۱. چگونه از اصالت وجود ، حرکت جوهری اثبات می شود؟

باتوجه به اینکه سخن ملاّصدرا در اثبات حرکت جوهری بر این پایه استوار است که وجود شی ء، همه چیز شی ء است و ماهیت امری اعتباری است. این سخن که از آن به اصل تقدّم وجود بر ماهیّت تعبیر می شود، ضرورت دیدگاهی وجودی را برای درک معنای حرکت و حقیقت آن فراهم می سازد. در فلسفه ملاّصدرا حرکت طبیعی ارسطویی جای خود را به حرکت جوهری وجودی می دهد. ملاّصدرا بر خلاف ارسطو وابن سینا بحث حرکت را بحثی مربوط به متافیزیک می داند و آن را در ذیل یکی از مسائل تقسیمی فلسفه خود تحت عنوان وجود ثابت و سیال مطرح می کند. منظور وی از وجود در اینجا حقیقت وجود است، نه مفهوم وجود از نظر او حرکت نحوه وجود سیال و وجود سیال مرتبه ای از مراتب حقیقت عینیه وجود است. ملاّصدرا در مقام اثبات این معنا، اصل فوق، یعنی اصل تقدّم وجود بر ماهیّت را پایه نظام مابعد الطبیعی خود قرار میدهد. او در پرتو این اصل با گذر از بحث های مفهومی رایج در فلسفه های گذشته به بحث های وجودی، بجای تفاوت میان شی ء متحرک و شی ء نامتحرک که بر هر دو موجود بعنوان معقول ثانی فلسفی اطلاق می شود، تمایز بین مراتب تشکیکی حقیقت وجود را مطرح می کند. از نظر او حقیقت وجود دارای دو مرتبه است: یکی مرتبه وجود ثابت و دیگری مرتبه وجود سیال که حرکت، نحوه وجود سیال و لازم لاینفک آن است. این نظریّه، مسئله حرکت را بکلّی متحول می سازد و نگرش جدید و عمیقتری را به فیلسوف می دهد. طبق این نظریّه، سیلان و تجدّد نحوه ای از هستی می شود و موجودات متحرک نحوه هستی یافتنشان که چیزی جز بودنشان نیست، بنحو تدریج و سیلان تصویر می گردد. بر این اساس نمی توان بین حرکت و متحرک تمایزی را که در فلسفه های پیشین، بین عرض و موضوع قائل بودند، مطرح کرد. صدرالمتألهین در بیان این نظریّه، سیلان و ثبات را دو وصف تحلیلی برای وجود سیّال و ثابت می داند. چنین اوصافی نیاز به موصوف عینی مستقل از وصف ندارند. این سخن ملاّصدرا اختصاص به حرکت جوهری ندارد. بطور کلّی در جمیع انحاء حرکت، باید حرکت را عرض تحلیلی برای موضوع بشمار آورد و آن را به وجود نسبت داد. بر این اساس می توان ادّعا کرد که سئوال از اینکه در حرکت جوهری، خود شی ء چه می شود، سئوالی است برخاسته از نگرش اصالت ماهیتی. خود شی ء بنا بر اصالت وجود، وجود شی ء است و حرکت هم نحوه وجود است و بدین لحاظ در حرکت جوهری، خود شی ء همان وجودمتحرک است نه چیزی که آن چیزدرحرکت است به عبارت دیگرازآنجاکه حرکت طورو نحوه وجودی خودوجودشئ(متحرک)است مبتنی بودن نظریه حرکت جوهری براصالت وجودامری روشن است. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه