منظور از ظلم در ایه ۱ سوره طلاق و ۱۲۴ سوره بقره چیست؟

ظلم چیست؟ ظالم کیست؟سوره بقره:« وَ إِذِ ابْتَلى إِبْراهیمَ رَبُّهُ بِکَلِماتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قالَ إِنِّی جاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِماماً قالَ وَ مِنْ ذُرِّیَّتی قالَ لا یَنالُ عَهْدِی الظَّالِمینَ »« البقرة : 124 »« (به خاطر آورید) هنگامى که خداوند، ابراهیم را با وسایل گوناگونى آزمود. و او به خوبى از عهده این آزمایشها برآمد. خداوند به او فرمود: «من تو را امام و پیشواى مردم قرار دادم!» ابراهیم عرض کرد: «از دودمان من (نیز امامانى قرار بده!)» خداوند فرمود: «پیمان من، به ستمکاران نمى رسد! (و تنها آن دسته از فرزندان تو که پاک و معصوم باشند، شایسته این مقامند)» منظور از« ظلم» در جمله« لا یَنالُ عَهْدِی الظَّالِمِینَ» تنها ستم به دیگران کردن نیست، بلکه ظلم (در برابر عدل) در اینجا به معنى وسیع کلمه به کار رفته و نقطه مقابل عدالت به معنى گذاردن هر چیز به جاى خویش است.بنا بر این ظلم آن است که شخص یا کار یا چیزى را در موقعیتى که شایسته آن نیست قرار دهند.از آنجا که مقام امامت و رهبرى ظاهرى و باطنى خلق، مقام فوق العاده پر مسئولیت و با عظمتى است، یک لحظه گناه و نافرمانى و سوء پیشینه سبب مى گردد که لیاقت این مقام سلب گردد. لذا در احادیث مى خوانیم که امامان اهل بیت ع براى اثبات انحصار خلافت بلافصل پیامبر ص به على ع به همین آیه مورد بحث استدلال مى کردند، اشاره به اینکه دیگران در دوران جاهلیت بت پرست بودند، تنها کسى که یک لحظه در مقابل بت سجده نکرد على ع بود، چه ظلمى از این بالاتر که انسان بت پرستى کند، مگر لقمان به فرزندش نگفت: یا بُنَیَّ لا تُشْرِکْ بِاللَّهِ إِنَّ الشِّرْکَ لَظُلْمٌ عَظِیمٌ:« اى فرزندم شریک براى خدا قرار مده که شرک ظلم عظیمى است» (لقمان- 13).بعنوان نمونه هشام بن سالم از امام صادق ع نقل مى کند که فرمود:«قد کان ابراهیم نبیا و لیس بامام، حتى قال اللَّه إِنِّی جاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِماماً، قالَ وَ مِنْ ذُرِّیَّتِی فقال اللَّه لا یَنالُ عَهْدِی الظَّالِمِینَ، من عبد صنما او وثنا لا یکون اماما»« ابراهیم پیامبر بود پیش از آنکه امام باشد، تا اینکه خداوند فرمود من تو را امام قرار مى دهم، او عرض کرد از دودمان من نیز امامانى قرار ده، فرمود:پیمان من به ستمکاران نمى رسد، آنان که بتى را پرستش کردند امام نخواهند بود.»در حدیث دیگرى عبد اللَّه بن مسعود از پیامبر ص نقل مى کند که: خداوند به ابراهیم فرمود:«لا اعطیک عهدا للظالم من ذریتک، قال یا رب و من الظالم من ولدى الذى لا ینال عهدک؟ قال من سجد لصنم من دونى لا اجعله اماما ابدا، و لا یصلح ان یکون اماما!»« من پیمان امامت را به ستمکاران از دودمان تو نمى بخشم، ابراهیم عرض کرد: ستمکارانى که این پیمان به آنها نمى رسد کیانند؟ خداوند فرمود: کسى که براى بتى سجده کرده هرگز او را امام نخواهم کرد و شایسته نیست که امام باشد .»سوره طلاق:«یَأَیهَُّا النَّبىِ ُّ إِذَا طَلَّقْتُمُ النِّسَاءَ فَطَلِّقُوهُنَّ لِعِدَّتهِِنَّ وَ أَحْصُواْ الْعِدَّةَ وَ اتَّقُواْ اللَّهَ رَبَّکُمْ لَا تخُْرِجُوهُنَّ مِن بُیُوتِهِنَّ وَ لَا یخَْرُجْنَ إِلَّا أَن یَأْتِینَ بِفَاحِشَةٍ مُّبَیِّنَةٍ وَ تِلْکَ حُدُودُ اللَّهِ وَ مَن یَتَعَدَّ حُدُودَ اللَّهِ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ لَا تَدْرِى لَعَلَّ اللَّهَ یحُْدِثُ بَعْدَ ذَالِکَ أَمْرًا»«سوره طلاق آیه 1»«اى پیامبر! هر زمان خواستید زنان را طلاق دهید، در زمان عدّه، آنها را طلاق گویید [زمانى که از عادت ماهانه پاک شده و با همسرشان نزدیکى نکرده باشند]، و حساب عدّه را نگه دارید و از خدایى که پروردگار شماست بپرهیزید نه شما آنها را از خانه هایشان بیرون کنید و نه آنها (در دوران عدّه) بیرون روند، مگر آنکه کار زشت آشکارى انجام دهند این حدود خداست، و هر کس از حدود الهى تجاوز کند به خویشتن ستم کرده تو نمى دانى شاید خداوند بعد از این، وضع تازه (و وسیله اصلاحى) فراهم کند! »«وَ تِلْکَ حُدُودُ اللَّهِ» یعنى آنچه خداوند سبحان از احکام طلاق، و شروط آن یاد نمود حدود و مرزهاى خدایى است که نباید از آن تجاوز نمود.«وَ مَنْ یَتَعَدَّ حُدُودَ اللَّهِ» و کسى که تجاوز از حدود خدا نموده و بغیر آنچه خدا امر و فرمان داده طلاق گوید« فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ »یعنى در ما بین خود و خداى عزّ و جلّ گناه کرده و از اطاعت خدا تجاوز و به معصیت گرویده و کارى کرده که بسبب آن مستحقّ عقوبت گردیده است. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه