«A}...ِ الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتی وَ رَضیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دیناً فَمَنِ اضْطُرَّ فی مَخْمَصَةٍ غَیْرَ مُتَجانِفٍ لِإِثْمٍ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحیمٌ {A(مائده-۳)».۱

«...ِ الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتی وَ رَضیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دیناً فَمَنِ اضْطُرَّ فی مَخْمَصَةٍ غَیْرَ مُتَجانِفٍ لِإِثْمٍ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحیمٌ (مائده-3)».1 در تفسیر نمونه در شأن نزول این آیه، دیدگاه‌های متفاوتی را نقل کرده و به بررسی و رد آنها می‌پردازند. و در پایان بیان می‌کند که منظور و شأن نزول آیه روز غدیرخم است. در روزی که پیامبر اسلام(ص) امام علی(ع) را رسماً برای جانشینی تعیین کرد، آن روز بود که کفار در میان امواج یأس فرو رفتند، زیرا انتظار داشتند که آیین اسلام(متکی) قائم به شخص باشد و با از میان رفتن پیامبر(ص) اوضاع به حال سابق برگردد و اسلام تدریجاً برچیده شود. اما هنگامی‌ که مشاهده کردند مردی که از نظر علم، تقوا، قدرت و عدالت بعد از پیامبر(ص) در میان مسلمانان بی‌نظیر بود به عنوان جانشین پیامبر(ص) انتخاب شد. خطیب بغدادی در تاریخ خود از ابوهریره از پیامبر(ص) چنین نقل می‌کند که بعد از جریان غدیرخم و پیمان ولایت امام علی(ع) و گفتار عمربن خطاب «بخ بخ یابن ابی طالب اصبحت مولای و مولا کل مسلم». آیه «الیوم اکملت لکم دینکم» نازل گردید.2 2- آیه: « یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الْکافِرینَ (مائده-67) »3 در این آیه روی سخن فقط با پیامبر اکرم(ص) است و تنها وظیفة او را بیان می‌کند،‌ با خطاب ای پیامبر «یا ایها الرسول» شروع شده و با صراحت و تأکید دستور می‌دهد که آنچه را از طرف پروردگار به او نازل شده به مردم برساند. پس برای تأکید دستور می‌دهد که آنچه را از طرف پروردگار به او نازل شده به مردم برساند. پس برای تأکید بیشتر به او اخطار می‌کند که اگر از این کار خودداری کنی رسالت خدا را تبلیغ نکرده‌ای سپس به پیامبر اکرم(ص) که گویا از واقعه خاصی اضطراب و نگرانی داشته، دلداری و تأمین می‌دهد و به او می‌گوید از مردم در ادای این رسالت وحشتی نداشته باشد، زیرا خداوند تو را از خطرات آنها نگاه می‌دارد. راستی چه مسئلة مهمی در این آخرین ماه‌های عمر پیامبر اکرم(ص) مطرح بوده که آیه فوق این چنین دربارة آن تأکید می‌کند. آیا مسئله‌ای جز تعیین جانشین برای پیامبر اکرم(ص) و سرنوشت آینده اسلام و مسلمین می‌تواند باشد.4 3-‌ « سَأَلَ سائِلٌ بِعَذابٍ واقِعٍ (معارج-1)»5. شأن نزول این آیه این است هنگامی که رسول خدا(ص)، امام علی(ع) را در روز غدیرخم به خلافت منصوب فرمود و دربارة او گفت: «من کنت مولاه فعلی مولاه» چیزی نگذشت که این مسئله در بلاد و شهرها منتشر شد. نعمان بن حارث فهری خدمت پیامبر اکرم(ص) آمد و عرض کرد تو به ما دستور دادی شهادت به یگانگی خدا و این که تو فرستادة او هستی بدهیم و ما شهادت دادیم... اما با اینها راضی نشدی تا اینکه این جوان (اشاره به حضرت علی علیه‌السلام) را به جانشینی خود منصوب کردی و گفتی «من کنت مولا فعلی مولا» آیا این سخن از ناحیه خودت است یا از سوی خدا؟ پیامبر اکرم(ص) فرمود: «قسم به خدایی که معبودی جز او نیست، این از ناحیه خداست». نعمان روی برگرداند در حالی که می‌گفت: خداوندا اگر این سخن حق است از ناحیة تو سنگی از آسمان بر ما بباران. اینجا بود که سنگی از آسمان بر سرش فرود آمد و او را کشت و این آیه نازل شد.6 آیات اثبات امامت وولایت علی ابن ابی طالب فراوان است و برای مطالعة بیشتر به تفاسیر در ذیل آیه‌های مورد بحث رجوع کنید و به کتب زیر رجوع کنید: 1- شواهد التنزیل: نوشتة الحاکم الحکی. (اهل سنت) 2- ما نزل من‌القران فی‌علی: حافظ ابونعیم اصفحانی. (اهل سنت) 3- المراجعات: سید عبدالحسین شرف الدین. 4- رهبری امام علی(ع) از دیدگاه سنت و عقل، محمدرضا منصوری. 5- ترجمة المراجعات. 6- ترجمة الغدیر، علامة امینی. منابع: 1- سورة مائده، آیه3. 2- تفسیر نمونه، ج4، ص263. 3- سورة مائده،‌ آیه67. 4- تفسیر نمونه‌، ج5، ص2. 5- سورة معارج، آیه1. 6- همان، ج25، ص7. به نقل از اداره پاسخگویی آستان قدس رضوی (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، کد: 94/400008) .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه