين بحث مطرح شده است که پيامبر بايد در همه امور از ديگران بهتر و برتر باشد.[3] حال به بررسي ادله نظريه مطلوب يعني گستردگي علم پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ مي پردازيم.دلايل را در دو قسمت بررسي مي کنيم:أ) دلایل نقلی1. رواياتي که مي فرمايد علم پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ به ما کان يعني هر چه بوده است و ما يکون يعني هر چه در آينده خواهد آمد و زمان حال تعلق مي گيرد يعني اين روايات دال بر اين مطلب است که علم پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ محدود به زمان خاص و مکان خاص نمي باشد.[4]2. از امام صادق- علیه السلام- روايت شده است که فرمودند از اميرالمؤمنين - علیه السلام- درباره علم نبي سئوال شد که علم نبي ـ صلي الله عليه و آله ـ چگونه است؟ آيا به چيزهاي خاص تعلق مي گيرد يا در همه زمان ها به همه امور تعلق مي گيرد؟ حضرت علي - علیه السلام- فرمودند: علم نبي مکرم اسلام ـ صلي الله عليه و آله ـ علم همه انبياء و اولياء و علم به هر چه که هست و هر چه که بوده و هر چه در آينده خواهد آمد تعلق مي گيرد و مخصوص زمان خاصي نيست بلکه تا روز قيامت به همين نحو خواهد بود.[5]ب) دلايل عقلي[6]1. چون پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ انسان کامل است و اين لازمه پيامبري او مي باشد لذا اگر در جهان چيزي باشد که زير پوشش علمي و احاطه علمي او نباشد يا زماني باشد که حضرت به چيزي علم نداشته باشد لازم مي آيد آن چيز صادر اول باشد که چيزهاي ديگر در پرتو آن به وجود مي آيند در حالي که صادر اول بايد پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ باشد، لذا هر چه در جهان يافت مي شود زير پوشش علمي و احاطه علمي آن حضرت صادر اول است. و همه غيب و شهادت مشهود او مي باشد.[7]2. دليل ديگر بر احاطه علمي پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ اين است که چنان که از آيات قرآن هم برداشت مي شود چون پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ به اُم الکتاب رسيده و از نشئه طبيعت و زمان، بالا رفته لذا هم گذشته را مي داند هم حال و هم آينده را يعني به جايي رسيده که زمان زير پاي اوست. لذا خدا مي فرمايد: «اي پيامبر تو در زمان وصي يابي موسي (ع) با او نبودي، در زمان زنداني شدن يوسف(ع) نبودي و... ولي با علم الهي اين اخبار را دانستي». لذا مي توان نتيجه گرفت چون پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ فايق بر زمان است، يعني از زمان بالاتر مي رود لذا علمش مخصوص زمان و دوران خاصي نيست بلکه براي همه زمان ها مي باشد.[8]آيت الله جوادي در کتاب تفسير موضوعي قرآن در اين باره مي فرمايد:«چون پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ انسان کامل و فايق بر زمان است نه تنها گذشته و آينده را مي داند بلکه آن ها را به عينه مي بيند.[9] رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله ـ گستره زمان و حرکت تاريخ را در نورديده لذا حدّي براي علم او نيست گذشته را مي بيند همان طور که آينده و حال را مي بيند چيزي در جهان امکان يافت نمي شود که پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ آن را نداند».[10]3. از مقام هاي منيع رسالت، اطلاع بر غيب است چنان که خدا مي فرمايد: «به مردم بگو هر کاري مي کنيد خدا و رسول خدا آن را مي بينند[11] پس علم رسول بايد محدود به زمان خاصي نباشد بلکه مقام علمي او به حدي است که از کارهاي انسان ها در همه زمان ها آگاه مي شود».[12]نتيجه گيريبا مقدماتي که بيان شد مي توان گفت علم پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ محدود به زمان خاصي نمي باشد بلکه همه زمان ها را در بر مي گيرد.معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:1ـ کتب کلامي،به بحث نبوت و علم نبي مراجعه شود، مانند: کشف المراد).پی نوشتها:[1]. طيب، سيد عبدالحسين، تفسير اطيب البيان، تهران، انتشارات اسلام، 1378ق، ج3، ص25.[2]. خسرواني، عليرضا، تفسير خسروي، تهران، انتشارات اسلاميه، 1390ق، ج3، ص88.[3]. بانوي اصفهاني، سيده نصرت امين، مخزن العرفان در تفسير قرآن، تهران، ناشر نهضت زنان مسلمان، 1360ش، ج8، ص61.[4]. مجلسي، محمد باقر، بحارالانوار، بيروت، مؤسسه وفا، ج17، ص145 به نقل از بصائر الدرجات.[5]. همان.[6] . البته در برخی از این دلایل از مقدمات نقلي هم استفاده شده است.[7]. جوادي آملي، عبدالله، تفسير موضوعي قرآن، قم، نشر اسراء، ج8، ص245.[8]. همان، ص236ـ237.[9]. همان، ص237.[10]. همان، ص245.[11]. توبه / 105.[12]. همان، ج8، ص192.منبع: اندیشه قم .

راسخون

مرجع:

ایجاد شده در سه روز پیش

لینک کوتاه