A}«قُلْ لِلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ وَ یَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذلِکَ أَزْکى لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبِیرٌ بِما یَصْنَعُونَ وَ قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ...»{A؛V} نور (۲۴)، آیه ۳۰ - ۳۱.{V؛ «به مردان با ایمان بگو: دیده فرو نهند و پاکدامنى ورزند که این، براى آنان پاکیزه تر است؛ زیرا خدا به آن چه مى کنند، آگاه است و به زنان با ایمان بگو: دیدگان خود را (-(از هر نامحرمى )-)فرو بندند...».

«قُلْ لِلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ وَ یَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذلِکَ أَزْکى لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبِیرٌ بِما یَصْنَعُونَ وَ قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ...»؛ نور (24)، آیه 30 - 31.؛ «به مردان با ایمان بگو: دیده فرو نهند و پاکدامنى ورزند که این، براى آنان پاکیزه تر است؛ زیرا خدا به آن چه مى کنند، آگاه است و به زنان با ایمان بگو: دیدگان خود را (-(از هر نامحرمى )-)فرو بندند...». درباره نگاه کردن باید گفت که نه بستن چشم به طور مطلق واجب و نه باز نمودن آن به طور مطلق جایز است.قرآن از تعبیر «غض» استفاده نموده، گرچه برخى غضّ بصر را به معناى بستن مطلق چشم معنا کرده اند؛ ولى مقتضاى تحقیق این است که واژه غضّ، به معناى از تیزى انداختن نگاه و خیره نشدن است.مفسر شهید، آیةاللَّه مطهرى در این باره مى فرماید: فرق است بین کلمه بصر و عین؛ یکى به معناى «دیده» است و دیگرى به معناى چشم. در واقع، دیده، عمل چشم است و از آن طرف هم فرق است بین غضّ و غمض؛ غمض به معناى بستن چشم و بر هم گذاردن پلک ها است؛ ولى غضّ به معناى کاهش دادن است؛ پس غضّ بصر، یعنى کاهش دادن نگاه و خیره نشدن.در آیه 19 سوره لقمان چنین مى خوانیم: «وَ اغْضُضْ مِنْ صَوْتِکَ»؛ «صداى خودت را کاهش بده».در آیه 3 سوره حجرات نیز آمده است: «إِنَّ الَّذِینَ یَغُضُّونَ أَصْواتَهُمْ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ»؛ «آنان که صداى خویش را هنگام سخن گفتن در حضور رسول خدا ملایم مى کنند...». ر.ک: شهید مطهرى، مسئله حجاب.نتیجه این مى شود که نگاه به طور معمول و متعارف، اشکال ندارد؛ یعنى اگر به حد تیز نگاه کردن و دقت در زیبایى و زشتى فرد نرسد، آیه مى فرماید که اشکال ندارد.در روایاتى که این آیه را تفسیر مى کنند، سه قید زیر آورده شده است:اول، این که این نگاه، فقط به وجه (گردى صورت) و کفین (دو دست تا مچ) است و نگاه به موها و سایر اعضاى بدن خانم ها، به هیچ وجه، جایز نیست.دوم، این که بدون قصد لذت باشد و مراد از لذت و تلذذ، این است که الان که نگاه مى کند، لذت جنسى و غریزى ببرد و تحریک شود.سوم، این که آن نگاه، بدون قصد ریبه باشد. برخى تصور مى کنند که ریبه، به معناى همان تلذذ است؛ در حالى که چنین نیست؛ ریبه، «خوف الوقوع فى الافتنا» است؛ یعنى ترس و احتمال این مى رود که بعد از این نگاه، در آینده، با مشکل مواجه شود؛ یعنى ممکن است الان که نگاه مى کند، هیچ تغییر و تحریکى در او ایجاد نشود؛ ولى این احتمال مى رود که در آینده با فکر و خیال پردازى و تصور نمودن آن صحنه به گناه کشیده شود.در نتیجه، اگر نگاه به زن مسلمان، بدون تلذذ و ریبه و در حد وجه و کفین باشد، اشکال ندارد.در مورد نگاه خانم ها به مردها، دو قید عدم تلذذ و ریبه هست؛ ولى قید دیگر نیست؛ بلکه نگاه به بدن مردها در حدى که به طور متعارف نمى پوشانند، اگر تلذذ و ریبه نباشد، اشکال ندارد.چه اشکال دارد جوانان به یکدیگر نگاه کنند و لذت ببرند؟پاسخ این سؤال را خداوند در آیه مورد بحث داده است؛ بعد از آن که فرمود: غضّ بصر داشته باشید و چشم چرانى نکنید، دلیل این حکم را ذکر مى کند و مى فرماید: «ذلِکَ أَزْکى لَهُمْ»؛ این کنترل، براى (قلب و دل) شما پاکیزه تر است؛ معنایش این است که اکثر لغزش ها، ابتدا از یک نگاه شروع مى شود و دل انسان با نگاه است که مى رود. امیر مؤمنان علیه السلام مى فرماید: «هر کس چشمش را آزاد بگذارد، حسرتش زیاد مى گردد». بحارالانوار، ج 14، ص 38.باید بدانیم که خداوند، خالق بشر است و انسان ها را دوست دارد. او از این که بندگانش لذت ببرند، ناراحت نمى شود. خداوند نسبت به مخلوقات خود، بخیل نیست. پس اگر دستورى مى دهد، به خاطر مصلحت خود ماست. آن خالق حکیم مى فرماید: اگر نگاه نکنى، براى دل و روحت بهتر است؛ پاک مى مانى؛ بذر آلودگى ها در وجودت کاشته نمى شود.استادى مى گفت: نتیجه تحقیقات یکى از دانشگاه هاى اروپا نشان مى دهد که موى زن، تشعشعاتى دارد که روى مرد اثر گذاشته، او را تحریک مى کند.روان شناسان نیز مى گویند: نگاه خیره و تیز در چشم طرف مقابل، موجب تحریک عواطف او مى شود.مسئله نامحرم، موضوع ساده اى نیست و خیلى کار مهمى است و نیاز به مراقبت دارد. در روایات آمده است که جوانى همراه پیامبر بر یک مرکب نشسته بود. رسول خداصلى الله علیه وآله متوجه شد او دارد به نامحرم نگاه مى کند. از این رو صورت او را از سمت نامحرم برگرداند؛ پس گاهى آن جاذبه بر مجاورت و همراهى با رسول خداصلى الله علیه وآله نیز غلبه مى کند.آیه اى که به خانم ها مى گوید: «فَلا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَیَطْمَعَ الَّذِی فِی قَلْبِهِ مَرَضٌ»؛ «صداى خود را نازک نکنید و با عشوه سخن نگویید؛ پس در قلب کسانى که از نظر روحى بیمارند، نسبت به شما طمع مى افتد»، خطاب به زن هاى پیامبر است. بنابراین، معلوم مى شود که جاذبه زن و مردى موجب مى شود که حتى به زن پیامبر هم رحم نکنند.روایات در شأن نزول آیه مورد بحث، مى گویند: مرد جوانى آن چنان غرق در نگاه خانمى شده بود که بعد از گذشتن زن، جوان همچنان با چشمان خود او را نگاه مى کرد؛ تا این که وارد کوچه تنگى شد و باز همچنان به پشت سر خود نگاه کرد که ناگهان صورتش به دیوار خورد و تیزى استخوانى که در دیوار بود، صورتش را شکافت. جوان به خود آمد و دید خون از صورتش جارى است که در این وقت، آیه کنترل نگاه، بر پیامبرصلى الله علیه وآله نازل شد. وسائل الشیعه، ج 14، ص 139 ؛ تفسیر نمونه، ج 14، ص 466. (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، کد: 5/500037) .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه