روش از بين بردن عمل غيرارادي عادت هاي کودکان چیست؟

براي از بين بردن عمل غيرارادي عادت هاي کودکانتان ، به يک برنامه مشخص نياز خواهيد داشت. در اين سلسله مقالات قصد داريم شش روش را که ما به طور موفقيت آميزي در طي سالها از آنها استفاده کرده ايم، تشريح نماييم. در مقاله ي قبل به بررسي روش "شکل دهي" پرداختيم . در اين مقاله به بررسي دو روش « شناسايي محرک» و «خودآگاهي» مي پردازيم : شناسايي محرک بسياري ازعادتها فقط در موقعيتها يا مکانهاي خاصي عمل مي شوند. روش شناسايي محرک به شما کمک مي کند تا تعيين نماييد چه وقت و کجا کودکانتان رفتار عادتي شان را بيشتر به کار مي برند. شما مي توانيد از طريق اجتناب کردن، تغيير دادن يا حذف تدريجي محرک، ارتباطي را که کودکتان بين آن زمان، مکان يا موقعيت و خود عادت ايجاد کرده است، از بين ببريد. براي مثال اگر کودکتان غالباً در هنگام تماشاي تلويزيون انگشت خود را ميمکد ، مي توان دفعات تکرار اين عادت را به آساني با محدود کردن زمان تماشاي تلويزيون، کاهش داد. به علت اين که شکل دهي براي فرايند ترک عادت ضروري است، نبايد بلافاصله با حذف کامل محرک به اين عادت پايان داد. همان طور که داريد با ساير روشها کار مي کنيد تا از شر اين عادت بد خلاص شويد، مي توانيد به تدريج محرکهايي که عادت را تحريک مي کنند، از بين ببريد. محرکهاي عادت نبايستي در طي فرايند ترک عادت ناديده گرفته شوند. اگر تنها سعي کنيد که رفتار عادتي را تغيير دهيد و توجهي به پيوندها و ارتباطات اين رفتار نداشته باشيد، اين محرکها دائماً کودکانتان را وسوسه نموده و تلاشهايتان را ضايع خواهند کرد. خودآگاهي کاملاً روشن است که اگر شما در مورد چکه کردن شير آب اطلاعي نداشته باشيد، انگيزه اي هم براي بستن آن نخواهيد داشت. در حقيقت بي توجهي و بنابراين درست نکردن شير آب، سبب مي شود که يک چکه ي کوچک تبديل به يک جريان محکم و قوي شود. به همين ترتيب اگر کودکانتان از عادتهاي بدي که اکتساب کرده اند، آگاهي نداشته باشند، انگيزه اي براي ترک اين عادتها نخواهند داشت. عادت نيز مانند نشتي شير آب است و اگر ناديده گرفته شود مطمئناً به جرياني قوي تبديل خواهد شد. به همين دليل است که آگاهي عامل بسيار مهمي در فرايند ترک عادت است. تکنيکهاي خودآگاهي که در سلسله مقالات کودک بخش خانواده تبيان توصيه شده است ، به کودکان کمک مي کند تا از عادتهايشان به طريقي پيگيرانه و بدون عيب جويي و انتقاد، آگاهي يابند. ممکن است درگذشته سعي کرده باشيد با فرياد زدن عباراتي نظير «ناخنت را نخور!» «انگشتت را مک نزن!» يا «انگشتت را از بيني ات بيرن بيار! »، کودکانتان را از عادتهايشان آگاه سازيد. اين روش به ناگهان کودکان را از آنچه انجام مي دهند، آگاه مي سازد ، ولي در عين حال شرمندگي، ناراحتي يا خشمي که در نتيجه ي اين روش در کودکان به وجود مي آيد باعث مي شود تا آنان هر چه بيشتر در صدد دستيابي به امنيتي باشند که عادت به آنها مي بخشد. ترک هر عادت مستلزم مجموعه اي از تکنيکهاي آگاهي بخش منحصر به فرد است، ولي غالباً روند کار هميشه يکسان است. براي اين که کودکان بهتر بفهمند که واقعاً چه چيزي رخ مي دهد، چه احساسي به آنها دست مي دهد و چگونه به نظر ديگران مي رسند؛بايد به آنان تعليم داد که عمداً و بارها و بارها عادت خود را انجام دهند. مثلاً کساني که شستشان را مي مکند، در جلوي آينه مي نشينند و عمداً شروع به شست مکيدن مي کنند. آنان اين کار را هر روز انجام مي دهند تا تصوير اين عمل در ذهن شان نقش ببندد. پس زماني که پدر و مادر آنها را متوجه عادتشان بکنند، کودکان تصوير ذهني روشني از آنچه مي کنند دارند.يا اين مسئله که چگونه به نظر مي رسند و چرا دوستانشان آنان را «بچه» مي خوانند. به همين طريق کساني که دندان قرچه مي کنند، حواس خود را معطوف به حرکات بدني عادتشان مي کنند. بعد از ساييدن عمدي دندانها به هم، کودکان براي پدر و مادرشان توصيف مي کنند که دقيقاً چه اتفاقي براي فک و ماهيچه هاي گردنشان افتاده است، دندانهايشان کدام طرف را ساييده است و اين که آيا حرکت فک به جلو و عقب بوده يا به طرفين و بالاخره اين که اين تنش چه احساسي در آنان به وجود آورده است. علاوه بر اين روشهاي خودآگاهي عمدي، شما مي توانيد در زماني که عادت رخ مي دهد به آرامي و مهرباني مانع انجام آن شويد. به جاي استفاده از روش قديمي فرياد کشيدن، يک روش ارتباطي «رمزي» ايجاد کنيد: مثلاً دستتان را محکم به شانه ي او فشار دهيد يا با به کار بردن يک پيام رمزي مانند «هي، رفيق، چه خبرها؟ چه طوري؟» باعث قطع رفتار بد کودک شده و آگاهي او را به عادت افزايش داده و در عين حال از ناراحت کردن و تمسخر او اجتناب ورزيد. هدف از اين وقفه، ترک رفتار عادتي، افزايش آگاهي کودک نسبت به عادت و همزمان با آن اجتناب ورزيدن از تمسخر ديگران و اضطراب مي باشد. دادن آگاهي به کودکان در ابتدا ممکن است باعث شود که برخي از آنان عادتهايشان را به کرات انجام دهند. اگر اين مسئله رخ داد، نگران نشويد. اين مورد شبيه تميز کردن يک کمد است که قبل از اتمام کار همه چيز شلوغتر به نظر مي رسد. به عبارت ديگر کار را بايد از جايي شروع کرد در غير اين صورت نتيجه اي حاصل نمي شود. آگاهي دادن قطعاً بخش ضروري فرآيند ترک عادت مي باشد. بنابراين يک رفتار را نمي توان تغيير داد مگر آن که درباره ي آن آگاهي و شناخت ايجاد کرد. داشتن امید به تنهایی ، عادتهای بد کودکتان را از بین نمی برد. برای از بین بردن عمل غیرارادی عادت ، به یک برنامه مشخص نیاز خواهید داشت. در این چند مقاله قصد داریم شش روش را که ما به طور موفقیت آمیزی در طی سالها از آنها استفاده کرده ایم، تشریح نماییم. این روشها عبارتند از: «شکل دهی»، « شناسایی محرک» «خودآگاهی» «پیشگیری پاسخ» «پاسخ جایگزین» و «نظارت». هر روش به تفصیل توضیح داده خواهد شد . شکل دهی عادتها به تدریج و تقریباً ناآگاهانه شکل می گیرند. ترک دادن آنها هم باید آرام و به تدریج انجام پذیرد. این روش تدریجی تغییر رفتار، شکل دهی نامیده می شود و کودکانتان را قدم به قدم به طرف هدفشان نزدیک می کند. همان طور که «مارک تواین» می گوید: «عادت، عادت است و آدم نباید آن را بگیرد و از پنجره پرتش کند بیرون، بلکه با زبان خوش ، پله پله آن را پایین بیاورد و از در بیرونش کند.» اکثر والدین زمانی که شکیبایی خود را از دست داده اند ، به روشهای ترک عادت رو می آورند. آنان به من می گویند : «بس است! دیگر اجازه نمی دهم بچه ام مایه ی خنده و مسخره ی هم مدرسه ای هایش قرار بگیرد. چه کار باید بکنم که این مسئله دوباره تکرار نشود؟» متأسفانه مجبورم به این والدین خوش نیت بگویم که درمان فوری ثابتی برای عادتهای بد وجود ندارد. ترک عادت ، روندی تدریجی و کند است که ذره ذره تعداد دفعات تکرار عادت را تقلیل می دهد تا این که نهایتاً آن را از بین می برد ، یا به نوع مطلوبتری تبدیل می کند . انتظار نداشته باشید کودکانتان از همین فردا عادتهای بدشان را ترک نمایند، در این صورت هر دوی شما ناامید و سرخورده خواهید شد. ابتدا تلاش کنید تا هر روز از دفعات تکرار عادت بکاهید: کاهش دوازده بار ناخن جویدن به ده بار، نشانه ی پیشرفت و سزاوار تشویق است، نه نا امیدی. برای مثال به جای این که به کودکانتان بگویید که «دیگر» ناخنشان را نجوند، بهتر است بگویید موقع انجام تکالیف مدرسه این کار را نکنند. زمان انجام تکالیف که زمانی محدود و کوتاه است بهترین موقعیت برای پدر و مادر است که از نزدیک ، پیشرفتهای بچه را زیر نظر بگیرند، موفقیتهایش را تحسین کنند و گوش به زنگ برگشت احتمالی عادت باشند و آن را گوشزد کنند. زمانی که کودکان قادر شدند بدون ناخن جویدن تکالیفشان را انجام دهند، آن وقت می توان هدف جدیدی را تعیین کرد. مثلاً می توان این عادت را موقع تماشا کردن تلویزیون نیز منع نمود. بعداً می توان با کمک معلم این عادت را طی ساعتهایی که بچه در مدرسه است محدودتر کرد، و از هر فرصتی برای این کار استفاده نمود تا این که کودک بر عادت غلبه کند. شکل دهی رفتار یک جزء جدایی ناپذیر از تشکیل عادت و همچنین یک عامل حیاتی در فرایند ترک عادت است. به هر حال به ندرت «شکل دهی» به تنهایی قادر به از بین بردن یک عادت تثبیت شده و ریشه دار خواهد بود. این روش را باید همراه با سایر روشهایی که در این سلسله مقالات شرح داده می شود، به کار برد. این روشها ، آگاهی های بیشتری به کودکان در ارتباط با عادتشان می دهد، فعالیتهای دیگری را به عنوان جایگزین پیشنهاد می کند و سیستم مبتنی بر پاداش و تنبیه را ارائه می دهد. www.eporsesh.com .

راسخون

مرجع:

ایجاد شده در سه روز پیش

لینک کوتاه